Socjologia historyczna a teoria gier: Modelowanie decyzji aktorów społecznych i jego ograniczenia

Marcin Jarząbek

doi:10.35757/KiS.2022.66.4.2

Tom 66 Nr 4 (2022)

Artykuły i rozprawy

Socjologia historyczna a teoria gier: Modelowanie decyzji aktorów społecznych i jego ograniczenia

Marcin Jarząbek⁺⁻

PDF

DOI: https://doi.org/10.35757/KiS.2022.66.4.2
Przesłane: 26 czerwca 2022
Opublikowane: 20 grudnia 2022

Abstrakt

Artykuł stawia sobie za cel analizę możliwości i ograniczeń wykorzystywania w socjologii historycznej teorii gier. Posługuję się wybranymi przykładami takich możliwych zastosowań: iterowanej gry w cykora w przypadku kryzysu lipcowego z 1914 r., który doprowadził do wybuchu I wojny światowej oraz dylematu więźnia o asymetrycznym układzie między graczami dla zrozumienia relacji między chłopem a panem feudalnym w systemie gospodarki pańszczyźnianej. Oba przykłady służą temu, by pokazać przydatność modeli teoriogrowych jako narzędzi pozwalających zrozumieć rzeczywistość przeszłą jako wypadkową ludzkich decyzji, a nie wyłącznie realizację ich intencji. Podkreślam jednocześnie, że samo modelowanie przeszłości to tylko jeden z etapów rozumienia historii, który tak samo jako pozostałe (zbieranie danych, tworzenie narracji) jest działaniem interpretacyjnym zależnym od wiedzy i kompetencji badaczki lub badacza.

