Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
KiS baner

Tom 67 Nr 4 (2023)

Artykuły i rozprawy

Warstwy czasu i antropocen. Metafory geologiczne w pamięcioznawstwie

DOI: https://doi.org/10.35757/KiS.2023.67.4.4
Przesłane: 1 marca 2023
Opublikowane: 28 grudnia 2023

Abstrakt

The article describes the use of geological metaphors in humanistic and social memory studies. It shows how geological concepts are used in contemporary research and theoretical reflection on memory: what phenomena and processes they describe, how their use in a distant scientific discipline is justified, and how comparisons are made between the meaning of a given term in geology and its meaning in memory studies. The considerations are illustrated with the example of two metaphors: sediments of time and the Anthropocene.

Bibliografia

  1. Ankersmit Frank R., 2021, Koselleck on “Histories” versus “History” or Historical Ontology versus Historical Epistemology, „History & Theory”, t. 60(4), s. 36–58.
  2. Assmann Aleida, 2011, Cultural Memory and Western Civilization: Functions, Media, Archives, Cambridge University Press, Cambridge.
  3. Birkenmajer Krzysztof, 2012, Antropocen — nowa epoka geologiczna?, „Przegląd Geologiczny”, t. 60, nr 1, s. 587–588.
  4. Bourdieu Pierre, 2001, Reguły sztuki: geneza i struktura pola literackiego, tłum. Andrzej Zawadzki, Universitas, Kraków.
  5. Bourdieu Pierre, 2005, Dystynkcja. Społeczna krytyka władzy sądzenia, tłum. Piotr Biłos, Scholar, Warszawa.
  6. Brown Theodore L., 2020, Social Metaphors in Cellular and Molecular Biology, w: Anke Beger, Thomas H. Smith (red.), How Metaphors Guide, Teach and Popularize Science, John Benjamins Publishing Company, Amsterdam.
  7. Butzer Günter, 2009, Metaforyka pamięci, w: Magdalena Saryusz-Wolska (red.), Pamięć zbiorowa i kulturowa. Współczesna perspektywa niemiecka, Universitas, Kraków.
  8. Cascone Sarah, 2014, Opposition to Jonas Dahlberg’s Memorial to Norwegian Terror Victims is Mounting, „Artnet”, 21.03.2014 (https://news.artnet.com/art-world/opposition-to-jonas-dahlbergs-memorial-to-norwegian-terror-victims-is-mounting-6637 [dostęp: 24.02.2023]).
  9. Cascone Sarah, 2017, Norway Officially Cancels a Controversial Memorial to Victims of Its 2011 Terror Attack, „Artnet”, 23.06.2017 (https://news.artnet.com/art-world/norway-jonas-dahlberg-memorial-1004282 [dostęp: 24.02.2023]).
  10. Chwałczyk Franciszek, 2020, Around the Anthropocene in Eighty Names—Considering the Urbanocene Proposition, „Sustainability”, t. 12(4458).
  11. Crutzen Paul Jozef, 2022, Geology of Mankind, „Nature”, nr 415(6867), s. 23.
  12. Czarnocka Małgorzata, Mazurek Mariusz, 2012, Metafory w nauce, „Zagadnienia Naukoznawstwa”, nr 1, s. 5–26.
  13. Draaisma Douwe, 2009, Machina metafor. Historia pamięci, tłum. Robrt Pucek, Aletheia, Warszawa.
  14. Eicher Don L., 1979, Czas geologiczny, tłum. Antoni Hoffman, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
  15. Frezza Giulia, Gagliasso Elena, 2017, Building Metaphors: Constitutive Narratives in Science, w: Francesca Ervas, Elisabetta Gola, Maria Grazia Rossi (red.), Metaphor in Communication, Science and Education, Walter de Gruyter GmbH, Berlin–Boston.
  16. Ghazinoory Sepehr, Aghaei Parvaneh, 2023, Metaphor Research as a Research Strategy in Social Sciences and Humanities, „Quality & Quantity”, nr 2023, s. 1–22.
