Abstrakt
Tekst stanowi analizę narracji na temat dzieciństwa, obecnych w pamiętnikach chłopskich napisanych niedługo po II wojnie światowej i odwołujących się do chłopskich losów okresu międzywojennego, badanych w perspektywie new childhood studies. Artykuł ukazuje, jak konstruowane są w nich dzieciństwa i czemu opowieść o nich służy, a także jak narracje te sytuują się w obszerniejszym kontekście nowoczesnych dyskursów tworzonych wokół dziecięcości przez inne klasy społeczne. Problemem głównym tekstu jest pytanie o to, czym może być w ich świetle dziecięca sprawczość i w jaki sposób wiąże się ona z zagadnieniem społecznego awansu. W tekście twierdzę, że cicha, niewidoczna dziecięca samodzielność ‒ rozumiana jako milcząca sprawczość ‒ wymyka się ówczesnym, dorosłym narracjom zorientowanym na ukazanie awansu, a jednocześnie jest dla osiągnięcia owego awansu kluczowa.
Bibliografia
- Ariès Philippe, 2022, Historia dzieciństwa, tłum. Maryna Ochab, Alteheia, Warszawa.
- Ariès Philippe, 1988, Miejsce dla dzieciństwa, w: Dzieci, t. 2, Stefan Chwin, Maria Janion (red.), Wydawnictwo Morskie, Gdańsk.
- Bittner-Szewczykowa Halina, 1984, Dziecko wiejskie, „Rocznik Muzeum Etnograficznego w Krakowie”, t. 9.
- Buliński Tarzycjusz, 2002, Człowiek do zrobienia. Jak kultura tworzy człowieka. Studium antropologiczne, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.
- Chałasiński Józef, 1946, Inteligencja polska w świetle swej genealogii społecznej, „Kuźnica. Tygodnik Społeczno-Literacki”, nr 4, s 1–2.
- Chałasiński Józef, 1964, Wstęp, w: Dramat awansu, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa.
- Chałasiński Józef, 2007, Oświata a problem przebudowy społecznej, w: Józef Chałasiński — człowiek i dzieło. Od teorii wychowania do kulturowej wizji narodu, Czesław Gryko (red.), Wydawnictwo Wyższej Szkoły Przedsiębiorczości i Administracji, Lublin, s. 187–197 (pierwodruk: „Praca Oświatowa” 1935, nr 4–5, s. 193–200).
- Gittins Diane, 2008, Historia konstruktów dzieciństwa, w: Wprowadzenie do badań nad dzieciństwem, oprac. Mary Jane Kehily, tłum. Marek Kościelniak, WAM, Kraków.
- Honwana Alcinda M., 2012, The Time of Youth: Work, Social Change and Politics in Africa, Kumarian Press, Stylus Publishing, Sterling.
- Jaszczołt Małgorzata, 2021, Utensylia. Zapis codzienności dzieciństwa, w: Dzieciństwo, Muzeum Etnograficzne w Warszawie, Warszawa.
- Kizwalter Tomasz, 2020, Polska nowoczesność, Genealogia, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
- Klekot Ewa, 2021, Kłopoty ze sztuką ludową. Gust, ideologie, nowoczesność, słowo/obraz terytoria, Gdańsk.
- Klich-Kluczewska Barbara, 2018, Z daleka od sierocińca. Nieformalne adopcje i rodzinne domy dziecka w systemie opieki nad dzieckiem w PRL, „Przegląd Historyczny”, nr 4, s. 823–845.
- Kopczyńska-Jaworska Bronisława, Paprocka Wanda, 1984, Przekaz kultury w społeczności wiejskiej, w: Etnografia Polski. Przemiany kultury ludowej, t. 2, Ossolineum, Wrocław.
- Krzywicki Ludwik, 1935, Przedmowa, w: Pamiętniki chłopów, Ludwik Krzywicki, Józef Chałasiński (red.), Instytut Gospodarstwa Społecznego, Warszawa 1935, s. XIII.
