Аннотация
In today’s globalized world of science and culture, the exchange of research ideas across national borders has become increasingly common and dynamic. However, not all theoretical frameworks receive equal attention beyond their country of origin—some remain largely overlooked, even by scholars in their own academic communities. This phenomenon can be clearly observed in the field of memory studies in Poland. This article is divided into two main sections. The first outlines key memory-related concepts developed by early Polish thinkers such as Ludwik Krzywicki, Kazimierz Kelles-Krauz, Florian Znaniecki, Józef Chałasiński, and Stefan Czarnowski, highlighting parallels with internationally recognized classical theories of memory. The second section reviews the contributions of contemporary Polish memory scholars after 2011, examining the extent to which they engage with both these earlier domestic theories and influential international approaches. Additionally, the article reflects on the current state of memory studies in Poland, including the prospects for the formation of memory studies as a distinct academic discipline.
Библиографические ссылки
- Assmann J., Das kulturelle Gedächtnis. Schrift, Erinnerung und politische Identität in frühen Hochkulturen, Beck’sche Reihe, 1992. Pierwsze polskie wydanie: J. Assmann, Pamięć kulturowa. Pismo, zapamiętywanie i polityczna tożsamość w cywilizacjach starożytnych, tł. A. Kryczyńska-Pham, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2008.
- Bal M., Wędrujące pojęcia w naukach humanistycznych, NCN, Warszawa 2012.
- Bierwiaczonek K., T. Nawrocki, Praca w pamięci zbiorowej mieszkańców górnośląskiej wsi na tle procesów przemian obszarów wiejskich, „Kultura i Społeczeństwo” 2020, t. 64, nr 1, s. 197–221, https://doi.org/10.35757/KiS.2020.64.1.9.
- Bogumił Z., Chłopska pamięć wojny – na przykładzie fotografii Feliksa Łukowskiego, „Kultura i Społeczeństwo” 2006, nr 1, s. 171–195, https://doi.org/10.35757/KiS.2016.60.1.9.
- Bogumił Z., Gulag Memories. The Rediscovery and Commemoration of Russia’s Repressive Past, Berghahn Books, New York-Oxford, 2018.
- Bogumił Z., Pamięć Gułagu, Universitas, Kraków 2012.
- Bogumił Z., “Sacred or Secular? ‘Memorial’, the Russian Orthodox Church, and the Contested Commemoration of Soviet Repressions, „Europe-Asia Studies” 67 (9), s. 14–44, https://doi.org/10.1080/09668136.2015.1085962.
- Campbell J., Potęga mitu. Rozmowy Billa Moyersa z Josephem Campbellem, Wydawnictwo Znak, Kraków 2007.
- Chałasiński J., Antagonizm polsko-niemiecki w osadzie fabrycznej «Kopalnia» na Górnym Śląsku. Studium Socjologiczne, „Przegląd Socjologiczny” 1935, t. III, nr 1–2, s. 146–278.
- Chałasiński J., Młode pokolenie chłopów: Procesy i zagadnienia kształtowania się warstwy chłopskiej w Polsce, Państwowy Instytut Kultury Wsi, Warszawa 1938.
- Czarnowski S., Dawność a teraźniejszość w kulturze, w: S. Czarnowski, Dzieła, PWN, t. 1, Warszawa 1956 [1936], s. 108–121.
- Czarnowski S., Kult bohaterów i jego społeczne podłoże: Święty Patryk, bohater narodowy Irlandii, w: Stefan Czarnowski, Dzieła, t. 4, PWN, Warszawa 1956 (oryginalnie opublikowana w języku francuskim w 1919 roku).
- Czarnowski S., Powstanie i społeczne funkcje historii, w: S. Czarnowski, Dzieła, t. V, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1956.
- Erll A., Kultura pamięci. Wprowadzenie, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2018.
- Gryko C., Józef Chałasiński. Człowiek i dzieło. Od teorii wychowania do kulturowej wizji narodu, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Przedsiębiorczości i Administracji, Lublin 2007.
- Gudehus C., Welzer H., O metodzie i teorii badań nad przekazem kulturowym, „Kultura i Społeczeństwo” 2011, t. 55, nr 4, s. 65–75, https://doi.org/10.35757/KiS.2011.55.4.3.
