Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki

Nr 33 (2025)

Artykuły

Heroization of the July 20 Plot in Selected Publications by Marion Dönhoff: What Ruth Hoffmann Did Not Write in “Das deutsche Alibi”

DOI: https://doi.org/10.35757/RPN.2025.33.03
Przesłane: 2 grudnia 2024
Opublikowane: 7 października 2025

Abstrakt

Celem niniejszego artykułu przeglądowego z obszaru memory studies jest analiza dwóch narracji historycznych – pamięci indywidualnej i zbiorowej, które na przestrzeni ostatnich pięciu dekad kształtowały niemiecką kulturę pamięci wokół konstruktu powstania sumienia (Aufstand des Gewissens). Autorka koncentruje się na trzech tekstach, w których Marion Dönhoff porusza temat zamachu z 20 lipca: In Memoriam 20. Juli 1944 z 1945 r., Nazwy, których nikt już nie wymienia z 1962 oraz W imię honoru z 1994. Analiza ich treści ukazuje ewolucję indywidualnego spojrzenia Dönhoff na niemiecki ruchu oporu oraz jego reinterpretację jako aktu moralnego przebudzenia, określanego mianem powstania sumienia. Refleksje Dönhoff wpisują się w szerszy dyskurs polityczny, który zestawiono z krytyczną perspektywą zaprezentowaną przez Ruth Hoffmann w książce Das deutsche Alibi z 2024 r. Hoffmann dokonuje dekonstrukcji mitu 20 lipca i towarzyszących mu mechanizmów, dowodząc, że służy on niemieckiemu społeczeństwu jako narzędzie rozgrzeszenia bierności wobec nazizmu. Artykuł ogranicza analizę dyskursu do ujęcia Hoffmann, uznając je za najnowsze i najbardziej kompleksowe opracowanie niemieckiej pamięci zbiorowej w tym zakresie. We wnioskach autorka podejmuje refleksję nad granicami heroizacji niemieckiego ruchu oporu, mitologizacją pamięci historycznej oraz międzynarodowym odbiorem niemieckiej polityki pamięci.

