Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
KiS baner

Tom 67 Nr 1 (2023)

Artykuły i rozprawy

Więźniowie kategorii homosexuell w obozach koncentracyjnych. Stygmatyzacja, przemoc seksualna, praca przymusowa i inne metody terroru w świadectwach ofiar

DOI: https://doi.org/10.35757/KiS.2023.67.1.2
Przesłane: 14 listopada 2021
Opublikowane: 31 marca 2023

Abstrakt

The article is an attempt to reconstruct the experiences of concentration camps’ homosexual prisoners on the basis of their memories preserved in autobiographical texts and analysed using the biographical method. The aim of the article is to describe the stigmatisation and pathologisation of homosexuality in the dominant ideological discourse of the German Reich, and to prove that the rationalisation of violence resulted not only in persecution by camp staff, but also in harassment from and homophobic attitudes among other prisoners, manifested in acts of sexual violence or exclusion from the camp community. The analysis focuses on the physical violence, isolation, forced labour and sharper strictness, highlighting the fluidity of the boundaries between camp procedures and excessive cruelty.

Bibliografia

  1. Pr y m a r n a
  2. Christian P., 2000, fragmenty relacji, oprac. Andreas Pretzel, w: Andreas Pretzel, Gabriele Roßbach (red.), Wegen der zu erwartenden hohen Strafe. Homosexuellenverfolgung in Berlin 1933–1945, Verlag Rosa Winkel, Berlin 2000, s. 119–168.
  3. David F., 2017, „Ich konnte ihm nicht mehr helfen”, oprac. Lutz van Dijk, w: Lutz van Dijk, Günther Grau, Einsam war ich nie. Schwule unter den Hakenkreuz 1933–1945. Querverlag, Berlin, s. 42–53.
  4. Dijk Lutz van, 1992, Ein erfülltes Leben — trotzdem…, Rowohlt, Hamburg.
  5. Dijk Lutz van, 2017, Cholernie mocna miłość. Prawdziwa historia Stefana K. i Williego G., tłum. Agata Chmielecka, Filip Fierek, Korporacja ha!art, Kraków.
  6. Heger Heinz, 2016, Mężczyźni z różowym trójkątem. Świadectwo homoseksualnego więźnia obozu koncentracyjnego z lat 1939–1945, tłum. Alicja Rosenau, Ośrodek Karta, Warszawa.
  7. Karl B., 2017, „In Auschwitz hatte ich meine größte Liebe…”, oprac. Günther Grau, w: Lutz van Dijk, Günther Grau, Einsam war ich nie. Schwule unter den Hackenkreuz 1933–1945. Querverlag, s. 54–63.
  8. Kogon Eugen, 1974, Der SS-Staat — Das System der deutschen Konzentrationslager, Komet Verlag, Düsseldorf.
  9. Kogon Eugen, 1981, fragmenty relacji, w: Hans-Georg Stümke, Rudi Finkler, Rosa Winkel. Rosa Listen. Homosexuelle und „Gesundes Volksempfinden” von Auschwitz bis heute, Rowohlt, Hamburg 1981.
  10. Plant Richard, 1991, Rosa Winkel. Der Krieg der Nazis gegen die Homosexuellen, Campus Verlag, Frankfurt am Main.
  11. Rudolf R., 2000, fragmenty relacji, oprac. Andreas Pretzel, w: Andreas Pretzel, Gabriele Roßbach (red.), Wegen der zu erwartenden hohen Strafe. Homosexuellenverfolgung in Berlin 1933–1945, Verlag Rosa Winkel, Berlin 2000, s. 119–168.
  12. Seel Pierre, 1996, Ich, Pierre Seel, deportiert und vergessen, jackwerth, Köln.
