Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
SM baner

Tom 75 Nr 1 (2022): Feminizm

Gabinet dyplomatyczny

Służba dyplomatyczna kobiet w II połowie XVII wieku. Inspiracje francuskie w Rzeczypospolitej

DOI: https://doi.org/10.35757/SM.2022.75.1.07
Przesłane: 27 stycznia 2022
Opublikowane: 30 grudnia 2022

Abstrakt

Druga połowa XVII wieku przyniosła dla kobiet szansę na zaznaczenie swojej roli w życiu politycznym. We Francji, pod wpływem „sporu o kobiety” oraz doświadczeń wyniesionych z dworów królowych francuskich, arystokratki stały się pośredniczkami w działaniach dyplomatycznych. Damy zaangażowały się w negocjacje pokojowe oraz przybywały na dwory z misjami od króla. Przełomowym stało się nadanie Renée du Bec-Créspin rangi ambasadorowej nadzwyczajnej na dwór polski. Od tego czasu kobiety coraz częściej uczestniczyły w podróżach, nawet do tak dalekich krajów jak Persja. W Rzeczypospolitej, odmiennie niż w Francji, udział kobiet w sferze publicznej był znikomy. Pojawienie się Ludwiki Marii Gonzagi de Nevers i Marii Kazimiery d’Arquien Sobieskiej ośmieliło damy do podjęcia bardziej zaangażowanych działań. W pracy przedstawione zostały przypadki Małgorzaty Kotowskiej i Teresy z Gosiewskich Słuszkowej, które podjęły się tajnych misji na dworach europejskich.