Bibliografia

  • Balicki S., Gdańsk: 80. rocznica zamachu na Hitlera w Dworze Artusa. Czy pucz jednych nazistów przeciw drugim godny jest uroczystego upamiętnienia?, “Dziennik Bałtycki” [online], 25 VII 2024 [accessed: 28 X 2024]: <https://dziennikbaltycki.pl/gdansk-80-rocznica-zamachu-na-hitlera-w-dworze-artusa-czy-pucz-jednych-nazistow-przeciw-drugim-godny-jest-uroczystego/ar/c1-18700073>.
  • Conze E., Aufstand des preußischen Adels, “Vierteljahrshefte für Zeitgeschichte” 2003, H. 4.
  • Dönhoff M. Gräfin, In Memoriam 20. Juli 1944. Den Freunden zum Gedächtnis, Hans Dulk, Hamburg 1946.
  • Dönhoff M. Gräfin, Namen, die keiner mehr nennt, Eugen Diederichs Verlag, Düsseldorf–Köln 1962.
  • Dönhoff M. Gräfin, In Memoriam 20. Juli 1944, Verlag der Forschungsgemeinschaft 20. Juli, Berlin 1980.
  • Dönhoff M., Kindheit in Ostpreußen, Siedler Verlag, Munich 1988.
  • Dönhoff M., Ces noms que plus personne ne prononce, trad. F. Weinmann, Quai Voltaire, Paris 1994.
  • Dönhoff M. Gräfin, Um der Ehre willen. Erinnerungen an die Freunde vom 20. Juli 1944, Siedler Verlag, Berlin 1994.
  • Dönhoff M., Nazwy, których nikt już nie wymienia, tłum. G. Supady, Wspólnota Kulturowa „Borussia”, Olsztyn 2001.
  • Dönhoff M. Gräfin, Namen, die keiner mehr nennt, Rowohlt Taschenbuch Verlag, Reinbek bei Hamburg 2009.
  • Dönhoff M. Gräfin, W imię honoru, Pellegrina, Kielce 2009.
  • Dönhoff M., Nazwy, których nikt już nie wymienia, tłum. A. Paszkot-Zgaga, Pellegrina, Kielce 2011.
  • Dönhoff M., Childhood in East Prussia, Pellegrina, Kielce 2015.
  • Dönhoff M. Gräfin, Dzieciństwo w Prusach Wschodnich, Pellegrina, Kielce 2015.
  • Fest J., Plotting Hitler’s Death: The Story of the German Resistance, transl. B. Little, Weidenfeld & Nicolson, London 1996.
  • Fest J., Staatsstreich. Der lange Weg zum 20. Juli, Siedler, Berlin 1994.
  • Fillmore Ch.J., Frame Semantics, [in:] Linguistics in the Morning Calm, Hanshin Publishing, Seoul 1982.
  • Flieger E., Niemiecka bezczelność nie zna granic, “Rzeczpospolita” [online], 26 VII 2024 [accessed: 28 X 2024]: <https://www.rp.pl/opinie-polityczno-spoleczne/art40866891-estera-flieger-niemiecka-bezczelnosc-nie-zna-granic>.
  • Getter M., Straty ludzkie i materialne w Powstaniu Warszawskim, “Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej” 2004, nr 8–9.
  • Gillmann S., Mommsen H. (Hrsg.), Politische Schriften und Briefe Carl Friedrich Goerdelers, Bd. 2, München 2003.
  • Hoffmann P., Claus Schenk Graf von Stauffenberg und seine Brüder, Die Deutsche Verlags-Anstalt, Stuttgart 2004.
  • Hoffmann R., Das deutsche Alibi, Wilhelm Goldmann Verlag, Munich 2024.
  • Judt T., Postwar: A History of Europe Since 1945, Penguin Press, New York 2005.
  • Marßolek I., Die Geschichte der Helene Schwärzel 1944–1947, Edition Temmen, Bremen 1993.
  • Matykiewicz-Włodarska A., Marion Gräfin Dönhoff. Idee i refleksje polityczne, Księgarnia Akademicka, Kraków 2012.
  • Die Rehabilitierung der Hitler-Attentäter des 20. Juli 1944, Bundesministerium der Justiz und für Verbraucherschutz: <https://www.bmj.de/SharedDocs/Downloads/DE/Transskripte/Fritz_Bauer_Transkript_download_Kapitel_2.pdf> [accessed: 16 III 2024].
  • Reuter E., Der 20. Juli 1944 – Das erste Fanal, “Stiftung des 20. Juli” [online, accessed: 28 X 2024]: <https://www.stiftung-20-juli-1944.de/reden/der-20-juli-1944-das-erste-fanal>.
  • Rommerskirchen J., Aufstand des Gewissens, Gedenkrede am 19. Juli 1954 vor der Jugend Bonns, “Bundeszentrale für politische Bildung” [online, accessed: 28 X 2024]: <https://www.bpb.de/shop/zeitschriften/apuz/archiv/524681/aufstand-des-gewissens/>.
  • Rothfels H. (Hrg.), Ausgewählte Briefe von Generalmajor Hellmuth Stieff, Jg. 2, H. 3., “Vierteljahrshefte für Zeitgeschichte” 1954.
  • Schramm W. von, (Hrsg.), Beck und Goerdeler. Gemeinschaftsdokumente für den Frieden 1941–1944, Gotthold Müller Verlag, München 1965.
  • Schramm W. von, Ausarbeitung Goerdelers, Friedensplan Goerdelers, [in:] W. Ritter von Schramm (Hrsg.), Beck und Goerdeler. Gemeinschaftsdokumente für den Frieden 1941–1944, Gotthold Müller Verlag, München 1965.
  • Słodownik L., Czerwona hrabina z Kwitajn, “Dziennik Elbląski” [online], 3 XI 2017 [accessed: 24 III 2025]: <https://dziennikelblaski.pl/475554,Czerwona-hrabina-z-Kwitajn-Z-kart-historii.html>.
  • Szarota T., Zamach Stauffenberga z polskiej perspektywy, „Teologia Polityczna” 2015, nr 7.
  • Vollmer A., Doppelleben: Heinrich und Gottliebe von Lehndorff im Widerstand gegen Hitler und von Ribbentrop, Eichborn Verlag, Franfurt/Main 2010.
  • Voss R. von, Introduction, [in:] M. Gräfin Dönhoff, In Memoriam 20. Juli 1944, Verlag der Forschungsgemeinschaft 20. Juli, Berlin 1980.

Downloads

Download data is not yet available.