Bibliografia

Binmore Ken, 2017, Teoria gier, tłum. Iwona Konarzewska, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Bloch Jan, 2005, Przyszła wojna pod względem technicznym, ekonomicznym i politycznym, oprac. Grzegorz P. Bąbiak, Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, Warszawa.
Borodziej Włodzimierz, Górny Maciej, 2014, Nasza wojna, t. 1: Imperia, Wydawnictwo W.A.B., Warszawa.
Boudon Raymond, 1998, Limitations of Rational Choice Theory, Debate on Historical Sociology: Rational Choice Theory and Its Critics, „American Journal of Sociology”, t. 104(3), s. 817–828.
Case Nicky, 2017, Ewolucja Zaufania, tłum. Mateusz Sienkan, Agata Grdal (https://sin.github.io/trust [dostęp: 05.06.2022]).
Chwalba Andrzej, 2020, Przegrane zwycięstwo. Wojna polsko-bolszewicka 1918–1920, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
Clark Christopher, 2017, Lunatycy. Jak Europa poszła na wojnę w 1914, tłum. Malwina Fiedorek, Tomasz Fiedorek, Wydawnictwo Akademickie Dialog, Warszawa.
Ermakoff Ivan, 1997, Prelates and Princes: Aristocratic Marriages, Canon Law Prohibitions and Shifts in Norms and Patterns of Domination in the Central Middle Ages, „American Sociological Review”, t. 62, s. 405–422.
Fischer Fritz, 1961, Griff nach der Weltmacht: Die Kriegzielpolitik des kaiserlichen Deutschland 1914–1918, Droste Verlag, Düsseldorf.
Frykman Jonas, Löfgren Orvar, 2007, Narodziny człowieka kulturalnego. Kształtowanie się klasy średniej w Szwecji XIX i XX wieku, tłum. Grzegorz Sokół, Wydawnictwo Marek Derewiecki, Kęty.
Haman Jacek, 2014, Gry wokół nas. Socjolog i teoria gier, Scholar, Warszawa.
Hankiss Elemér, 1986, Pułapki społeczne, tłum. Tomasz Kulisiewicz, Wiedza Powszechna, Warszawa.
Kasprowicz Karol, 2020, Przeszłość w pryzmacie teorii gier. Studium przypadków portugalskich z XX w., „Historyka. Studia Metodologiczne”, t. 50, s. 213–236 (https://doi.org/10.24425/hsm.2020.134804 [dostęp: 11.11.2021]).
Kiser Edgar, Hetcher Michael, 1998, The Debate on Historical Sociology: Rational Choice Theory and Its Critics, „American Journal of Sociology”, t. 104(3), s. 785–816.
Kozielecki Józef, 1970, Konflikt, teoria gier i psychologia, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Kuhn Thomas, 2020, Struktura rewolucji naukowych, tłum. Helena Ostromęcka, Wydawnictwo Aletheia, Warszawa.
Leszczyński Adam, 2020, Ludowa historia Polski, W.A.B., Warszawa.
Lissowski Grzegorz, 2008, Zasada sprawiedliwego podziału dóbr, Scholar, Warszawa.
Malawski Marcin, Wieczorek Andrzej, Sosnowska Honorata, 1997, Konkurencja i kooperacja. Teoria gier w ekonomii i naukach społecznych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Molnár, Ferenc, 2012, Chłopcy z placu broni, tłum. Tadeusz Olszański, Wydawnictwo Nasza Księgarnia, Warszawa.
Nowak Andrzej, 2015, Pierwsza zdrada Zachodu. 1920 — zapomniany appeasement, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Pomorski Jan, 1984, W poszukiwaniu modelu historii teoretycznej, Wydawnictwo UMCS, Lublin.
Rauszer Michał, 2020, Bękarty pańszczyzny. Historia buntów chłopskich, Wydawnictwo RM, Warszawa.
Somers Margaret R., 1998, Symposium on Historical Sociology and Rational Choice Theory ‘We’re No Angels’: Realism, Rational Choice, and Relationality in Social Science, „American Journal of Sociology”, t. 104(3), s. 722–784.
Sondhaus Lawrence, 2000, Franz Conrad Von Hötzendorf: Architect of the Apocalypse (Studies in Central European Histories, 18), Humanities Press, Inc., Boston.
Sosnowska Anna, 2021, Socjologia historyczna — kluczowa na peryferiach, „Stan Rzeczy”, nr 2(21), s. 9–28 (https://doi.org/10.51196/srz.21.1 [dostęp: 01.06.2022].
Straffin Philip, 2001, Teoria gier, tłum. Jacek Haman, Scholar, Warszawa.
Todd William, 1972, History as Applied Science, Wayne State University Press, Detroit.
Topolski Jerzy, 1983, Teoria wiedzy historycznej, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.
Tyszka Tadeusz, 1978, Konflikty i strategie. Niektóre zastosowania teorii gier, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa.
Urbański Mariusz, 2009, Rozumowania abdukcyjne. Modele i procedury, Wydawnictwo UAM, Poznań.
von Neumann John, Morgenstern Oskar, 1944, Theory of Games and Economic Behavior, Princeton University Press, Princeton.
Vorob’ev Nikolai, 2011, Games, Theory of , „Encyclopedia of Mathematics” (http://encyclopediaofmath.org/index.php?title=Games, theory of&oldid=47036 [dostęp: 26.09.2022]).
Weber Max, 2002, Gospodarka i społeczeństwo. Zarys socjologii rozumiejącej, tłum. Dorota Lachowska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Williams John Davis, 1965, Strateg doskonały. Wprowadzenie do teorii gier, tłum. Ignacy Roman, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Wolford Scott, 2019, The Politics of the First World War: A Course in Game Theory and International Security, Cambridge University Press, Cambridge.
Załuski Wojciech, 2013, Game Theory in Jurisprudence, Copernicus Center Press, Kraków.

Downloads

Download data is not yet available.

Słowa kluczowe

teoria gier
socjologia historyczna
model
kryzys lipcowy 1914
pańszczyzna

Jak cytować

Jarząbek, M. (2022). Socjologia historyczna a teoria gier: Modelowanie decyzji aktorów społecznych i jego ograniczenia. Kultura I Społeczeństwo, 66(4), 29–43. https://doi.org/10.35757/KiS.2022.66.4.2

Prawa autorskie

Inne teksty tego samego autora

Marcin Jarząbek, Historia pamięci jednego dnia i stu lat , Kultura i Społeczeństwo: Tom 64 Nr 2 (2020): ANTROPOLOGIA ZAANGAŻOWANA W CZASIE NACJONALISTYCZNEGO WZMOŻENIA