Bibliografia

  1. Źródła archiwalne
  2. Archives du Ministère des Affaires Étrangères w Paryżu (dalej: AMAE), Rome 519.
  3. Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie,
  4. Archiwum Komierowskich, sygn. 76/101,
  5. Archiwum Publiczne Potockich, sygn. 12.
  6. Biblioteka Kórnicka Polskiej Akademii Nauk w Kórniku, sygn. 1130.
  7. Biblioteka Uniwersytetu Warszawskiego, sygn. 76.
  8. Lwowska Narodowa Naukowa Biblioteka Ukraińskiej Akademii Nauk im. W. Stefanyka, fond 5, opis 1, nr 6619.
  9. Starodruki
  10. Załuski A.Ch., Epistolae historico-familiares, t. III, Brunsbergae 1710.
  11. Edycje źródłowe
  12. Archiwum Spraw Zagranicznych francuskie do dziejów Jana III, t. I, wyd. K. Waliszewski, Akademia Umiejętności, Kraków 1870.
  13. [Chavagnac G. de], Elekcja Michała Wiśniowieckiego. Z pamiętników Kaspra hrabiego Chavagnac, „Athenemu. Pismo poświęcone historyi, literaturze, sztukom i krytyce”, 1841, t. 1, s. 19-26.
  14. Courcillon P. de marquis de Dangeau, Journal du marquis de Dangeau, t. 5: 1694-1696, Firmin Didot Frères, Paris 1855.
  15. Listy Teresy Kunegundy Sobieskiej elektorowej bawarskiej, wyd. J. T. L., „Biblioteka Warszawska”, 1877, t. II, z. V.
  16. Mongrillon M. de, Pamiętnik sekretarza ambasady francuskiej w Polsce pod koniec panowania Jana III oraz w okresie bezkrólewia i wolnej elekcji po jego zgonie (1694-1698), wyd. Ł. Częścik, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław-Warszawa-Kraków 1982.
  17. Wiśniowiecki J.A., Ilias Polski(1700-1710), wyd. P.P. Romaniuk, J. Burdowicz-Nowicki, Neriton, Warszawa 2018
  18. Literatura przedmiotu:
  19. Allen G., The Rise of the Ambassadress: English Ambassadorial Wives and Early Modern Diplomatic Culture, „The Historical Journal”, 2019, t. 62, s. 617-638,
  20. Anne d’Autriche: infante d’Espagne et reine de France, ed. Ch. Grell, CEEH, Versaille 2009.
  21. Aronson N., Madame de Rambouillete ou le magicienne de la chambre bleue, Fayard, Paris 1988.
  22. Beyond Ambassadors, Consuls, Missionaries, and Spies in Premodern Diplomacy, eds. M.A. Ebben, L. Sicking, Brill, Leiden 2021.
  23. Bély L., L’art de la paix en Europe. Naissance de la diplomatie moderne, Presses Universitaires de France, Paris 2007.
  24. Broomhal S., The Identities of Catherine de' Medici, Brill, Brussels 2021.
  25. Caprio F. de, Il tramonto di un regno. Il declino di Jan Sobieski dopo il trionfo di Vienna, Sette Città, Viterbo 2014
  26. Caprio F. de, Madame de Guébriant in viaggio per la Tuscia, [w:] Viaggio e identità dei luoghi. Immagini della Tuscia, a cura di S. Pifferi, Sette Città, Viterbo 2011, s. 101-118.
  27. Caprio Motta F. de, Maria Ludovica Gonzaga. Una principessa franco-montovana sul trono di Polonia, Sette Città, Viterbo 2002.
  28. Couchman J., Adlige Hugenottinnen, Korrespondenznetzwerke und Diplomatie: Éléonore de Roye (1535-1564) und Louise de Coligny (1555-1620), [w:] Das Geschlecht der Diplomatie, Geschlechterrollen in den Außen- beziehungen vom Spätmittelalter bis zum 20. Jahrhundert, ed. C. Bastian, E.K. Dade, H. von Thiessen et all., Böhlau Verlag, Vienna 2014, s. 51-68.
  29. Cravieri B., Złoty wiek konwersacji, tłum. J. Ugniewska, K. Żaboklicki, Oficyna Naukowa, Warszawa 2009.
  30. Cueto D.G., A Spanish Ambassdres in Rome: Doña Leonor de Melo, Marchioness of Castel Rodrigo (1632-1641), [w:] Gender and Diplomacy. Women and Men in European Embassies from the 15th to the 18th Century, eds. R. Anderson, L. Oliván Santaliestra, S. Suner, Holitzer Verlag, Wien 2021, s. 329-357.
  31. Czamańska I., Wiśniowieccy. Monografia rodu, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2007.
  32. Desenclos C., Women Place in Diplomacy through the French Diplomacy: Correspondence of Early Seventeenth Century, [w:] Gender and Diplomacy. Women and Men in European Embassies from the 15th to the 18th Century, eds. R. Anderson, L. Oliván Santaliestra, S. Suner, Holitzer Verlag, Wien 2021, s. 45-63.
