Abstract
Auschwitz-Birkenau camp has become a symbol of total genocide, the ultimate violation of human dignity. This experience was also shared by the Roma and Sinti, who were placed in a camp called Zigeunerlager located within KL Auschwitz-Birkenau, created specifically for them at the beginning of 1943. The Roma placed in the Zigeunerlager died as a result of exhaustion from forced labour, poor sanitary conditions, rampant diseases, and died in gas chambers. An example of special bestiality and criminal medicine were the medical experiments carried out on Roma prisoners by Dr. Josef Mengele. In total, about 20,000 Roma and Sinti lost their lives in the camp.
The liquidation of the Zigeunerlager in August 1944 marked the culmination of the Nazi criminals’ plan to exterminate the Roma and Sinti in the name of racist ideology. The commemoration of 2 August as the Day of Remembrance of the Holocaust of the Roma and Sinti allows us to restore the memory of the Roma victims of Nazi totalitarianism.
References
- Bas B., Europejski Dzień Pamięci o Ofiarach Holokaustu Sinti i Romów Miejsce Pamięci Auschwitz-Birkenau, 02.08.2024 r., „Europejski Dzień Pamięci o Holokauście Romów” [online], 2 VIII 2024 [dostęp: 14 XII 2024]: <https://www.roma-sinti-holocaust-memorial-day.eu/pl/statements/barbel-bas/>.
- European Holocaust Memorial Day. 2 August 1944 80th Anniversary 2024, oprac. J. Mack, J. Kaiser, A. Cramer, R. Fisch, W. Kwiatkowski, P. Pskala, M. Isztok, Central Council of German Sinti and Roma, Heidelberg 2024.
- Faryś J., Krzyżanowski P.J., Orłowska B.A. (red.), Romowie w Europie. Tożsamość i współczesne wyzwania, wyd. 2, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Jakuba z Paradyża w Gorzowie Wielkopolskim, Gorzów Wielkopolski 2014.
- Juszkiewiczówna M., Tragiczny los Cyganów na okupowanych ziemiach polskich w latach 1939–1945, „Biuletyn Głównej Komisji Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Instytutu Pamięci Narodowej”1992, t. 34.
- Kapralski S., Martyniak M., Talewicz-Kwiatkowska J., Romowie w KL Auschwitz, Głosy Pamięci 7, Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau, Oświęcim 2011.
- Kielar W., Anus Mundi. Wspomnienia oświęcimskie, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1976.
- Kowalski G.M., Sprawy karne SS-manów z załogi KL Auschwitz przed sądami powszechnymi w Polsce w latach 1946–1956. Artykuł koncepcyjny, „Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego” 2021, t. 24.
- Krzyżanowski P.J., Orłowska B.A., Wasilewski K. (red.), Kustosz cygańskiej pamięci. Księga dedykowana Edwardowi Dębickiemu,, Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna im. Zbigniewa Herberta, Akademia im. Jakuba z Paradyża, Gorzów Wielkopolski 2019.
- Kwiatkowski R., Działalność Stowarzyszenia Romów w Polsce, [w:] J. Faryś, P.J. Krzyżanowski, B.A. Orłowska (red.), Romowie w Europie. Tożsamość i współczesne wyzwania, wyd. 2,, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Jakuba z Paradyża w Gorzowie Wielkopolskim, Gorzów Wielkopolski 2014.
- Kwiatkowski R., Europejski Dzień Pamięci o Ofiarach Holokaustu Sinti i Romów Miejsce Pamięci Auschwitz-Birkenau, 02.08.2024 r., Kwiatkowski R., Kwiatkowski W., Isztok M., 26 lat obchodów – pamięć o romskim Holokauście przez pryzmat obchodów likwidacji obozu romskiego w KL Auschwitz-Birkenau, P.J. Krzyżanowski, B.A. Orłowska, K. Wasilewski (red.), Kustosz cygańskiej pamięci. Księga dedykowana Edwardowi Dębickiemu, Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna im. Zbigniewa Herberta, Akademia im. Jakuba z Paradyża, Gorzów Wielkopolski 2019.
- Langbein H., People in Auschwitz, foreword by Henry Friedlander, transl. by Harry Zohn, The University of North Carolina Press, Chapel Hill, NC 2004.
- Lubecka J., Niemiecki zbrodniarz przed polskim sądem. Krakowskie procesy przed Najwyższym Trybunałem Narodowym, Instytut Pamięci Narodowej, Ośrodek Myśli Politycznej, Kraków 2021.
- Nyiszli M., Byłem asystentem doktora Mengele, Wydawnictwo „Trio”, Warszawa 1996.