  17. Gibbard Philip L., Bauer Andrew M., Edgeworth Matthew, Ruddiman William F., Gill Jacquelyn L., Merritts Dorothy J., Finney Stanley C., Edwards Lucy E., Walker Michael J., Maslin Mark, Ellis Erle C., 2021, A Practical Solution: The Anthropocene Is a Geological Event, Not a Formal Epoch, „Episodes. Journal of International Geoscience”, t. 45(4), s. 349–357.
  18. Haraway Donna J., 2021, Nie uciekajmy przed kłopotami. Antropocen — kapitałocen — cthulucen, w: Jason W. Moore (red.), Antropocen czy kapitałocen? Natura, historia i kryzys kapitalizmu, tłum. Krzysztof Hofmann, Patryk Szaj, Weronika Szwebs, Wydawnictwo Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu, Poznań.
  19. Jaroszewski Wojciech, Marks Leszek, Radomski Andrzej, 1985, Słownik geologii dynamicznej, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
  20. Juraszek Dawid, 2020, Antropocen dla początkujących. Klimat, środowisko, pandemie w epoce człowieka, Fundacja Liberté!, Łódź.
  21. Kłysz Piotr, Skoczylas Janusz, 2003, Oblicze naszej planety. Geologia i geomorfologia w zarysie, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
  22. Koselleck Reinhart, 2004, Futures Past: On the Semantics of Historical Time, Columbia University Press, New York.
  23. Koselleck Reinhart, 2009, Dzieje pojęć. Studia z semantyki i pragmatyki języka społeczno-politycznego, tłum. Jarosław Merecki, Wojciech Kunicki, Oficyna Naukowa, Warszawa.
  24. Koselleck Reinhart, 2012, Warstwy czasu. Studia z metahistorii, tłum. Krystyna Krzemieniowa, Jarosław Merecki, Oficyna Naukowa, Warszawa.
  25. Laikhuram Premjit, 2022, Collective Memory: Metaphor or Real?, „Integrative Psychological and Behavioral Science”, t. 57(1), s. 189–204.
  26. Marzec Andrzej, 2021, Antropocień. Filozofia i estetyka po końcu świata, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
  27. Marzec Grzegorz, 2015, Romantyczne metafory pamięci, „Wiek XIX. Rocznik Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza”, Rok 8(50).
  28. McBrien Justin, 2021, Akumulacja umierania. Planetarny katastrofizm w epoce nekrocenu, w: Jason W. Moore (red.), Antropocen czy kapitałocen? Natura, historia i kryzys kapitalizmu, tłum. Krzysztof Hofmann, Patryk Szaj, Weronika Szwebs, Wydawnictwo Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu, Poznań.
  29. Mendieta Eduardo, 2019, Edge City. Reflections on the Urbanocene and the Plantatiocene, Penn State University Press, University Park.
  30. Mizerski Włodzimierz, Sylwestrzak Hubert, 2002, Słownik geologiczny, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
  31. Moore Jason W., 2021, Wstęp, w: Jason W. Moore (red.), Antropocen czy kapitałocen? Natura, historia i kryzys kapitalizmu, tłum. Krzysztof Hofmann, Patryk Szaj, Weronika Szwebs, Wydawnictwo Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu, Poznań.
  32. Pianowska Monika, 2022, Miejsce pamięci ofiar zamachów z 22 lipca gotowe. Można je odwiedzać na Utøykaia, „Moja Norwergia”, 18.06.2022 (https://www.mojanorwegia.pl/zycie-w-norwegii/miejsce-pamieci-ofiar-zamachow-z-22-lipca-gotowe-mozna-je-odwiedzac-na-utoykaia-20582.html [dostęp: 24.02.2023]).
  33. Piotrowski Piotr, Domańska Ewa, 2017, Czy pomniki mogą tworzyć odpowiedzialne utopie?, w: Małgorzata Praczyk (red.), Pomniki w epoce antropocenu, Wydawnictwo Naukowe UAM.
  34. Praczyk Małgorzata, 2017a, Pomniki i Ziemia, w: Małgorzata Praczyk (red.), Pomniki w epoce antropocenu, Wydawnictwo Naukowe UAM.
