Naród ukraiński jako przedmiot powszechnego niezrozumienia
Abstrakt
The article contains an analysis of the academic and popular political discourses concerning the Ukrainian nation. Its aim is to point out atypical phenomena which could constitute little-known factors destabilizing or integrating national self-representation in Ukraine. The inconsistency of these concepts occurs above all at the level of macro-social discourses. What is involved is the presence in politics of content associated with the radical right and its primordial understanding of the nation, accompanied by low support for any sort of national or civil idea among the inhabitants of Ukraine. In the academic discourse the dominant western European theories of nation clash with a specific understanding of the terminology used in Russian scholarship. On the other hand, in local discourses at the meso-social level, there are phenomena that could be integrating factors for the image of the Ukrainian nation. There, language, popular culture, and various ideas about the past intermingle. In southern Ukraine, concepts can be found in which the nation is a political category quite aside from ethnic differences or the language of communication. Soviet times introduced the state factor, which is independent of ethnicity and which was later given content (rather worse than better) by the Ukrainian state. In these cases, Ukrainianness appears as a superior principle in regards to ethnic differentiation. The political situation of Ukraine since 2014, however, does not favor the development of this model of the Ukrainian nation.
Słowa kluczowe
Ukraina; teorie narodu; dyskurs; ukraińska świadomość narodowa
Bibliografia
Anderson Benedict, 1997, Wspólnoty wyobrażone, tłum. Stefan Amsterdamski, Znak, Kraków.
Babiński Grzegorz, 1997, Pogranicze polsko-ukraińskie. Etniczność, zróżnicowanie religijne, tożsamość, Nomos, Kraków.
Bachtin Michaił, 1982, Słowo w powieści, w: Michaił Bachtin, Problemy literatury i estetyki, tłum. Wincenty Grajewski, Czytelnik, Warszawa.
Berger Peter L., Luckmann Thomas, 1983, Społeczne tworzenie rzeczywistości, tłum. Józef Niżnik, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Billig Michael, 2008, Banalny nacjonalizm, tłum. Maciek Sekerdej, Znak, Kraków.
Briggs Charles, 2001, Anthropology of Discourse, w: Neil J. Smelser, Paul B. Baltes (red.), International Encyclopedia of the Social and Behavior Sciences, Elsevier Science Lmt., Palo Alto–Berlin.
Budyta-Budzyńska Małgorzata, 2010, Socjologia narodu i konfliktów etnicznych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Clifford James, 2000, Kłopoty z kulturą. Dwudziestowieczna etnografia, literatura i sztuka, tłum. Ewa Dżurak i in., Wydawnictwo KR, Warszawa.
Crapanzano Victor, 1999, Kryzys postmodernistyczny: dyskurs, parodia, pamięć, w: Michał Buchowski (red.), Amerykańska antropologia postmodernistyczna, Instytut Kultury, Warszawa.
Czernysz Natalija, 2002, Odna, dwi czy dwadcat’ dwi Ukrajiny. Sociołohicznyj analiz socialnych identycznostej predstawnykiw trioch pokołeń meszkanciw Lwowa i Donećka, „Duch i litera”, nr 11–12.
Dugin Aleksandr, 2004, Projekt „Jewrazija”, Jauza, Moskwa.
Dugin Aleksandr, 2011, Etnosociołogija, Akadiemiczeskij Projekt, Moskwa.
Edensor Tim, 2004, Tożsamość narodowa, kultura popularna i życie codzienne, tłum. Agata Sadza, Wydawnictwo UJ, Kraków.
Eller Jack, 1999, From Culture to Ethnicity to Conflict, University of Michigan Press, Michigan.
Fairclough Norman, Duszak Anna, 2008, Wstęp: Krytyczna analiza dyskursu — nowy obszar badawczy dla lingwistyki i nauk społecznych, w: Norman Fairclough, Anna Duszak (red.), Krytyczna analiza dyskursu. Interdyscyplinarne podejście do komunikacji społecznej, Universitas, Kraków.
Gdula Piotr, 2014, Studenci przemyskiej uczelni z banderowską flagą — nasza opinia, „Portal Przemyski.pl”, 17 października (http://www.portalprzemyski.pl/studenci_przemyskiej_uczelni_z_banderowska_flaga).
Geertz Clifford, 2005, Interpretacja kultur. Wybrane eseje, tłum. Maria M. Piechaczek, Wydawnictwo UJ, Kraków.
Gellner Ernest, 1991, Narody i nacjonalizm, tłum. Teresa Hołówka, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Giddens Anthony, 2001, Nowoczesność i tożsamość. „Ja” i społeczeństwo w epoce późnej nowoczesności, tłum. Alina Sulżycka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Gorczyca Anna, 2014, Studenci sfotografowali się z flagą UPA. Teraz zajmie się nimi prokurator, „Wyborcza.pl”, 21 października (http://rzeszow.gazeta.pl/rzeszow/1,34962,16843097,Studenci_sfotografowali_sie_z_flaga_UPA__Teraz_zajmie.html).
Hroch Miroslav, 2003, Małe narody Europy. Perspektywa historyczna, tłum. Grażyna Pańko, Ossolineum, Wrocław.
Hrycak Jarosław, 2000, Historia Ukrainy 1772–1999. Narodziny nowoczesnego narodu, tłum. Katarzyna Kotyńska, Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, Lublin.
Hrycak Jarosław, 2002, Pro sensownist’ i bezsensownist’ nacionalizmu w Ukrajini, „Duch i litera”, nr 11–12.
