Jaka socjologia historyczna?
Pomiędzy tradycją socjologii obywatelskiej a umiędzynarodowieniem
Abstrakt
Z perspektywy socjologii nauki analizuję możliwości rozwoju socjologii historycznej w Polsce jako osobnej subdyscypliny. Zastanawiam się nad zaletami budowania kariery akademickiej w socjologii historycznej. Historia jest ważnym zasobem w walkach symbolicznych toczonych w debacie publicznej w Polsce. Podejmowanie tematów historycznych zbliża socjologów do udziału w niej i otwiera pozaakademickie obszary aktywności. Jednocześnie analizy historyczne umożliwiają socjologom wniesienie polskiej tematyki badawczej do międzynarodowego obiegu naukowego i zabranie głosu w dyskusjach o globalnych zjawiskach społecznych.
Te dwie cechy łączą się i wzajemnie warunkują, ponieważ projekty badania przeszłości przez socjologów nakierowane są na dostarczenie nowych interpretacji polskiej historii, które jednocześnie wpisują się w rozwijające się w nauce światowej nurty, np. historii imperiów czy historii globalnej.
Podstawą analizy są wyniki pogłębionych wywiadów, przeprowadzonych w 2020 roku wśród polskich socjologów o roli przeszłości w ich pracy badawczej.
Słowa kluczowe
socjologia historyczna; kariery naukowe; socjologia publiczna; nauka globalna; polska socjologia
Bibliografia
Adams Jane, Clemens Elisabeth S., Orloff Ann Shola (red.), 2005, Remaking Modernity: Politics, History, and Sociology, Duke University Press, London.
Assorodobraj Nina, 1963, „Żywa historia”. Świadomość historyczna: symptomy i propozycje badawcze, „Studia Socjologiczne”, nr 2, s. 5–45.
Beck Ulrich, Sznaider Natan, 2010, Unpacking Cosmopolitanism for the Social Sciences: A Research Agenda, „The British Journal of Sociology”, t. 61, s. 381–403.
Bhambra Gurminder, 2014, Connected Sociologies, Bloomsbury, London.
Bielecka-Prus Joanna, 2009, Społeczne role socjologów w PRL, „Przegląd Socjologiczny”, nr 2, s. 70–104.
Bucholc Marta, 2016, Sociology in Poland. To Be Continued? Palgrave Macmillan, London.
Burawoy Michael, 2009, O socjologię publiczną. Przemówienie prezydenckie z roku 2004, w: Aleksander Manterys, Janusz Mucha (red.), Nowe perspektywy teorii socjologicznej, Nomos, Kraków, s. 525–562.
Burawoy Michael, 2011, Krytyczny zwrot ku socjologii obywatelskiej, tłum. K. Mikołajewska, „Stan Rzeczy”, nr 1.
Burawoy Michael, Verdery Katherine (red), 1999, Uncertain Transitions: Ethnographies of Change in the Postsocialist World, Rowman and Littlefield, New York.
Calhoun Craig, 1995, Critical Social Theory: Culture, History, and the Challenge of Difference, Blackwell, Oxford.
Chernilo Daniel, 2006, Social Theory’s Methodological Nationalism, „European Journal of Social Theory”, t. 9(1), s. 5–22.
Chernilo Daniel, 2011, The Critique of Methodological Nationalism: Theory and History, „Thesis Eleven”, t. 106(1), s. 98–117.
Conrad Sebastian, 2017, What Is Global History? Princeton University Press, Princeton.
Go Julian, 2009, The ‘New’ Sociology of Empire and Colonialism, „Sociology Compass”, t. 3(5), s. 775–788.
Go Julan, Lawson George (red.), 2017, Global Historical Sociology, Cambridge University Press, Cambridge.
Gospodarczyk Marta, Kożuchowski Łukasz, 2021, Nowa ludowa historia: charakterystyka i społecznopolityczne korzenie współczesnych narracji o historii chłopów polskich, „Studia Socjologiczne”, nr 2, s. 177–198.
Hann Chris (red.), 2002, Postsocialism: Ideas, Ideologies and Practices in Eurasia, Routledge, London.
Humphrey Caroline, 2002, The Unmaking of Soviet Life, Cornell University Press, London.
