Ciała otwarte, ciała zamknięte. Płeć w dziewiętnastowiecznym dyskursie medycznym
Abstrakt
The analysis of sexual differences in the representations of illnesses and patients in Polish medical literature in the 1840s shows that female and male patients were depicted in different ways. While female bodies were shown as open, vulnerable and malleable, male bodies were fortified, closed, and resistant. These two modes of representation entail two different concepts of illness: while women’s illnesses were caused by external factors, men’s maladies were believed to be the result of a distortion of inner balance. Interestingly, in the period discussed, there was more and more scientific evidence to support the ‘feminine’ concept of illness. Doctors projected the new vision of malady only on women, equating femininity and modernity and depicting them as dangerous forces disturbing the previous autarky of the men’s world.
Słowa kluczowe
medycyna; różnice płciowe; pacjenci żeńscy; pacjenci męscy; koncepcje choroby
Bibliografia
Adamowicz A.F., O wyjściu robaków przez ścianę brzuchową, Praktyczne najnowsze postrzeżenia niektórych lekarzy, t. 1, red. A.F. Adamowicz, nakładem Rubena Rafałowicza, Wilno 1846, s. 56.
Collen A., Cicha władza mikrobów, tłum. R. Palewicz, Wydawnictwo Bukowy Las, Wrocław 2016, s. 9.
Cowper W., O pojęciu choroby ze stanowiska filozofii natury, tłumacz nieznany, „Pamiętnik Naukowy” 1837, t. 2.
Dujardin-Beaumetz G., L’hygiene propohylactique, cyt. za: G. Vigarello, Historia zdrowia i choroby. Od średniowiecza do współczesności, przeł. M. Szymańska, Niezależna Oficyna Wydawnicza, Warszawa 1997, s. 238.
Filar Z., Anna Tomaszewicz-Dobrska. Karta z dziejów polskich lekarek, Polskie Towarzystwo Historii Medycyny, Warszawa 1959, s. 14.
Firth Ch., Masculinity in the Modern West, rozdział Modern Primitives, Palgrave Macmillan, Houndmills, Basingstoke 2008.
Foucault M., Narodziny kliniki, tłum. P. Pieniążek, Wydawnictwo KR, Warszawa 1999, s. 24–25.
Gładziuk N., Pesymizm kulturowy i heroiczna męskość, „Kultura i Społeczeństwo” 2014, t. 58, nr 1, odpowiednio s. 3 i 4.
Gromkowska-Melosik A., Kobieta epoki wiktoriańskiej. Tożsamość, ciało i medykalizacja, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2013, s. 23–24.
Helbich A., O zapatrzeniu się niewiast brzemiennych, „Pamiętnik Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego” 1843, t. IX.
Historia medycyny, red. T. Brzeziński, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2000, s. 238.
Kaczkowski M., Jaszczurki w ludzkim żołądku, „Pamiętnik Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego” 1841, t. 5.
Kaliściak T., Płeć pantofla. Odmieńcze męskości w polskiej prozie XIX i XX wieku, Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich PAN, Warszawa 2016.
Krasiński Z., Listy do Henryka Reeve, t. 1, list z 18 grudnia 1831 roku, przeł. A. Olędzka-Frybesowa, oprac. P. Hertz, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1980, s. 636.
Le Brun A., Uwagi o anewryzmatach prawdziwych, w szczególności o anewryzmie tętna podkolanowego, „Tygodnik Lekarski”, 2 września 1847, nr 10, s. 73.
Le Brun A., Wodowstręt (Hydrophobia), „Tygodnik Lekarski”, 19 sierpnia 1847, nr 8, s. 57.
Lebel J., Zdanie sprawy z czynności Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego, „Pamiętnik Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego” 1841, t. 5.
Mosse G.L., Image of Men. The Creation of Modern Masculinity, Oxford University Press, New York – Oxford 1996, s. 9.
Moszyński J., Ciąża mniemana, w: Praktyczne najnowsze postrzeżenia niektórych lekarzy, t. 1, red. A.F. Adamowicz, nakładem Rubena Rafałowicza, Wilno 1846, s. 68–72.
Pietraszkiewicz J., O leczeniu solitera, w: Praktyczne najnowsze postrzeżenia niektórych lekarzy, t. 1, red. A.F. Adamowicz, nakładem Rubena Rafałowicza, Wilno 1846, s. 66.
Płonka-Syroka B., Medycyna niemiecka nurtu niematerialistycznego 1797–1848 i polska recepcja jej teorii doktryn w dziewiętnastym stuleciu, Wydawnictwo DiG, Warszawa 1999, s. 395.
Skobel F., Wiadomość o stanie Wydziału Lekarskiego w Szkole Głównej Krakowskiej za rządu austryackiego, Kraków 1842, s. 9.
Skucha M., Ładni chłopcy i szalone. Męskość i kobiecość w późnym pisarstwie Józefa Ignacego Kraszewskiego, Collegium Columbinum, Kraków 2014.
Sontag S., Choroba jako metafora. AIDS i jego metafory, tłum. J. Anders, Wydawnictwo Karakter, Kraków 2016, s. 66.
Szarejko P., Słownik lekarzy polskich XIX wieku, t. 1, Towarzystwo Lekarskie Warszawskie, Warszawa 1991, s. 255.
Szumowski W., Historia medycyny filozoficznie ujęta, Sanmedia, Warszawa 1994, s. 280.
Vigarello G., Historia zdrowia i choroby. Od średniowiecza do współczesności, przeł. M. Szymańska, Niezależna Oficyna Wydawnicza, Warszawa 1997, s. 85.
Wielogławski W., Medycyna wiejska. Obrazek z obyczajów ludu wiejskiego, nakładem Księgarni i Wydawnictwa Dzieł Katolickich, Naukowych i Rolniczych, Kraków 1859.
Woszczek M., Eliasz nauk. Apokaliptyka, paracelsjańska mistyka przyrody i narodziny nowoczesności (część pierwsza i druga), „Praktyka Teoretyczna” 2016, nr 1 (19).
Wydział Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego Polska
https://orcid.org/0000-0003-1104-5127
Doktorantka na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zajmuje się prozą okresu romantyzmu.
Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