  33. Dygdała J., Kucharski A., Podróż królewny Sobieskiej a także kilka magnackich grand tour z XVII/XVIII wieku w relacjach Samuela Kazimierza Szwykowskiego, „Czasy Nowożytne”, 2014, t. 27, s. 31-57.
  34. Fayard J., Attempts to Build a „Third Party” in North Germany 1690-1694, [w:] Louis XIV and Europe, ed. R. Hatton, Ohio State University Press, Plymouth 1976, s. 213-240.
  35. Frost R., The Ethiopian and the Elephant? Queen Louise Marie Gonzaga and Queenship in Elective Monarchy, 1645-1667, „Slavonic and East European Review”, 2003, vol. XCI, z. 4, s. 787-817.
  36. Garbusińska D., „Niewieście rządy” w świetle satyry i pism politycznych z czasów Jana Sobieskiego, [w:] Studia i materiały z czasów Jana Sobieskiego, red. K. Matwijowski, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1992.
  37. Geevers L., Ties, Triangles and Tangles: Catherine de Medici as Philip II of Spain’s Mother-in-Law, „The Court Historian”, 2020, vol. 25, nr 3, s. 186-200.
  38. Gilbert J., La politique extérieure de Louise de Savoie. Relations diplomatiques de la France et de l’Angleterre pendant la captivité de François Ier(1525-1526), Émile Bouillon Éditeur, Paris 1892.
  39. Glinka J., Żaryn S., Adam i Małgorzata Kotowscy, ich życie i mecenat na Nowym Mieście, [w:] Szkice nowomiejskie, Arkady, Warszawa 1961.
  40. Hanotin G., Femmes et négociations diplomatiques entre France et Espagne au XVIIIe siècle, „Genre & Histoire. La revue de l’Assocation Mnémosyne”, 2013, nr 12-13, s. 25-47.
  41. Isolle J., Deux Angevins: Abel Servien, Augustine Le Roux et les traités de Westphalie, „La Province du Maine”, 1977, t. 79, s. 399-416.
  42. Keckowa A., Kotowska Małgorzata z Durantów, [w:] Polski słownik biograficzny, Wrocław-Warszawa-Kraków 1968-1969, t. XIV, s. 487-488
  43. Keller K., Frauen – Hof – Diplomatie: Die hö sche Gesellschaft als Handlungsraum von Frauen in Außenbeziehungen, [w:] Das Geschlecht der Diplomatie, Geschlechterrollen in den Außen- beziehungen vom Spätmittelalter bis zum 20. Jahrhundert, ed. C. Bastian, E.K. Dade, H. von Thiessen et all., Böhlau Verlag, Vienna 2014, s. 33-50.
  44. Keller K., Mit den Mitteln einer Frau: Handlungsspielräume adliger Frauen in Politik und Diplomatie, [w:] Akteure der Aussenbeziehungen. Netzwerke und Interkulturalität im historischen Wandel, ed. H. von Thiessen, Ch. Windler, Böhlau Verlag, Köln 2010, s. 219-244.
  45. Komaszyński M., Jan III Sobieski a Bałtyk, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1983.
  46. Komaszyński M., Maria Kazimiera d’Arquien Sobieska (1641-1716) królowa Polski, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1984.
  47. Komaszyński M., Tajna misja ambasadora Jana III Sobieskiego w Brukseli (1695), „Śląski Kwartalnik Historyczny. Sobótka”, 1992, t. XLVII, nr 1-2, s. 117-122.
  48. Komaszyński M., Teresa Kunegunda Sobieska, PIW, Warszawa 1982.
  49. Kruedener C. von, Kurfürstin Therese Kunigunde von Bayern (1676-1730): und ihre Friedenspolitik in europäischen Dimensionen zwischen Papst und Kaiser, Friedrich Pustet Verlag, Regensburg 2020.
  50. Kuras K., Rola wybitnych kobiet w polityce w czasach Augusta III Sasa, [w:] Per mulierem… Kobieta w dawnej Polsce – w średniowieczu iw dobie staropolskiej, red. K. Justyniarska-Chojak, S. Konarska-Zimnicka, DiG, Warszawa 2012, s. 261-278.
  51. Kuras K., „Wojna totalna” w opiniach siedemnastowiecznych. Zbombardowanie Brukseli przez Ludwika XIV w 1695, „Studia Historyczne”, 2014, t. LXII, z. 2 (226), s. 197-199.
  52. Kühnel F., Minister-like Cleverness, Understanding and Influence on Affairs’: Ambassadresses in Everyday Business and Courtly Ceremonies at the Turn of the Eighteenth Century, [w:] Practices of Diplomacy in the Early Modern World c. 1410-1800, ed. T.A. Sowerby, J. Hennings, Routledge, Abingdon 2017, s. 144-160.