  35. Praczyk Małgorzata, 2017b, Rana w Ziemi. O paradoksach Utøya „Memory Wound” i kondycji antropocenicznej, w: Małgorzata Praczyk (red.), Pomniki w epoce antropocenu, Wydawnictwo Naukowe UAM.
  36. Racki Grzegorz, Narkiewicz Marek, 2006, Polskie zasady stratygrafii, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
  37. Rull Valenti, 2021, The Anthropozoic Era Revisited, „Lethaia”, t. 54(3), s. 289–299.
  38. Saryusz-Wolska Magdalena, 2011, Spotkania czasu z miejscem. Studia o pamięci i miastach, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
  39. Saryusz-Wolska Magdalena, Czapliński Przemysław, 2014, Metafory pamięci, w: Magdalena Saryusz-Wolska, Robert Traba (red.), Modi memorandi. Leksykon kultury pamięci, Scholar, Warszawa.
  40. Sendyka Roma, 2013, Pryzma — zrozumieć nie-miejsca pamięci (non-lieux de memoire), „Teksty Drugie”, nr 1–2, s. 323–344.
  41. Sierp Aline, 2021, Memory Studies — Development, Debates and Directions, w: Mathias Berek, Kristina Chmelar, Oliver Dimbath, Hanna Haag, Michael Heinlein, Nina Leonhard, Valentin Rauer, Gerd Sebald (red.), Handbuch Sozialwissenschaftliche Gedächtnisforschung, Springer, Berlin.
  42. Skoczylas Janusz, 1996, Budowa Ziemi, Wydawnictwo Kurpisz, Poznań.
  43. Smith Thomas H., 2020, Three Metaphors in Social Science: Use Patterns and Usefulness, Separately and Together, w: Anke Beger, Thomas H. Smith (red.), How Metaphors Guide, Teach and Popularize Science, John Benjamins Publishing Company, Amsterdam.
  44. Smykowski Mikołaj, Stobiecka Monika, 2022, Material Records of the Anthropocene: A Surface-oriented Approach, „Rethinking History”, t. 26(3), s. 340–370.
  45. Stępnik Krzysztof, 1988, Filozofia metafory, Wydawnictwo Lubelskie, Lublin.
  46. Szacka Barbara, 2000, Pamięć społeczna, w: Encyklopedia socjologii, t. 3, Oficyna Naukowa, Warszawa.
  47. Wendland Michał, 2017, Humanistyka w oczach humanistów — od wczesnej nowożytności do dzisiaj, w: Emmanuel Kulczycki (red.), Komunikacja naukowa w humanistyce, Wydawnictwo Naukowe Instytutu Filozofii UAM, Poznań.
  48. Whitehead Mark, 2014, Environmental Transformations. A Geography of the Anthropocene, Taylor&Francis, London–New York.
  49. Wosińska Małgorzata, 2017, Pomnik bliski ciała. Lokalne formy reprezentacji ludobójstwa w Rwandzie w perspektywie ekologicznej, w: Małgorzata Praczyk (red.), Pomniki w epoce antropocenu, Wydawnictwo Naukowe UAM.
  50. Wrzosek Wojciech, 1994, Metafory historiograficzne w pogoni za ułudą prawdy, w: Ewa Domańska, Jerzy Topolski, Wojciech Wrzosek (red.), Między modernizmem a postmodernizmem. Historiografia wobec zmian w filozofii historii, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
  51. Zalasiewicz Jan, Williams Mark, Klimat Ziemi od archaiku po antropocen, w: Kasia Jasikowska, Michał Pałasz (red.), Za pięć dwunasta koniec świata. Kryzys klimatyczno-ekologiczny głosem wielu nauk, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Biblioteka Jagiellońska, Kraków.
  52. Zalewska Anna, 2014, Palimpsest, w: Magdalena Saryusz-Wolska, Robert Traba (red.), Modi memorandi. Leksykon kultury pamięci, Scholar, Warszawa.
  53. Zawisławska Magdalena, 2011, Metafora w języku nauki na przykładzie nauk przyrodniczych, Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
  54. Zeidler Paweł, 2011, Wiedzotwórcza funkcja metafor w nauce a koncepcja metafory eksplikatywnej Jerzego Kmity, „Filo-Sofija”, t. 12, nr 1, s. 129–144.

Downloads

Download data is not yet available.