Artykuł ma charakter sprawozdawczy z elementami szkicu naukowego. Inspiracją do jego napisania był mój udział w „Kongresie badaczy historii PL-LT-UA-BY: Historyczna wspólnota czterech narodów – dziedzictwo idei i przyszłe perspektywy”. Konferencja odbyła się 13-16 września 2024 roku na Uniwersytecie Warszawskim. Tekst jest próbą znalezienia koncepcji, która mogłaby połączyć różnorodne pola badawcze, prezentowane na kongresie oraz wpisać go w jeden z ważniejszych nurtów badań nad miejscem Polski, Litwy, Ukrainy, Białorusi oraz Rosji w Europie – perspektywę kolonialną i postkolonialną.