  53. Lauzon M., „In the Name of the Princesses of France”: Marie Petit and the 1706 French Diplomatic Mission to Safavid Iran, „Journal of World History”, 2014, vol. 25, nr 2/3, s. 341-371.
  54. Lecarpentier E., La reine diplomate: Marie de Médicis et les cours italiennes, [w:] Femmes et pouvoir politique. Les princesses d’Europe, XVe-XVIIIe siècle, sous la direction d’I. Poutrin, M.-K. Schaub, Édition Bréal, Paris 2007, s. 182-193.
  55. Libiszowska Z., Ludwika Maria w Berlinie (28 VI - 3 VII 1658), [w:] Studia z dziejów Rzeczypospolitej szlacheckiej, red. K. Matwijowski, Z. Wójcik, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1988, s. 219-231.
  56. Libiszowska Z., Żona dwóch Wazów, Książka i Wiedza, Warszawa 1963.
  57. Ludwika Maria Gonzaga (1611-1667). Między Paryżem a Warszawą, red. A. Kalinowska, P. Tyszka, Ars Regia, Warszawa 2019.
  58. Magdziarz W.S., Kilka uwag o Annie Genowefie de Longueville, [w:] Inter majestatem ac libertatem. Studia z dziejów nowożytnych dedykowane Profesorowi Kazimierzowi Przybosiowi, red. J. Stolicki, M. Ferenc, J. Dąbrowski, Historia Iagiellonica, Kraków 2010, s. 348-352.
  59. Malinowska M., Sytuacja kobiet w siedemnastowiecznej Francji i Polsce, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2008.
  60. Mallet D., Louis-Marie de Gonzague à Varsovie: son entrée en politique vue par son secrétaire Pierre de Noyers (1646-1648), [w:] France-Pologne. Contacts, échanges culturels, représentations (fin XVIe-fin XIXe siècle, textes réunis par J. Dumanowski, M. Figeac, D. Tollet, Honoré Champion, Paris 2016, s. 51-69.
  61. Michon C., Le rôle politique de Louise de Savoie (1515-1531), [w:] Louise de Savoie (1467-1531), dir. P. Brioist, L. Fagnart, C. Michon, Presses Universitaires de Rennes, Tours 2015, s. 103-116.
  62. Nahlik S.E., Narodziny nowożytnej dyplomacji, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław-Warszawa-Kraków 1971.
  63. Oliván Santaliestra L., Judith Rebecca von Wrbna and Maria Sophia von Dietrichstein: Two Imperial Ambassadresses from the Kingdom of Bohemia at the Court of Madrid (1653-1674), „Theatrum Historiae”, 2016, t. 19, s. 95-117.
  64. Oliván Santaliestra L., Lady Anne Fanshawe, Ambassadress of England at the Court of Madrid (1664–1666), [w:] Women, Diplomacy and International Politics since 1500, ed. G. Sluga and C. James, Routledge, London-New York 2016, s. 68-85.
  65. Oliván Santaliestra L., Who was the Embajadora? Concept, Treatises and Examples (1580-1674), Gender and Diplomacy. Women and Men in European Embassies from the 15th to the 18th Century, eds. R. Anderson, L. Oliván Santaliestra, S. Suner, Holitzer Verlag, Wien 2021, s. 205-212.
  66. Pietrzak J., Ceremoniał wjazdu w epoce nowożytnej na przykładzie podróży Teresy Kunegundy Sobieskiej do Brukseli na przełomie 1694 i 1695 r. Scenariusz i interpretacja uroczystości, „Res Historica”, 2018, vol. 46, s. 87-120.
  67. Pietrzak J., Księżna dobrodziejka. Katarzyna z Sobieskich Radziwiłłowa (1634-1694), Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, Warszawa 2016.
  68. Popiołek B., Dobrodziejki i klienci. Specyfika patronatu kobiecego i relacji klientalnych w czasach saskich, Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, Warszawa 2020.
  69. Popiołek B., Kobiecy świat w czasach Augusta II. Studia nad mentalnością kobiet z kręgów szlacheckich, Wydawnictwo Uniwersytetu Pedagogicznego, Kraków 2003.
  70. Popiołek B., Królowa bez korony. Studium z życia i działalności Elżbiety z Lubomirskich Sieniawskiej ok. 1669-1729, Wydawnictwo Naukowe WSP w Krakowie, Kraków 1996.
  71. Popiołek B., Między przestrzenią domową a wielką polityką. Aktywność publiczna kobiet w czasach saskich, [w:] Drogi kobiet do polityki (na przestrzeni XVIII-XXI wieku), red. T. Kulak, M. Dajnowicz, Chronicon, Wrocław 2016, s. 27-43.
