Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
SP baner

Tom 52 Nr 2 (2024)

Historia najnowsza

Kryptonim „Stonka”: Kulisy operacji przeprowadzonej przez peerelowski i sowiecki aparat bezpieczeństwa wobec emigracyjnych Zagranicznych Formacji OUN (1959–1961)

DOI: https://doi.org/10.35757/STP.2024.52.2.09
Przesłane: 27 lutego 2025
Opublikowane: 21 czerwca 2024

Abstrakt

Based on archival materials of various provenance (including the Czechoslovak, PRL and Soviet security apparatus), the text reconstructs the genesis, course and effects of the operation directed against a group of couriers trained and transferred from the West to Poland and the Ukrainian SSR by the Foreign Formations of the Organization of Ukrainian Nationalists. The actions codenamed „Stonka” in Poland were an element of a larger disinformation „game” conducted by the MGB/KGB since 1951. The finalization and disclosure of the aforementioned operations also meant that the Soviets initiated a new propaganda campaign against the emigration Ukrainian structures in the West originating from the Bandera faction of the OUN.

Bibliografia

  • Afflerbach H., The West German Secret Services during the Cold War, [w:] Secret Intelligence in the European States System 1918–1989, red. J. Haslam, K. Urbach. Stanford University Press, Stanford 2014.
  • Bażan O., Wbywstwo Lwa Rebeta i Stepana Bandery, [w:] Politycznyj terror i terroryzm w Ukrajini XIX–XX st. Istoryczni narysy, red. W. Łytwyn i in., Naukowa Dumka, Kyjiw 2002.
  • Bury J., Operation „Stonka“. An Ultimate Deception Spy Game, „Cryptologia” 2011, t. 35, nr 4, s. 297–327, DOI: 10.1080/01611194.2011.583709.
  • Chamzaiuk I., Komlew A., Razłożenije zarubieżnich antisowietskich organizacji, Wysszaja Szkoła KGB, Moskwa 1962.
  • Childs D., Intelligence Gathering in Cold War Germany, „Journal of Contemporary History” 2013, t. 48, nr 3, s. 617–624, DOI: 10.1177/002200941348173.
  • Hałagida I., Prowokacja „Zenona”. Geneza, przebieg i skutki operacji MBP o kryptonimie „C-1” przeciwko banderowskiej frakcji OUN i wywiadowi brytyjskiemu, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2005.
  • Kopyś T., Początki wywiadu zachodnioniemieckiego oraz jego aktywność w Polsce w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XX w., „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2011, nr 1, s. 153–175.
  • Kwestia ukraińska w działalności Służby Bezpieczeństwa PRL. Dokumenty i materiały, opr. A. Słabig, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2016.
  • Mahur J., Pro sebe i KDB rozpowidaje Marko. Spohady, Pokłyk Sumlinnia, Lwiw 1996.
  • Matwijejko M., Do człeniw i sympatykiw OUN ta do wsichukrajinciw, jaki żywut’ poza meżamy ridnoji zemli, Kyjiw 1960.
  • Matwijenko M. [właśc. Matwijejko M.], Czorni sprawy ZCz OUN, Kyjiw 1962.
  • Nebesnyj W., Małysewycz W., Mahur J., OUN – Jarmarok po rozprodażu szpyhuniw, Kyjiw 1962.
  • Ondrák V., Ukrajinské nacionalistické nebezpečí proti míru a lidovým demokraciím. Státní Bezpečnost a ukrajinská problematika, „Studia Polityczne” 2022, t. 50, nr 4, s. 235–278, DOI: 10.35757/STP.2022.50.4.09.
  • Plokhy S., The Man with the Poison Gun: A Cold War Spy Story, Basic Books, New York 2016; ukraiński przekład: Płochij S., Ubywstwo w Mjuncheni. Po czerwonomu slidu. Kłub Simejnoho Dozwillia, Charkiw 2017.
  • Słabig A., „Sytuacja jest w naszych rękach”. Działania aparatu bezpieczeństwa Polski Ludowej wobec Ukraińców w latach 1944–1989, Wydawnictwo Naukowe Akademii Pomorskiej, Słupsk 2018.
  • Struve K., Nimećka włada, ukrajinśkyj nacjonalizm, nasylstwo proty jewrejiw. Lito 1941 roku w Zachidnij Ukrajini, Duch i Litera, Kyjiw 2022.
  • Szosta Konferencija Zakordonnych Czastyn OUN, Wydawnyctwo Zakordonnych Czastyn Orhanizaciji Ukrajinśkych Nacionalistiw, Mjunchen 1964.
  • Viliasi A. C., Storia dei servizi segreti italiani. Dall’Unità d’Italia alle sfide del XXI secolo, Città del Sole, Reggio di Calabria 2013.
  • Widkrytyj łyst Wasyla Kuka do Jarosława Stećka, Mykoły Łebedia, Stepana Łenkawśkoho, Dariji Rebet, Iwana Hryniocha, ta do usich ukrajinciw, szczo żywut’ za kordonom, b.w., Kyjiw 1960.
  • Wiedieniejew D., Bystruchin H., Dwobij bez kompromisiw. Protyborstwo specpidrozdiliw OUN ta radianśkych sył specoperacij 1945–1980-ti roky, K.I.S., Kyjiw 2007.
  • Włada URSR i zakordonni ukrajinci (1950–1980-ti rr). Dokumenty i materiały, upor. W. Danylenko, Smołoskyp, Kyjiw 2017.
  • Zajączkowski M., Sprawa agenturalno-śledcza kryptonim „Zabiała”. Kulisy procesu Jana Szpontaka „Zalizniaka”, [w:] Służby bezpieczeństwa Polski i Czechosłowacji wobec Ukraińców (1945–1989). Z warsztatów badawczych, red. G. Motyka, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2005.

Downloads

Download data is not yet available.