- Oświęcim. Romowie oddali hołd uczestnikom buntu w KL Auschwitz, „Oświęcim Online” [online, dostęp: 16 II 2025]: <https://www.oswiecimonline.pl/oswiecim-romowie-oddali-hold-uczestnikom-buntu-w-kl-auschwitz/>.
- Popieliński P., Niezależna Komisja ds. Antycyganizmu w Niemczech i efekty jej działania, „Rocznik Polsko-Niemiecki” 2024, nr 32, <https://doi.org/10.35757/RPN.2024.32.07>.
- Popieliński P., Krzyżanowski P.J., Upamiętnianie zagłady Sinti i Romów przed i po zjednoczeniu Niemiec – wstęp do problematyki, „Rocznik Polsko-Niemiecki” 2020, nr 28, <https://doi.org/10.35757/RPN.2020.28.08>.
- Romowie uczcili pamięć przodków, uczestników buntu w KL Auschwitz, „TVP 3 Kraków” [online], 16 V 2024 [dostęp: 10 XII 2024]: <https://krakow.tvp.pl/77560020/romowie-uczcili-pamiec-przodkow-uczestnikow-buntu-w-kl-auschwitz>.
- Rose R., Europejski Dzień Pamięci o Ofiarach Holokaustu Sinti i Romów Miejsce Pamięci Auschwitz-Birkenau, 02.08.2024 r., „Europejski Dzień Pamięci o Holokauście Romów” [online], 2 VIII 2024 [dostęp: 14 XII 2024]: <https://www.roma-sinti-holocaust-memorial-day.eu/pl/statements/romani-rose-7/>.
- Rose R., „Den Rauch hatten wir täglich vor Augen”. Der nationalsozialistische Völkermord an den Sinti und Roma, Verlag das Wunderhorn und Dokumentations- und Kulturzentrum Deutsche Sinti und Roma, Heidelberg 1999.
- Rose R., Zagłada Sinti i Romów. Katalog stałej wystawy w Państwowym Muzeum w Oświęcimiu, Dokumentations- und Kulturzentrum Deutscher Sinti und Roma, Heidelberg 2003.
- Rousopoulos Th., Europejski Dzień Pamięci o Ofiarach Holokaustu Sinti i Romów Miejsce Pamięci Auschwitz-Birkenau, 02.08.2024 r., „Europejski Dzień Pamięci o Holokauście Romów” [online], 2 VIII 2024 [dostęp: 14 XII 2024]: <https://www.roma-sinti-holocaust-memorial-day.eu/pl/statements/theodoros-rousopoulos>.
- Schwesig M., Europejski Dzień Pamięci o Ofiarach Holokaustu Sinti i Romów Miejsce Pamięci Auschwitz-Birkenau, 02.08.2024 r., „Europejski Dzień Pamięci o Holokauście Romów” [online], 2 VIII 2024 [dostęp: 14 XII 2024]: <https://www.roma-sinti-holocaust-memorial-day.eu/pl/statements/manuela-schwesig/>.
- Szmaglewska S., Dymy nad Birkenau, Czytelnik, Warszawa 1968.
- Talewicz-Kwiatkowska J., Romowie i Sinti w KL Auschwitz, [w:] S. Kapralski, M. Martyniak, J. Talewicz-Kwiatkowska, Romowie w KL Auschwitz, Głosy Pamięci 7, Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau, Oświęcim 2011.
- Włodarczyk T., Romskie i żydowskie praktyki utrwalania pamięci zagłady, „Studia – Konteksty Pogranicza” 2017, nr 1.
- Włodarczyk T., Szoah/Porajmos jako podstawa tożsamości Żydów i Romów, [w:] J. Faryś, P.J. Krzyżanowski, B.A. Orłowska (red.), Romowie w Europie. Tożsamość i współczesne wyzwania, wyd. 2, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Jakuba z Paradyża w Gorzowie Wielkopolskim, Gorzów Wielkopolski 2014.
- Wspomnienia Rudolfa Hoessa. Komendanta Obozu Oświęcimskiego, oprac. i wstęp J. Sehn, przeł. J. Sehn, E. Kocwa, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1956.
- Z perspektywy pamięci o Zagładzie Romów – spacer online po wystawie czasowej „Taki pejzaż”, „Muzeum Historii Żydów Polskich »Polin«” [online, dostęp: 14 XII 2024]: <https://polin.pl/pl/wydarzenie/z-perspektywy-pamieci-o-zagladzie-romow-spacer-online-po-wystawie-czasowej-taki-pejzaz>.
- Zimmermann M., Zwischen Erziehung und Vernichtung. Zigeunerpolitik und Zigeunerforschung im Europa des 20. Jahrhunders, Franz Steiner Verlag, Stuttgart 2007.
- Żywulska K., Przeżyłam Oświęcim, Dom Wydawniczy „Tchu”, Warszawa 2004.
Downloads
Download data is not yet available.