  13. Zinn Alexander, 2011, Das Glück kam immer zu mir: Rudolf Brazda — Das Überleben eines Homosexuellen im Dritten Reich, Campus Verlag, Frankfurt am Main.
  14. S e ku n d a r n a
  15. Baaz Maria Eriksson, Stern Maria, 2009, Why Do Soldiers Rape? Masculinity, Violence, and Sexuality in the Armed Forces in the Congo (DRC), „International Studies Quarterly”, nr 2 (13), s. 495–518.
  16. Beachy Robert, 2015, Das andere Berlin: Die Erfindung der Homosexualität: Eine deutsche Geschichte 1867–1933, Siedler Verlag, München. Becker 2009
  17. Borysławska Magda, 2017, Homoseksualne ofiary nazizmu i ich miejsce w kulturze i pamięci, „In Gremium. Studia nad Historią, Kulturą i Polityką”, nr 11, s. 93–104.
  18. Bülow Carola von, 2000, Der Umgang der nationalsozialistischen Justiz mit Homosexuellen, PhD, Universität Oldenburg, Oldenburg.
  19. Butler Judith, 2008, Uwikłani w płeć. Feminizm i polityka tożsamości, tłum. Karolina Krasuska, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.
  20. Centrum Schwule Geschichte, 1998, „Das sind Volksfeinde!”: Die Verfolgung von Homosexuellen an Rhein und Ruhr 1933–1945, Emons Verlag, Köln.
  21. Chruścielski Piotr, 2017a, In die Familie »zurückgeholt«. Ein Forschungsprojekt erhellt das Schicksal eines Rosa-Winkel-Hälings im KZ Stutthof, „Das Westpreusse”, z. 4, s. 16–18 (https://www.der-westpreusse.de/de/heft-4-2017-jvb.html).
  22. Chruścielski Piotr, 2017b, Paragraf 175 w świetle zachowanych dokumentów KL Stutthof , „Zeszyty Muzeum Stutthof”, nr 5 (15), s. 11–32,
  23. Chruścielski Piotr, 2021, „Przemilczana kategoria…” — pierwsza polska wystawa o więźniach z paragrafu 175 w Muzeum Stutthof w Sztutowie, w: Joanna Ostrowska, Joanna Talewicz-Kwiatkowska, Lutz van Dijk (red.), Auschwitz. Pamięć o nieheteronormatywnych ofiarach obozu, Neriton, Warszawa, s. 59–68.
  24. Czapliński Przemysław, 2004, Zagłada jako wyzwanie dla refleksji o literaturze, „Teksty Drugie”, nr 5, s. 9–22.
  25. Czykwin Elżbieta, 2007, Stygmat społeczny, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
  26. Foucault Michel, 2009, Nadzorować i karać, tłum. Tadeusz Komendant, Aletheia, Warszawa.
  27. Fout John C., 2002, Homosexuelle in der NS-Zeit: Neue Forschungsansätze über Alltagsleben und Verfolgung, w: Burkhard Jellonek, Rüdiger Lautmann, Ferdinand Schöningh (red.), Nationalsozialistischer Terror gegen Homosexuelle. Verdrängt und ungesühnt, Ferdinand Schöningh Verlag, Paderborn, s. 163–172.
  28. Giles Geoffrey, 2002, Männerbund mit Homo-Panik: Die Angst der Nazis vor der Rolle der Erotik, w: Burkhard Jellonek, Rüdiger Lautmann (red.), Nationalsozialistischer Terror gegen Homosexuelle. Verdrängt und ungesühnt, Verlag Ferdinand Schöningh, Paderborn, s. 105–118.
  29. Goffman Erving, 2005, Piętno. Rozważaniu o zranionej tożsamości, tłum. Aleksandra Dzierżyńska, Joanna Tokarska-Bakir, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk. Gostomczyk, 2017.
  30. Grau Günther, 1993, Homosexualität in der NS-Zeit. Dokumente einer Diskriminierung und Verfolgung, Fischer Taschenbuch, Frankfurt am Main.