- Kulas Piotr, 2021, Socjologiczna teoria inteligencji Józefa Chałasińskiego, „Przegląd Socjologiczny”, nr 1, s. 15–39.
- Landau-Czajka Anna, 2002, Co Alicja odkrywa po własnej stronie lustra. Życie codzienne, społeczeństwo, władza w podręcznikach dla dzieci najmłodszych 1785–2000, Wydawnictwo Neriton, Instytut Historii PAN, Warszawa.
- Mencwel Andrzej, 2017, Toast na progu, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
- Mędrzecki Włodzimierz, 2021, Dziecko chłopskie w XIX i XX wieku, w: Dzieciństwo, Muzeum Etnograficzne w Warszawie, Warszawa.
- MPCH, 1938, Młode pokolenie chłopów, t. 1–4, Józef Chałasiński (red.), Państwowy Instytut Kultury Wsi, Warszawa.
- MPWPL, 1964, „Młode pokolenie wsi Polski Ludowej”, t. 1: Awans pokolenia, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa.
- MPWPL, 1966, „Młode pokolenie wsi Polski Ludowej”, t. 3: W poszukiwaniu drogi. Pamiętniki działaczy, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa.
- MPWPL, 1967, „Młode pokolenie wsi Polski Ludowej”, t. 4: Od chłopa do rolnika, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa.
- Mróz Jan, 2018, Drogi modernizacji gospodarstwa wiejskiego w opinii pamiętnikarzy „Młodego pokolenia chłopów” i „Młodego pokolenia wsi Polski Ludowej”. Socjologiczne studium porównawcze, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin.
- Mysłakowski Zygmunt (red.), 1931, Rodzina wiejska jako środowisko wychowawcze, Wydawnictwo Naukowego Towarzystwa Pedagogicznego, Warszawa.
- Osęka Piotr, 2009, Naucz się czytać, napisz Stalin, „Gazeta Wyborcza”, 20 lipca (https://wyborcza.pl/7,76842,6833676,naucz-sie-czytac-napisz-stalin.html [dostęp: 12.05.2022]).
- Payne Anthony, Philips Nicola, 2011, Teorie doganiania, w: Anthony Payne, Nicola Philips, Rozwój, tłum. Małgorzata Dera, Wydawnictwo Sic!, Warszawa.
- PCH, 1935, Pamiętniki chłopów, Ludwik Krzywicki, Józef Chałasiński (red.), Instytut Gospodarstwa Społecznego, Warszawa.
- Radkowska-Walkowicz Magdalena, Reimann Maria, 2018, Dzieci i zdrowie. Wstęp do childhood studies, Oficyna Naukowa, Warszawa.
- Szpakowska Małgorzata, 2003, Chcieć i mieć. Samowiedza obyczajowa w Polsce czasu przemian, Wydawnictwo WAB, Warszawa.
- Szynkiewicz Sławoj, 1976, Rodzina. Elementy systemu pokrewieństwa, w: Etnografia Polski. Przemiany kultury ludowej, Wydawnictwo PAN–Ossolineum, Wrocław.
- Tosiek Antonina M., 2021, Pamiętniki chłopskie: „chłop widzi […] nowe zjawiska w ustroju społecznym i zdrowiej to ocenia niż inni, „Czas Kultury”, nr 12.
- Tosiek Antonina M., 2021, Pamiętniki chłopskie: „Koledzy z miasta uczyli się jednego języka obcego, ja dwóch — obcego i swojego, „Czas Kultury”, nr 19.
- Witeska-Młynarczyk Anna, 2019, Dziecięce doświadczenie ADHD, Oficyna Naukowa, Warszawa.
- Wylegała Anna, 2022, Był dwór, nie ma dworu. Reforma rolna w Polsce, Wydawnictwo Czarne, Warszawa.
Downloads
Download data is not yet available.