Huntington Samuel, 1997, Zderzenie cywilizacji i nowy kształt ładu światowego, tłum. Hanna Jankowska, Muza, Warszawa.
Jestal Jerzy, 1999, Polsko-ukraińskie dyskusje w kontekście stereotypów narodowościowych, w: Marian Malikowski, Dariusz Wojakowski (red.), Między Polską a Ukrainą. Pogranicze — mniejszości — współpraca regionalna, Mana, Rzeszów.
Karnaukh Alla, 2008, Rosyjskojęzyczni Ukraińcy — mniejszość we własnym państwie, w: Janusz Mucha, Bożena Pactwa (red.), „Status mniejszościowy” i ambiwalencja tożsamości w społeczeństwach wielokulturowych, Śląskie Wydawnictwo Naukowe, Tychy.
Karnaukh Alla, 2009, Prawny status języków na Ukrainie a rzeczywisty jego stan, w: „Fenomen pogranicz kulturowych: współczesne tendencje”, tom 2, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Stanisława Staszica, Piła–Berdiańsk.
Karnaukh Alla, 2015, Pomiędzy ukraińskością a sowieckością. Ukraińcy, Rosjanie i Bułgarzy na Zaporożu, Nomos, Kraków.
Kasjanow Heorhij, 1999, Teoriji naciji i nacionalizmu, Łybid’, Kyjiw.
Kiś Roman, 2005, Hłobalne, nacionalne, lokalne, Litopys, Lwiw.
Kłoskowska Antonina, 1996, Kultury narodowe u korzeni, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Kurczewski Jacek, 2010, Ślady Schulzowskiego Drohobycza w Drohobyczu dzisiejszym — spojrzenie socjologa, w: Wiera Meniok (red.), Inspiracje Schulzowskie w literaturze, Polonistyczne Centrum Naukowo-Informacyjne im. I. Menioka, Drohobycz.
Kurczewski Jacek, Wojakowski Dariusz, 2012, O Drohobyczu, odkrywanej wielokulturowości i niewypowiedzianym pojednaniu, w: Jacek Kurczewski, Aleksandra Herman (red.), Antagonizm i pojednanie w środowiskach wielokulturowych, słowo/obraz terytoria, Gdańsk.
Kuzio Taras, 2002, Nationalism in Ukraine: Towards a New Theoretical and Comparative Framework, „Journal of Political Ideologies”, t. 7, nr 2, s. 133–161.
Panina Nataliia, 2004, O zastosowaniu skali dystansu spolecznego w badaniach tolerancji na Ukrainie, „Studia Socjologiczne”, nr 4.
Pawluczuk Włodzimierz, 1998, Ukraina. Polityka i mistyka, Nomos, Kraków.
Picza Wołodymyr, 2002, Sociołohija. Terminy — poniattia — personaliji, Karaweła, Kyjiw.
Riabczuk Mykoła, 2004, Dwie Ukrainy, tłum. zbiorowe, Kolegium Europy Wschodniej, Wrocław.
Rumiantseva Anna, 2014, „Grecka mniejszość narodowa w Mariupolu”, Wydział Humanistyczny AGH (praca magisterska).
Suchecka Justyna, 2014, Ukraińscy studenci z Przemyśla fotografowali się z flagą UPA. Internauci atakują ich uczelnię, „Wyborcza.pl”, 17 października (http://wyborcza.pl/1,75478,16821228,Ukrainscy_studenci_z_Przemysla_fotografowali_sie_z.html).
Suprunenko Olha, 2008, Sensy społeczne versus struktura społeczeństwa ukraińskiego: szkic hipotetyczny, tłum. Bogdan Salej, „Nowa Ukraina”, z. 1–2.
Szacki Jerzy, 2002, Historia myśli socjologicznej. Wydanie nowe, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Szymanik Grzegorz, 2014, Zła flaga, „Wyborcza.pl”, 6 listopada (http://wyborcza.pl/duzyformat/1,141504,16916487,Zla_flaga.html).
Tychomyrowa Jewhenija, 2007, Osnowy sociołohiji, Perspektywa, Riwne.
Wojakowski Dariusz, 2002, Polacy i Ukraińcy. Rzecz o pluralizmie i tożsamości na pograniczu, Nomos, Kraków.
Wojakowski Dariusz, 2007, Swojskość i obcość w zmieniającej się Polsce, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa.
Wojakowski Dariusz, 2010, Die gegenwärtige Ethnizität im wissenschaftlichen Diskurs und in den individuellen Selbst- und Fremdeninterpretationen, w: Anna Duszak, Juliane House, Łukasz Kumięga (red.), Globalization, Discourse, Media: In a Critical Perspective / Globalisierung, Diskurse, Medien: eine kritische Perspektive, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Wojakowski Dariusz, 2014, Past, Conflict and Seeking of Reconciliation on the Polish-Ukrainian Borderland, w: Jacek Kurczewski (red.), Reconciliation in Bloodlands: Assessing Actions and Outcomes in Contemporary Central-Eastern Europe, Peter Lang Verlag, Frakfurt am Main.
Wojakowski Dariusz, Karnaukh Alla, 2012, Rajd Śladami Bandery w sierpniu 2009 r. jako zjawisko ilustrujące kształtowanie ram dyskursu polsko-ukraińskiego na pograniczu, w: Jacek Kurczewski (red.), Socjologia pojednania, Nomos, Kraków.
Yekelchyk Serhy, 2009, Ukraina. Narodziny nowoczesnego narodu, tłum. Joanna Gilewicz, Wydawnictwo UJ, Kraków
Uniwersytet Rzeszowski Polska
Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