  31. Grau Günther, 2000, Zum Geleit, w: Andreas Pretzel, Gabrielle Roßbach (red.), Wegen der zu erwartenden Strafe. Homosexuellenverfolgung in Berlin 1933–1945, Verlag Rosa Winkel, Berlin, s. 9–16.
  32. Grau Günter, 2002, „Unschuldige” Täter. Mediziner als Vollstrecker der nationalsozialistischen Homosexuellenpolitik, w: Burkhard Jellonnek, Rüdiger Lautmann (red.), Nationalsozialistischer Terror gegen Homosexuelle. Verdrängt und ungesühnt, Ferdinand Schöningh Verlag, Paderborn 2002, s. 209–235.
  33. Grau Günter, 2011, Lexikon zur Homosexuellenverfolgung 1933–1945: Institutionen–Kompetenzen–Betätigungsfelder, LIT Verlag, Münster.
  34. Grau Günther, 2017, „In Auschwitz hatte ich meine größte Liebe…”, w: Lutz van Dijk, Günther Grau, Einsam war ich nie. Schwule unter den Hakenkreuz 1933–1945, Querverlag, Berlin, s. 54–63.
  35. Hackett David A., 1996, Bericht über das Konzentrationslager Buchenwald bei Weimar, Beck C.H., München.
  36. Hałas Elżbieta, 1990, Biografia a orientacja symbolicznego interakcjonizmu, w: Jan Włodarek, Marek Ziółkowski (red.), Metoda biograficzna w socjologii, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa–Poznań, s. 197–208.
  37. Hałas Elżbieta, 1991, Znaczenia i wartości społeczne. O socjologii Floriana Znanieckiego, Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin.
  38. Hoffschildt Reiner, 1992, Olivia: die bisher geheime Geschichte des Tabus Homosexualität und der Verfolgung der Homosexuellen in Hannover, Verein zur Erforschung der Geschichte der Homosexuellen in Niedersachsen, Hannover.
  39. Hoffschildt Rainer, 2001, Rosa-Winkel-Häftlinge im KZ Mauthausen, „Lambda Nachrichten. Zeitschrift der Homosexuellen Initiative”, Sondernummer Juni, s. 38–41.
  40. Hoffschildt Reiner, 2002, 140.000 Verurteilungen nach „§ 175”, w: Fachverband Homosexualität und Geschichte (red.), Denunziert, verfolgt, ermordet: Homosexuelle Männer und Frauen in der NS-Zeit, Männerschwarm, Hamburg, s. 140–149.
  41. Hutter Jörg, 2021, „Znowu pan tutaj jest”. Karl Gorath (1912–2003), w: Joanna Ostrowska, Joanna Talewicz-Kwiatkowska, Lutz van Dijk (red.), Auschwitz. Pamięć o nieheteronormatywnych ofiarach obozu, tłum. Agata Chmielecka, Filip Fierek, Neriton, Warszawa, s. 165–171.
  42. Jellonnek Burkhard, 1990, Homosexuelle unter dem Hakenkreuz. Die Verfolgung von Homosexuellen im Dritten Reich, Verlag Ferdinand Schöningh, Paderborn.
  43. Jellonnek Burkhard, Lautmann Rüdiger (red.), 2002, Nationalsozialistischer Terror gegen Homosexuelle. Verdrängt und ungesühnt, Verlag Ferdinand Schöningh, Paderborn.
  44. Kula Marcin, 2021, Słowo wstępne od historyka z Polski i historyczki z Niemiec, w: Joanna Ostrowska, Joanna Talewicz-Kwiatkowska, Lutz van Dijk (red.), Auschwitz. Pamięć o nieheteronormatywnych ofiarach obozu, tłum. Agata Chmielecka, Filip Fierek, Neriton, Warszawa, s. 13–14.
  45. Kulas Piotr, 2013, Pomiędzy autobiografią a biografią. Biografia literacka jako źródło badań socjologicznych, „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. 9, nr 4, s. 64–81.
  46. Lenarczyk Wojciech, 2011, Niemieccy więźniowie Majdanka, „Zeszyty Majdanka”, nr 25.