- Halbwachs M., Les Cadres sociaux de la mémoire, Librairie Félix Alcan, Paris 1925. Pierwsze polskie wydanie: Halbwachs M., Społeczne ramy pamięci, tł. i wstęp M. Król, PWN, Warszawa 1969.
- Halbwachs M., The Legendary Topography of the Holy Land, Presses Univ, Paris 1941.
- Hałas E., Kultura jako pamięć. Posttradycjonalne znaczenie przeszłości, Nomos, Kraków 2012.
- Hałas E., Przeszłość i przyszła teraźniejszość: Refleksyjna pamięć kulturowa, w: E. Hałas (red.), Kultura jako pamięć. Posttradycjonalne znaczenie przeszłości, Nomos, Kraków 2012.
- Karkowska M., Pamięć kulturowa a zmiany w krajobrazie miasta. Analiza obchodów rocznicowych lokacji Olsztyna w świetle koncepcji Aleidy i Jana Assmannów, „Kultura i Społeczeństwo” 2010, t. 54, nr 4, s. 77–98.
- Kaźmierczak K., Rola pamięci zbiorowej we współczesnym społeczeństwie – czy łatwo ją określić?, w: A. Szpociński (red.), Przeszłość w dyskursie publicznym, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2013.
- Kaźmierska K., Współczesna pamięć komunikacyjna i kulturowa. Refleksja inspirowana koncepcją Jana Assmanna, w: E. Hałas (red.), Kultura jako pamięć. Posttradycjonalne znaczenie przeszłości, Nomos, Kraków 2012.
- Kelles-Krauz K., Prawo retrospekcji przewrotowej jako wynik materializmu ekonomicznego, w: K. Kelles-Krauz, Pisma wybrane, t. 1, Książka i Wiedza, Warszawa 1962 [1898].
- Kończal K. (red.), (Kon)teksty pamięci. Antologia, NCK, Warszawa 2014.
- Kończal K., Lieux de mémoire, Erinnerungsorte, miejsca pamięci. O pewnym koncepcie i jego europejskim sukcesie, „Dialog. Deutsch-polnisches Magazin, Magazyn Polsko-Niemiecki” 2012, nr 101, s. 17–23.
- Kończal K., Górny M., Miejsca pamięci w Europie Środkowo-Wschodniej, czyli o regionalnej (anty)recepcji wędrującego pojęcia „lieu de mémoire”, w: R. Traba (red.), Historie wzajemnych oddziaływań, Centrum Badań Historycznych Polskiej Akademii Nauk w Berlinie, Berlin/Warszawa 2014.
- Kończal K., Wawrzyniak J., Polskie badania pamięcioznawcze: tradycje, koncepcje, (nie)ciągłości, „Kultura i Społeczeństwo” 2011, t. 55, nr 4, s. 11–63, https://doi.org/10.35757/KiS.2011.55.4.2.
- Kończal K., Wawrzyniak J., Provincializing Memory Studies: Polish Approaches in the Past and Present, „Memory Studies” 2018, t. 11 (4), s. 391–404, https://doi.org/10.1177/1750698016688238.
- Krzywicki L., Idea a życie, w: L. Krzywicki, Studia socjologiczne, PIW, Warszawa 1951.
- Łukasiewicz K., Współczynnik humanistyczny, w: M. Saryusz-Wolska, R. Traba (red.), Modi Memorandi. Leksykon kultury pamięci, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2014.
- Markiewicz S., Socjologiczne prawo retrospekcji przewrotowej Kazimierza Kelles-Krauza, Książka i Wiedza, Warszawa 1964.
- Mencwel A., Kazimierz Kelles-Krauz, w: G. Godlewski, A. Kołakowski, J. Kubicka i in. (red.), Kulturologia polska XX wieku, t. 1, Wydawnictwo UW, Warszawa 2013.
- Napiórkowski M., Od teoretyzowania na temat praktyk do praktykowania teorii, w: P. Majewski, M. Napiórkowski (red.), Antropologia pamięci Zagadnienia i wybór tekstów, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2018.
- Nora P. (red.), Les Lieux de mémoire, Gallimard, Paris 1984–1992.
- Olick J.K., „Collective memory”: A memoir and prospect, „Memory Studies” 2008, t. 1, z. 1, s. 23–29, https://doi.org/10.1177/1750698007083885.
- Saryusz-Wolska M. (red.), Pamięć zbiorowa i kulturowa. Współczesna perspektywa niemiecka, Universitas, Kraków 2009.
