Do spółdzielni produkcyjnej i z powrotem. Przemiany własności w powojennych narracjach pamiętnikarskich


Abstrakt

Artykuł dotyczy analizy reprezentacji doświadczenia przemian własnościowych w pamiętnikach osób zaangażowanych ideowo w tworzenie spółdzielni produkcyjnych w Polsce po drugiej wojnie światowej. Autorka korzysta z większości nieopublikowanych materiałów archiwalnych z konkursu na „Nowe pamiętniki chłopów” (nadsyłanych w latach 1955-1956) oraz wypowiedzi opublikowanych w tomach „Młode pokolenie wsi Polski Ludowej” (1963-1977). Pierwsza część artykułu skupia się na doświadczeniach i nadziejach związanych z procesem tworzenia własności socjalistycznej, starając się odpowiedzieć na pytanie jak członkowie spółdzielni rozumieli wymagania przyszłości w kontekście socjalizmu. W kolejnych częściach artykułu analizowane są narracje młodego pokolenia, które opisuje proces likwidacji tej własności, a także sposoby istnienia idei spółdzielni po 1956 roku.


Słowa kluczowe

pamiętniki; spółdzielnie produkcyjne; kolektywizacja; socjalizm; własność; historia ludowa

Bardel Michał, Żyła Marcin, 2011, Państwowe, czyli niczyje. Własność w PRL, „Tygodnik Powszechny”. Dodatek specjalny, nr 24, s. 1 (dodatek powstał we współpracy z Instytutem Pamięci Narodowej).

Dulczewski Zygmunt, Kwilecki Andrzej (red.), 1963, Pamiętniki osadników Ziem Odzyskanych, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.

Głowacka Maja, Szcześniak Magda, 2021, „Para śmiertelnych wrogów w jednej mentalności” — emocje w powojennych pamiętnikach osób awansujących, „Teksty Drugie”, nr 4, s. 266–285.

Gryciuk Franciszek (red.), 1997, Opór chłopów przeciw kolektywizacji wsi polskiej 1948–1956, Instytut Historii Wyższej Szkoły Rolniczo-Pedagogicznej w Siedlcach, Siedleckie Towarzystwo Naukowe, Siedlce.

Hann Chris M. (red.), 1998, Property Relations: Renewing the Anthropological Tradition, Cambridge University Press, Cambridge–New York.

Jarosz Dariusz, 1993, Pogłoski jako wyraz świadomości potocznej chłopów w Polsce w latach 1949–1956, „Dzieje Najnowsze”, nr 3, s. 39–55.

Jarosz Dariusz, 1998, Polityka władz komunistycznych w Polsce w latach 1948–1956 a chłopi, Wydawnictwo DiG, Warszawa.

Jarosz Dariusz, Pasztor Maria, 1995, W krzywym zwierciadle. Polityka władz komunistycznych w Polsce w świetle plotek i pogłosek z lat 1949–1956, Wydawnictwo Fakt, Warszawa.

Kenney Padriac, 2015, Budowanie Polski Ludowej. Robotnicy a komuniści 1945–1950, W.A.B, Warszawa.

Kersten Krystyna, Szarota Tomasz, 1964, Materiały pamiętnikarskie z dwudziestolecia Polski Ludowej. Uwagi krytyczne i próba systematyzacji, „Kwartalnik Historyczny”, t. 71, nr 2, s. 265–517.

Kligman Gail, Verdery Katherine, 2011, Peasants under Siege: The Collectivization of Romanian Agriculture, 1949–1962, Princeton University Press, Princeton–Oxford.

Lejeune Philippe, 1975, Pakt autobiograficzny, „Teksty: Teoria Literatury, Krytyka, Interpretacja”, nr 5 (23), s. 31–49.

Lewin Moshe, 1968, Russian Peasants and Soviet Power: A Study of Collectivisation, Norton, New York.

MPWPL, 1965, „Młode pokolenie wsi Polski Ludowej”, t. 2: Tu jest mój dom. Pamiętniki z Ziem Zachodnich i Północnych, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa.

MPWPL, 1966, „Młode pokolenie wsi Polski Ludowej”, t. 3: W poszukiwaniu drogi. Pamiętniki działaczy, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa.

MPWPL, 1967, „Młode pokolenie wsi Polski Ludowej”, t. 4: Od chłopa do rolnika, Ludowa

Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa.

Miernik Grzegorz, 1999, Opór chłopów wobec kolektywizacji w województwie kieleckim 1948–1956, Wydawnictwo Takt, Kielce.

Nowe…, 1962, Nowe pamiętniki chłopów, red. Halina Ruszkiewicz, Bożena Wiloch, Spółdzielnia Wydawniczo-Handlowa „Książka i Wiedza”, Warszawa.

Palska Hanna, 1994, Nowa inteligencja w Polsce Ludowej. Świat przedstawień i elementy rzeczywistości, Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa.

Siekierski Stanisław, 1990, Świadomość chłopów w okresie kolektywizacji w świetle pamiętników, „Przegląd Humanistyczny”, nr 4, s. 53–63.

Skonieczny Tomasz, 2009, Postawy chłopów wobec koncepcji i poczynań PPR (PZPR) w początkowej fazie kolektywizacji polskiego rolnictwa (1948–1949), Wydawnictwo Naukowe Akademii Pomorskiej w Słupsku, Słupsk.

Słabek Henryk, 2009, O społecznej historii Polski 1945–1989, Spółdzielnia Wydawniczo-Handlowa „Książka i Wiedza”, Warszawa.

Tomba Massimiliano, 2013, Marx’s Temporalities, tłum. Peter D. Thomas, Sara R. Farris, Brill, Leiden–London.

Verdery Katherine, 2003, The Vanishing Hectare: Property and Value in Postsocialist Transylvania, Cornell University Press, Ithaca–London.

Verdery Katherine, Humphrey Caroline (red.), 2004, Property in Question: Value Transformation in the Global Economy, Berg, Oxford–New York.

Zborowska Agata, 2021, Rzeczy i historie potencjalne na obrzeżach reformy rolnej, „Teksty Drugie” nr 5, s. 79–95.

Pobierz

Opublikowane : 2022-09-08


Zborowska, A. (2022). Do spółdzielni produkcyjnej i z powrotem. Przemiany własności w powojennych narracjach pamiętnikarskich. Kultura I Społeczeństwo, 66(2), 71-98. https://doi.org/10.35757/KiS.2022.66.2.3

Agata Zborowska 
Instytut Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego   Polska
https://orcid.org/0000-0001-5919-4274