Kaps Klemens, 2014, Poza metodologicznym nacjonalizmem. Nowe perspektywy badania wielokulturowości w imperium Habsburgów, „Historyka. Studia Metodologicze”, t. 44.
Kaźmierska Kaja, Waniek Katarzyna, 2020, Telling the Great Change. The Process of the Systemic Transformation in Poland in Biographical Perspective, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Kolasa-Nowak Agnieszka, 2009, Historia i socjologia. Komplementarne metody badań życia społecznego, „Zagadnienia Naukoznawstwa”, nr 1, s. 49–58.
Kolasa-Nowak Agnieszka, 2015, Critical Sociology in Poland and Its Public Function, „Polish Sociological Review”, nr 3, s. 381–399.
Kolasa-Nowak Agnieszka, 2019, Znaczenie historii w studiach regionalnych. Rola przeszłości w polskich studiach regionalnych, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny”, nr 4, s. 239–252.
Kolasa-Nowak Agnieszka, 2021, Perspektywy socjologii historycznej w Polsce. Przeszłość w praktyce badawczej socjologów, „Stan Rzeczy”, nr 2, s. 263–286.
Kolasa-Nowak Agnieszka, Bucholc Marta, 2021, Historical Sociology in Poland. Transformations of the Uses of the Past, “East European Politics and Societies and Cultures” (https://doi.org/10.1177%2F08883254211057908).
Konecki Krzysztof, 2020, Odkrywanie tego, co ignorowane. O zarządzaniu uwagą w postrzeganiu historii zjawisk społecznych. Artykuł recenzyjny, „Stan Rzeczy”, nr 1(18), s. 249–261.
Kwaśniewicz Władysław, 1982, Przeciw lekceważeniu historycznego punktu widzenia w badaniach socjologicznych, „Studia Socjologiczne”, nr 1–2, s. 5–30.
Kwiek Marek, 2015, Uniwersytet w dobie przemian. Instytucje i kadra akademicka w warunkach rosnącej konkurencji, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Kwiek Marek, 2020, Internationalists and Locals: International Research Collaboration in a Resource-Poor System, „Scientometrics”, nr 124, s. 57–105.
Kwiek Marek, 2021, Globalizacja nauki. Rosnąca siła indywidualnych naukowców, „Nauka”, nr 4, s. 37–66 (DOI: 10.24425/nauka.2021.137642).
Leszczyński Adam, 2017, Leap into Modernity—Political Economy of Growth on the Periphery, 1943–1980, Peter Lang, Frankfurt am Main.
Leszczyński Adam, 2020, Ludowa historia Polski. Historia wyzysku i oporu. Mitologia panowania, Wydawnictwo W.A.B., Warszawa.
Leszczyński Adam, 2021, Czym jest „nowa ludowa historia”, a czym nie jest? Odpowiedź na artykuł Marty Gospodarczyk i Łukasza Kożuchowskiego zamieszczony w numerze 2/2021 „Studiów Socjologicznych”, „Studia Socjologiczne”, nr 3, s. 175–182.
Leyk Aleksandra, Wawrzyniak Joanna, 2020, Cięcia. Mówiona historia transformacji, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.
Łuczewski Michał, 2020, Jak nie zostać globalnym intelektualistą? Przypadek Marii Ossowskiej, w: Antoni Sułek (red.), Spotkania z Ossowskim, Scholar, Warszawa, s. 348–385.
Marzec Wiktor, 2020, Rising Subjects: The 1905 Revolution and the Origins of Modern Polish Politics, University of Pittsburgh Press, Pittsburgh.
Medina Leandro R., 2014, Centers and Peripheries in Knowledge Production, Routledge, New York.
Mrozowicki Adam, 2011, Coping with Social Change. Life Strategies of Workers in Poland’s New Capitalism, Leuven University Press, Leuven.
Nijakowski Lech, 2002, Dyskursy o Śląsku. Kształtowanie śląskiej tożsamości regionalnej i narodowej w dyskursie publicznym, Uniwersytet Opolski, Opole.
Nora Pierre, 2001a, Czas pamięci, tłum. Wiktor Dłuski, „Res Publica Nowa”, lipiec, s. 37–43.