  72. Poumarède G., «Fidèle sujette» ou «mauvaise française»? Marie-Casimire de la Grange d’Arquien, Reine de Pologne, sous le regard des ambassadeurs de Louis XIV, [w:] France-Pologne. Contacts échanges culturels, représentations (fin XVIe-fin XIXe siècle, textes réunis par J. Dumanowski, M. Figeac, D. Tollet, Honoré Champion, Paris 2016, s. 69-75.
  73. Prevost M., Guébriant Renée du Bec-Créspin, [w:] Dictionnaire de Biographie Française, 1985, t. XII, s. 1421-1422.
  74. Rachuba A., Sapieżyna z Gosiewskich 1v. Słuszkowa Teresa, [w:] Polski Słownik Biograficzny, 1994, t. XXXV, s. 173-174
  75. Skrzypietz A., Damy polskie wobec kandydatury księcia Conti podczas elekcji w 1697 roku, [w:] Dyplomacja, polityka, prawo. Księga ofiarowana profesorowi Henrykowi Kocójowi w siedemdziesiąta rocznicę urodzin, red. I. Panic, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2001, s. 117-123.
  76. Skrzypietz A., Melchior de Polignac i jego misja na dworze Jana III Sobieskiego, [w:] Polska wobec wielkich konfliktów w Europie nowożytnej. Z dziejów dyplomacji i stosunków międzynarodowych w XV-XVIII wieku, red. R. Skowron, Societas Vistulana, Kraków 2009, s. 421-441.
  77. Skrzypietz A., „Regentka” Polski – fakty i mity w biografii Marii Kazimiery, [w:] Kobiety i władza w czasach dawnych, red. B. Czwojdrak, A. A. Kluczek, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2015, s. 380-393.
  78. Skrzypietz A., Wyprawa Małgorzaty de Valois do Spa – kuracja lecznicza czy misja dyplomatyczna?, [w:] Miasto jako przedmiot refleksji i fascynacji: rozważania socjologiczne i historyczne, red. Z. Hojka, K. Wojtasik, D. Domżalski et all., Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2015, s. 23-38.
  79. Targosz K., Sawantki w Polsce. Aspiracje intelektualne kobiet ze środowisk magnackich w XVII wieku, Retro-Art, Warszawa 1997.
  80. Targosz K., Uczony dwór Ludwiki Marii (1646-1667). Z dziejów polsko-francuskich stosunków naukowych, wyd. 2, Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, Warszawa 2015.
  81. Tischer A., Eine französische Botschafterin in Polen 1645-1646. Die Gesandtschaftsreise Renée de Guébriants zum Hofe Władisław IV, „L’Homme: Europäische Zeitschrift für Feministische Geschichtswissenschaft”, 2001, t. 12, nr 2, s. 305-321.
  82. Varennes J.-Ch., Anne de Bourbon, roi de France, Perrin, Paris 1978; S. Broomhall, In the Orbit of the King Women, Power, and Authority at the French Court, 1483-1563, [w:] Women and Power at the French Court, 1483-1563, ed. S. Broomhall, Amsterdam University Press, Amsterdam 2018, s. 9-39.
  83. Vergnes S., Les Frondeuses. Une révolte au féminin (1643-1661), Seyssel, Paris 2013.
  84. Viennot É., Comment contrecarrer la loi salique? Trois commanditaires de livres d’hist,oire au XVIe siècle: Anne de France, Louise de Savoie et Catherine de Médicis, [w:] Les Femmes et l’écriture de l’histoire, 1400-1800, dir. S. Steinberg, J.-C. Arnould, Rouen-Havre 2008, s. 73-88.
  85. Wallnig P., Eine kaiserliche Botschafterin in Rom? Eine Zeremonialinstruktion für Maria Ernestine Gräfin Gallas (1716), [w:] Reichsitalien in Mittelalter und Neuzeit, ed. R. Rebitsch, M. Schnettger, E. Taddei, Studien Verlag, Innsbruck 2016, s.185-197.
  86. Wilson-Chevalier K., Gender and Cultural Power in Global Perspective, [w:] Gender and Political Culture in Early Modern Europe, ed. J. Daybell, S. Norrhem, Routledge, London 2016, s. 217-235.
  87. Opracowania internetowe:
  88. Kam M.M., „I Am Believed to Be Initiated into the Secrets of the Greats”: Secrecy, Intelligence, and Self-Fashioning in the Writings of Mesdames De Blau and Du Noyer, University of Hawai'i at Manoa, <https://www.proquest.com/openview/4a9dca4c3212ffa9a14bd35aae1b463b/1?pqorigsite=gscholar&cbl=18750&diss=y> [dostęp: 10 I 2022].

Downloads

Download data is not yet available.

Podobne artykuły

Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.