Podobne artykuły

Lech M. Nijakowski, O wyjaśnianiu ludobójstwa i czystek etnicznych za pomocą kategorii mitów i emocji , Kultura i Społeczeństwo: Tom 50 Nr 1-2 (2006): Więzi i uczucia
Ilona Iłowiecka-Tańska, Centrum Nauki: to będzie laboratorium dla wszystkich , Kultura i Społeczeństwo: Tom 68 Nr 2 (2024): Nowi i starzy dysponenci władzy symbolicznej
Olivia Chwat, Social Solidarity during the Pandemic: The “Visible Hand” and Networked Social Movements , Kultura i Społeczeństwo: Tom 65 Nr 1 (2021): THE SOCIAL AND CULTURAL CONSEQUENCES OF THE COVID-19 PANDEMIC
Bogusława Budrowska, Tacierzyństwo, czyli nowy wzór ojcostwa , Kultura i Społeczeństwo: Tom 52 Nr 3 (2008): Problemy płci
Paweł Matuszewski, Jacek Bieliński, Entuzjazm jako motywator działań pomocowych wobec uchodźców z Ukrainy: analiza związku między entuzjazmem a udzielaniem pomocy w modelu emocjonalnego wyboru , Kultura i Społeczeństwo: Tom 67 Nr 3 (2023): Ukraina i Polska 2022 — wobec inwazji Rosji
Krzysztof Pezdek, Biomedyczny i społeczny model niepełnosprawności w perspektywie filozoficznej , Kultura i Społeczeństwo: Tom 60 Nr 3 (2016): TRUDNE RELACJE
Tomasz Zarycki, Socjologia krytyczna na peryferiach , Kultura i Społeczeństwo: Tom 53 Nr 1 (2009): Poza utartym szlakiem
Agnieszka Kolasa-Nowak, Jaka socjologia historyczna? , Kultura i Społeczeństwo: Tom 66 Nr 4 (2022)
Zbigniew Bokszański, Teoria i socjologia kultury Antoniny Kłoskowskiej , Kultura i Społeczeństwo: Tom 50 Nr 3 (2006): Z historii polskiej socjologii
Marianna Michałowska, Portret we wnętrzu — między socjologią a antropologią fotografii , Kultura i Społeczeństwo: Tom 53 Nr 4 (2009): Kultura (?) wizualna

1 2 3 4 5 > >>

Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.

[1] Binmore Ken, 2017, Teoria gier, tłum. Iwona Konarzewska, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.

[2] Bloch Jan, 2005, Przyszła wojna pod względem technicznym, ekonomicznym i politycznym, oprac. Grzegorz P. Bąbiak, Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, Warszawa.

[3] Borodziej Włodzimierz, Górny Maciej, 2014, Nasza wojna, t. 1: Imperia, Wydawnictwo W.A.B., Warszawa.

[4] Boudon Raymond, 1998, Limitations of Rational Choice Theory, Debate on Historical Sociology: Rational Choice Theory and Its Critics, „American Journal of Sociology”, t. 104(3), s. 817–828.

[5] Case Nicky, 2017, Ewolucja Zaufania, tłum. Mateusz Sienkan, Agata Grdal (https://sin.github.io/trust [dostęp: 05.06.2022]).

[6] Chwalba Andrzej, 2020, Przegrane zwycięstwo. Wojna polsko-bolszewicka 1918–1920, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.

[7] Clark Christopher, 2017, Lunatycy. Jak Europa poszła na wojnę w 1914, tłum. Malwina Fiedorek, Tomasz Fiedorek, Wydawnictwo Akademickie Dialog, Warszawa.

[8] Ermakoff Ivan, 1997, Prelates and Princes: Aristocratic Marriages, Canon Law Prohibitions and Shifts in Norms and Patterns of Domination in the Central Middle Ages, „American Sociological Review”, t. 62, s. 405–422.

[9] Fischer Fritz, 1961, Griff nach der Weltmacht: Die Kriegzielpolitik des kaiserlichen Deutschland 1914–1918, Droste Verlag, Düsseldorf.

[10] Frykman Jonas, Löfgren Orvar, 2007, Narodziny człowieka kulturalnego. Kształtowanie się klasy średniej w Szwecji XIX i XX wieku, tłum. Grzegorz Sokół, Wydawnictwo Marek Derewiecki, Kęty.