Nora Pierre, 2001b, Między pamięcią i historią, Les lieux de memoire, „Tytuł roboczy: Archiwum”, nr 2, s. 4–12.
Obracht-Prondzyński Cezary, 2007, Kaszubi dzisiaj. Kultura — język — tożsamość, Instytut Kaszubski, Gdańsk.
Obracht-Prondzyński Cezary, 2018, Publiczna rola nauk społecznych. Kilka refleksji osobistych, „Pauza Akademicka”, nr 450–451, s. 2–3.
Pobłocki Kacper, 2021, Chamstwo, Czarne, Wołowiec.
Polak Paulina, 2012, Socjologia i socjolodzy w zglobalizowanym świecie. Kilka uwag o socjologiach narodowych, „Studia Socjologiczne”, nr 3, s. 124–143.
Rauszer Michał, 2021, Siła podporządkowanych, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Smoczyński Rafał, Zarycki Tomasz, 2017, Totem inteligencki. Arystokracja, szlachta i ziemiaństwo w polskiej przestrzeni społecznej, Scholar, Warszawa.
Sosnowska Anna, 2004, Zrozumieć zacofanie. Spory historyków o Europę Wschodnią (1947–1994), Trio, Warszawa.
Sosnowska Anna, 2018, Explaining Economic Backwardness: Post-1945 Polish Historians on Eastern Europe, CEU Press, Budapest.
Steinmetz Georg, 2014, The Sociology of Empires, Colonialism, and Post-colonialism, „Annual Review of Sociology”, t. 40 (1), s. 77–103.
Steinmetz Georg, 2018, Bourdieusian Field Theory and the Reorientation of Historical Sociology, w: Thomas Medvetz, Jeffrey J. Sallaz (red.), The Oxford Handbook of Pierre Bourdieu, Oxford University Press, Oxford, s. 601–28.
Subrahmanyam Sanjay, 2005, Explorations in Connected History: From the Tagus to the Ganges, Oxford University Press, Oxford.
Szacka Barbara, 1983, Przeszłość w świadomości inteligencji polskiej, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Sztompka Piotr, 1988, Socjologia jako nauka historyczna, „Studia Socjologiczne”, nr 1–2, s. 5–32.
Sztompka Piotr, 2011, Czy istnieje socjologia polska?, „Studia Socjologiczne”, nr 2, s. 43–54.
Verdery Katherine, 1996, What Was Socialism and What Comes Next?, Princeton University Press, Princeton.
Wagner Caroline S., Park Han Woo, Leydesdorff Loet, 2015, The Continuing Growth of Global Cooperation Networks in Research: A Conundrum for National Governments, „PLoS One”, nr 10(7), s. 1–15.
Warczok Tomasz, Zarycki Tomasz, 2016, Gra peryferyjna. Polska politologia w globalnym polu nauk społecznych, Scholar, Warszawa.
Zarycki Tomasz, 2009, Socjologia krytyczna na peryferiach, „Kultura i Społeczeństwo”, nr 1, s. 105–121.
Zarycki Tomasz, 2014, Ideologies of Eastness in Central and Eastern Europe, Routledge, London.
Zarycki Tomasz, 2015, Napomnienia strażnika inteligenckich wartości. O „Prześnionej rewolucji” Andrzeja Ledera jako manifeście inteligenckiej hegemonii, „ResPublica”, nr 220.
Zarycki Tomasz, 2021, Polska historiografia po roku 1989. Spojrzenie socjologa nauki, „Kwartalnik Historyczny”, nr 1, s. 491–502.
Zarycki Tomasz, 2022, The Polish Elite and Language Science. A Perspective of Global Historical Sociology, Palgrave Macmillan, London.
Zerubavel Eviatar, 2015, The Elephant in the Room. Silence and Denial in Everyday Life, Oxford University Press, Oxford.
Zysiak Agata, Śmiechowski Kamil, Piskała Kamil, Marzec Wiktor, Kaźmierska Kaja, Burski Jacek, 2018, From Cotton and Smoke. Łódź — Industrial City and Discourses of Asynchronious Modernity 1897–1994, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego–Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Łódź–Kraków.
Polska
Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