  47. Müller Joachim, Sternweiler Andreas, 2015, Homosexuelle Männer im KZ Sachsenhausen, Männerschwarm, Hamburg.
  48. Müller Jürgen, Sparing Frank, 1998, „Das sind Volksfeinde!” Verfolgung männlicher Homosexueller im Nationalsozialismus, w: Jürgen Müller, Herbert Potthoff, Michael Prescher, Frank Sparing (red.), „Das sind Volksfeinde!”. Die Verfolgung von Homosexuellen an Rhein und Ruhr 1933–1945, Centrum Schwule Geschichte, Köln, s. 21–32.
  49. Müller Klaus, 2002, Totgeschlagen, totgeschwiegen? Das autobiographische Zeugnis homosexueller Überlebender, w: Burkhard Jellonnek, Rüdiger Lautmann (red.), Nationalsozialistischer Terror gegen Homosexuelle. Verdrängt und ungesühnt, Verlag Ferdinand Schöningh, Paderborn, s. 397–418.
  50. Nieden Suzanne zur (red.), 2005, Homosexualität und Staatsräson: Männlichkeit, Homophobie und Politik in Deutschland 1900–1945, Campus Verlag, Frankfurt am Main.
  51. Orth Karin, 1999, Das System der nationalsozialistischen Konzentrationslager. Eine politische Organisationsanalyse, Hamburger Edition, Hamburg.
  52. Ostrowska Joanna, 2016, Posłowie, w: Heinz Heger, Mężczyźni z różowym trójkątem. Świadectwo homoseksualnego więźnia obozu koncentracyjnego z lat 1939–1945, tłum. Alicja Rosenau, Ośrodek Karta, Warszawa, s. 130–149.
  53. Ostrowska Joanna, 2021, Oni. Homoseksualiści w czasie II wojny światowej, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.
  54. Ostrowska Joanna, Talewicz-Kwiatkowska Joanna, Dijk Lutz van, 2021, Auschwitz. Pamięć o nieheteronormatywnych ofiarach obozu, tłum. Agata Chmielecka, Filip Fierek, Neriton, Warszawa.
  55. Piętka Bohdan, 2014, Więźniowie z różowym trójkątem w KL Auschwitz, „Dzieje Najnowsze”, nr 2, s. 25–53.
  56. Plant Richard, 1991, Rosa Winkel. Der Krieg der Nazis gegen die Homosexuellen, Campus Verlag, Frankfurt am Main.
  57. Pretzel Andreas, Roßbach Gabrielle (red.), 2000, Wegen der zu erwartenden Strafe. Homosexuellenverfolgung in Berlin 1933–1945, Verlag Rosa Winkel, Berlin.
  58. Röll Wolfgang, 2007, Homosexuelle Häftlinge im Konzentrationslager Buchenwald 1937–1945 — neue Aspekte der Forschung, Archiv der Gedenkstätte Buchenwald.
  59. Rosenthal Gabriele, 1999, Sexuelle Gewalt in Kriegs- und Verfolgungszeiten: biographische und transgenerationelle Spätfolgen bei Überlebenden der Shoah, ihren Kindern und EnkelInnen, w: Marlies W. Fröse, Ina Volpp-Teuscher, Medica Mondiale (red.), Krieg, Geschlecht und Traumatisierung: Erfahrungen und Reflexionen in der Arbeit mit traumatisierten Frauen in Kriegs- und Krisengebieten, Iko-Verlag, Frankfurt am Main, s. 25–56.
  60. Rosenthal Gabriele, 2001, Biographische Methode, w: Heiner Keupp, Klaus Weber (red.), Psychologie. Ein Grundkurs, Rowohlts Taschenbuchverlag, Reinbek, s. 266–275.
  61. Schoppmann Claudia, 1993a, Zeit der Maskierung: Lebensgeschichten lesbischer Frauen im Dritten Reich, Fischer Taschenbuch Verlag, Berlin.
  62. Schoppmann Claudia, 1993b, Zur Situation lesbischer Frauen in der NS Zeit, w: Günther Grau (red.), Homosexuelle in der NS-Zeit. Dokumente einer Diskriminierung und Verfolgung, Fischer Taschenbuch Verlag, Frankfurt am Main, s. 35–42.