- Saryusz-Wolska M., Polskie i niemieckie badania pamięci – szkic porównawczy, w: R. Traba (red.), Historia wzajemnych oddziaływań, Oficyna Naukowa, Warszawa 2014.
- Saryusz-Wolska M., Przeszłość i przyszłość badań pamięci. Czy potrzebujemy nowej dyscypliny?, „Politeja” 2020, nr 2(65), s. 11–24, https://doi.org/10.12797/Politeja.17.2020.65.01.
- Saryusz-Wolska M., Spotkania z czasem i miejscem. Studia o pamięci i miastach, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2011.
- Saryusz-Wolska M., R. Traba (red.), Modi Memorandi. Leksykon kultury pamięci, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2014.
- Schaff A., Ludwik Krzywicki a materializm historyczny (w setną rocznicę urodzin), „Kwartalnik Historii i Nauki” 1960, nr 5/1, s. 79–97.
- Schaff A., Wstęp, w: L. Krzywicki, Studia socjologiczne, Nakład Gebethnera i Wolffa, Warszawa 1951.
- Stefan Czarnowski. Listy Stefana Czarnowskiego do Henri Huberta i Marcela Maussa z lat 1905–1937, oprac. K. Kończal, J. Wawrzyniak, Oficyna Naukowa, Warszawa 2015.
- Stępień M., Kazimierz Kelles-Krauz o sztuce i literaturze, „Pamiętnik Literacki: Czasopismo Kwartalne Poświęcone Historii i Krytyce Literatury Polskiej” 1967, nr 58/1, s. 78–79.
- Szpociński A., Wprowadzenie. Przeszłość w dyskusjach publicznych, w: A. Szpociński (red.), Przeszłość w dyskursie publicznym, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2013.
- Szpociński A., Współczesna kultura historyczna i jej przemiany, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2021.
- Tarkowska E., Dawność w teraźniejszości, w: M. Saryusz-Wolska, R. Traba (red.), Modi Memorandi. Leksykon kultury pamięci, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2014.
- Tarkowska E., Pamięć w kulturze teraźniejszości, „Kultura i Społeczeństwo” 2016, t. 60, nr 4, s. 121–141, https://doi.org/10.35757/KiS.2016.60.4.8.
- Traba R., Gdzie jesteśmy? Nowe otwarcie w polskich badaniach pamięci zbiorowej i ich europejski kontekst, „Kultura i Społeczeństwo” 2011, t. 55, nr 4, s. 3–10, https://doi.org/10.35757/KiS.2011.55.4.1.
- Traba R., Landscape After the Battle: How Germans and Poles Tell the Story of Their Common Past in the Centre of Europe, w: L. Quercioli Mincer (red.), Arte visiva, luogo e memoria: testimonianza e radicamento, Genova University Press, Genova 2022.
- Traba R., H. Thünemann (red.), Myślenie historyczne, cz. I: Jörn Rüsen, Nadawanie historycznego sensu (tł. R. Żytyniec), Wydawnictwo Nauka i Innowacje, Poznań 2015.
- Wawrzyniak J., From Durkheim to Czarnowski: Sociological Universalism and Polish Politics in the Interwar Period, „Contemporary European History” 2019, t. 28, nr 2, s. 172–187, https://doi.org/10.1017/S0960777318000516.
- Winiarski P., Koncepcja semiotycznej pamięci kultury Jurija Łotmana jako zasada generatywna w badaniach nad pamięcią społeczną: Halbwachs i Assmann, „Kultura i Społeczeństwo” 2017, t. 61, nr 4, s. 197–221, https://doi.org/10.35757/KiS.2017.61.4.8.
- Wolff-Powęska A., Pamięć: Brzemię i uwolnienie. Niemcy wobec nazistowskiej przeszłości (1945–2010), Zysk i S-ka, Poznań 2011.
- Znaniecki F., Metoda socjologii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008.
- Znaniecki F., Miasto w świadomości jego obywateli. Z badań Polskiego Instytutu Socjologicznego nad miastem Poznaniem, PIS, Poznań 1931.
- Znaniecki F., Wstęp do socjologii, Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Poznań 1922.
- Василиев А., Memory Studies в межвоенной Польше, „Диалог со временем. Адьманах интеллектуальной истории” 2015, nr 51, s. 195–226.
Скачивания
Данные скачивания пока недоступны.