[11] Haman Jacek, 2014, Gry wokół nas. Socjolog i teoria gier, Scholar, Warszawa.

[12] Hankiss Elemér, 1986, Pułapki społeczne, tłum. Tomasz Kulisiewicz, Wiedza Powszechna, Warszawa.

[13] Kasprowicz Karol, 2020, Przeszłość w pryzmacie teorii gier. Studium przypadków portugalskich z XX w., „Historyka. Studia Metodologiczne”, t. 50, s. 213–236 (https://doi.org/10.24425/hsm.2020.134804 [dostęp: 11.11.2021]).

[14] Kiser Edgar, Hetcher Michael, 1998, The Debate on Historical Sociology: Rational Choice Theory and Its Critics, „American Journal of Sociology”, t. 104(3), s. 785–816.

[15] Kozielecki Józef, 1970, Konflikt, teoria gier i psychologia, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.

[16] Kuhn Thomas, 2020, Struktura rewolucji naukowych, tłum. Helena Ostromęcka, Wydawnictwo Aletheia, Warszawa.

[17] Leszczyński Adam, 2020, Ludowa historia Polski, W.A.B., Warszawa.

[18] Lissowski Grzegorz, 2008, Zasada sprawiedliwego podziału dóbr, Scholar, Warszawa.

[19] Malawski Marcin, Wieczorek Andrzej, Sosnowska Honorata, 1997, Konkurencja i kooperacja. Teoria gier w ekonomii i naukach społecznych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

[20] Molnár, Ferenc, 2012, Chłopcy z placu broni, tłum. Tadeusz Olszański, Wydawnictwo Nasza Księgarnia, Warszawa.

[21] Nowak Andrzej, 2015, Pierwsza zdrada Zachodu. 1920 — zapomniany appeasement, Wydawnictwo Literackie, Kraków.

[22] Pomorski Jan, 1984, W poszukiwaniu modelu historii teoretycznej, Wydawnictwo UMCS, Lublin.

[23] Rauszer Michał, 2020, Bękarty pańszczyzny. Historia buntów chłopskich, Wydawnictwo RM, Warszawa.

[24] Somers Margaret R., 1998, Symposium on Historical Sociology and Rational Choice Theory ‘We’re No Angels’: Realism, Rational Choice, and Relationality in Social Science, „American Journal of Sociology”, t. 104(3), s. 722–784.

[25] Sondhaus Lawrence, 2000, Franz Conrad Von Hötzendorf: Architect of the Apocalypse (Studies in Central European Histories, 18), Humanities Press, Inc., Boston.

[26] Sosnowska Anna, 2021, Socjologia historyczna — kluczowa na peryferiach, „Stan Rzeczy”, nr 2(21), s. 9–28 (https://doi.org/10.51196/srz.21.1 [dostęp: 01.06.2022].

[27] Straffin Philip, 2001, Teoria gier, tłum. Jacek Haman, Scholar, Warszawa.

[28] Todd William, 1972, History as Applied Science, Wayne State University Press, Detroit.

[29] Topolski Jerzy, 1983, Teoria wiedzy historycznej, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.

[30] Tyszka Tadeusz, 1978, Konflikty i strategie. Niektóre zastosowania teorii gier, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa.

[31] Urbański Mariusz, 2009, Rozumowania abdukcyjne. Modele i procedury, Wydawnictwo UAM, Poznań.

[32] von Neumann John, Morgenstern Oskar, 1944, Theory of Games and Economic Behavior, Princeton University Press, Princeton.

[33] Vorob’ev Nikolai, 2011, Games, Theory of , „Encyclopedia of Mathematics” (http://encyclopediaofmath.org/index.php?title=Games, theory of&oldid=47036 [dostęp: 26.09.2022]).

[34] Weber Max, 2002, Gospodarka i społeczeństwo. Zarys socjologii rozumiejącej, tłum. Dorota Lachowska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

[35] Williams John Davis, 1965, Strateg doskonały. Wprowadzenie do teorii gier, tłum. Ignacy Roman, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.

[36] Wolford Scott, 2019, The Politics of the First World War: A Course in Game Theory and International Security, Cambridge University Press, Cambridge.

[37] Załuski Wojciech, 2013, Game Theory in Jurisprudence, Copernicus Center Press, Kraków.