  63. Schoppmann Claudia, 2021, Taka miłość. Opisy relacji lesbisjkich w Auschwitz i ich współczesny kontekst, w: Joanna Ostrowska, Joanna Talewicz-Kwiatkowska, Lutz van Dijk (red.), Auschwitz. Pamięć o nieheteronormatywnych ofiarach obozu, tłum. Agata Chmielecka, Filip Fierek, Neriton, Warszawa, s. 70–77.
  64. Sofsky Wolfgang, 2016, Ustrój terroru: obóz koncentracyjny, tłum. Małgorzata Łukasiewicz, Żydowski Instytut Historyczny, Warszawa.
  65. Steinbacher Sybille, 2012, Einleitung, w: Sybille Steinbacher, Holocaust und Völkermorde. Die Reichweite des Vergleichs. Jahrbuch 2012 zur Geschichte und Wirkung des Holocaust, Campus Verlag, Frankfurt am Main–New York, s. 7–27.
  66. Stümke Hans-Georg, Finkler Rudi, 1981, Rosa Winkel. Rosa Listen. Homosexuelle und „Gesundes Volksempfinden” von Auschwitz bis heute, Rowohlt, Hamburg.
  67. Thomas William I., Znaniecki Florian, 1976, Chłop polski w Europie i Ameryce, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa.
  68. Tokarska-Bakir Joanna, 2005, Wstęp do wydania polskiego, w: Erving Goffman, Piętno. Rozważania o zranionej tożsamości, tłum. Joanna Tokarska-Bakir, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk, s. 7–26.
  69. Wachsmann Nikolaus, 2017, Die Geschichte der nationalsozialistischen Konzentrationslager, Siedler Verlag, München.
  70. Weseli Agnieszka, 2007, Homoseksualiści i homoseksualizm w KL Auschwitz-Birkenau w świetle „oświadczeń” byłych więźniów obozu, „Przegląd Historyczny”, t. 98, z. 3, s. 425–435.
  71. Włodarek Jan, Ziółkowski Marek, 1990, Teoretyczny i empiryczny status metody biograficznej we współczesnej socjologii, w: Jan Włodarek, Marek Ziółkowski (red.), Metoda biograficzna w socjologii, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa–Poznań, s. 3–9.
  72. Zimand Roman, 1990, O literaturze dokumentu osobistego w ogóle a o diarystyce w szczególności, w: Roman Zimand, Diarysta Stefan Ż., Ossolineum, Wrocław 1990, s. 6–46.
  73. Zinn Alexander, 1997, Die soziale Konstruktion des homosexuellen Nationalsozialisten. Zu Geneseund Etablierung eines Stereotyps, Peter Lang, Frankfurt–New York.
  74. Zinn Alexander, 2011, „Das Glück kam immer zu mir”. Rudolf Brazda — Das Überleben eines Homosexuellen im Dritten Reich, Campus Verlag, Frankfurt am Main.
  75. Zinn Alexander, 2012, Homophobie und männliche Homosexualität in Konzentrationslagern. Zur Situation der Männer mit dem rosa Winkel, w: Insa Eschenbach (red.), Homophobie und Devianz Weibliche und männliche Homosexualität im Nationalsozialismus, Metropol, Berlin, s. 79–98.
  76. Zinn Alexander, 2018, „Aus dem Volkskörper entfernt?” Homosexuelle Männer im Nationalsozialismus, Campus Verlag, Frankfurt am Main.
  77. Žižek Slavoj, 2006, Cztery dyskursy, cztery podmioty, „Er(r)go. Teoria — Literatura — Kultura”, nr 2 (13), s. 65–98.
  78. Znaniecki Florian, 1938, Przedmowa, w: Józef Chałasiński (red.), Młode pokolenie chłopów, Państwowy Instytut Kultury Wsi, Warszawa, s. 9–18.

Downloads

Download data is not yet available.