Rosja – całkowity rewizjonista? Czego uczy nas wykorzystywanie przez Kreml białoruskiego kryzysu politycznego o naturze konfrontacji Rosji z Zachodem
Abstrakt
Kryzys polityczny w Białorusi, wywołany niezadowoleniem społecznym ze sfałszowanych wyborów prezydenckich w sierpniu 2020 r., pociągnął za sobą szereg konsekwencji związanych z międzynarodowym statusem państwa. Z jednej strony nastąpiło zbliżenie z Rosją, a z drugiej Białoruś znalazła się w stanie zimnej wojny z Zachodem. Przyczyn takiego stanu rzeczy należy upatrywać przede wszystkim w postawie Alaksandra Łukaszenki, który protesty społeczne postrzegał jako inspirowane przez Zachód poważne zagrożenie dla swoich nielegalnych rządów. Groźba utraty władzy skłoniła go, by zwrócić się o pomoc do Rosji. Otrzymał ją, a Moskwa kierowała się w tym przypadku przede wszystkim własnymi obawami, które dotyczyły: groźby utraty kontroli nad ważnym geopolitycznie regionem, kurczenia się obszaru uznawanego za strefę wyłącznych interesów na korzyść Zachodu, perspektywy pomyślnej demokratyzacji Białorusi i przeniesienia wirusa demokracji do rosyjskiego systemu politycznego. Wciąż niepewny swojej pozycji i poparcia Rosji Łukaszenka podjął kroki mające wzmocnić lojalność Kremla. W tym celu kontynuował działania antyzachodnie, mając świadomość, że jego najbliższym sojusznikiem na Kremlu jest ugrupowanie siłowików, które było najbardziej wpływową grupą tamtejszej elity i jednocześnie odpowiadało za rosyjską konfrontację z Zachodem. Z punktu widzenia Moskwy konflikt białorusko-rosyjski stał się platformą dla pełnego spektrum działań rewizjonistycznych: ofensywnych, defensywnych oraz izolacjonistycznych. Jednocześnie Białoruś i jej konflikt z Zachodem stały się częścią wojny informacyjnej przeciwko Zachodowi, w ramach której Kreml generował napięcia w stolicach państw europejskich i Stanach Zjednoczonych. Rosja była zainteresowana utrzymaniem tego stanu jak najdłużej, co niekoniecznie było zgodne z oczekiwaniami samego Łukaszenki. Czy mu się to podobało, czy nie, stał się zakładnikiem braterskiego uścisku Rosji. Nawet jeśli był przytłoczony pomocą Moskwy, której uścisk dławił autonomię Białorusi, to korzyści płynące z gry w jednej drużynie z Kremlem były większe niż koszty odrzucenia jego przyjaźni… przynajmniej do 24 lutego 2022 r.
Słowa kluczowe
Białoruś; Rosja; Ukraina; rewizjonizm; wojna informacyjna; Alaksandr Łukaszenka
Bibliografia
Astapenia R., Why the Belarusian revolution has stalled, “Chatham House” [online], 9 II 2021 [accessed: 4 III 2022]: <https://www.chathamhouse.org/2021/02/why-belarusian-revolution-has-stalled>.
Badûk A., “Putin otvlekaet vnimanie ot Kryma”: začem Rossiâ stâgivaet svoû armiû k granicam Ukrainy, “Krym. Realii” [online], 17 XI 2021 [accessed: 4 III 2022]: <https://ru.krymr.com/a/armiya-rossii-vozle-granits-ukrainy-krym/31565507.html?fbclid=iwar3u1vftxqhw5c69yyyjwjabhri7ua9kk_pyr7cudfxjcz8rzxkos-8cp-a>.
Baklitskiy A. A., Putin’s demand for security guarantees: Not new and not to be taken literally, but not to be ignored, “Bulletin of the Atomic Scientists” [online], 14 I 2022 [accessed: 4 III 2022]: <https://thebulletin.org/2022/01/putins-demand-for-security-guarantees-not-new-and-not-to-be-taken-literally-but-not-to-be-ignored/>.
Belarus, Russia and the union state, “Russian Public Opinion Research Center Press Release” [online], 9 VII 2020 [accessed: 4 III 2022]: <https://wciom.com/index.php?id=61&uid=1794>.
Dorohov V., Volkov D., Glava “Levada-Centra”: Obŝee otnošenie rossiân k sankciâm – Zapad protiv nas, “Levada-Centr” [online], 16 VI 2021 [accessed: 4 III 2022]: <https://www.levada.ru/2021/06/10/glava-levada-tsentra-obshhee-otnoshenie-rossiyan-k-sanktsiyam-zapad-protiv-nas/?fbclid=iwar3v-cmblk7lhctthacu2evzfepi-cbzpntehhh6ias7ix58f685ujvt86u>.
Dyner A. M., Belarus and Russia. Accelerated integration, The Polish Institute of International Affairs, [Warsaw] 30 VI 2021 (Bulletin, 125 (1821)).
Eckle M., Pentagon chief calls Russia, China “revisionist powers”, “Radio Free Europe. Radio Liberty” [online], 19 I 2018 [accessed: 4 III 2022]: <https://www.rferl.org/a/pentagon-mattis-calls-russia-china-revisionist-powers/28985632.html>.
Exclusive: Liz Truss tells Vladimir Putin to end “shameful” migrant crisis, “The Telegraph” [online], 13 XI 2021 [accessed: 4 III 2022]: <https://www.telegraph.co.uk/politics/2021/11/13/exclusive-liz-truss-tells-vladimir-putin-end-shameful-migrant/>.
Èksperty: Real′nye celi Kremlâ mogut okazat′sâ daleko ne stol′ vdohnovlâûŝimi dlâ belorusskogo režima, “Ex-Press” [online], 16 XI 2021 [accessed: 4 III 2022]: <https://ex-press.by/rubrics/politika/2021/11/16/eksperty-realnye-celi-kremlya-mogut-okazatsya-daleko-ne-stol-vdoxnovlyayushhimi-dlya-belorusskogo-rezhima>.
Fedorov A., Gotov li Kreml′ vzât′ na sebâ otvetstvennost′ za vsё, čto proizojdet v Belarusi?, “Ex-Press” [online], 18 x 2020 [accessed: 4 iii 2022]: <https://ex-press.by/rubrics/politika/2020/10/18/gotov-li-kreml-vzyat-na-sebya-otvetstvennost-za-vsyo-chto-proizojdet-v-belarusi>.
Felgenhauer P., Russian troops deploy to Belarus with fanfare, “Eurasia Daily Monitor” 2022, vol. 19, issue 3: <https://jamestown.org/program/russian-troops-deploy-to-belarus-with-fanfare/?fbclid=iwar0uwkgjmeaocgd8cfgeajg5itb7mtodzmt6rimnkansa854ndnnc_zwcz0> [accessed: 4 III 2022].
Frolova N., «Kolhoznik», «prihvostni» i «mladšie brat′â». Kak propaganda Kremlâ podaёt situaciû v Belarusi, “Lietuvos nacionalinis radijas ir televizija” [online], 30 VII 2021 [accessed: 4 III 2022]: <https://www.lrt.lt/ru/novosti/17/1460053/kolkhoznik-prikhvostni-i-mladshie-brat-ia-kak-propaganda-kremlia-podaiot-situatsiiu-v-belarusi>.
Götz E., Merlen C.-R., Russia and the question of world order, “European Politics and Society” 2019, vol. 20, No. 2.
Gromova A., Putin rasskazal, kak Evropa delila Rossiû na neskol′ko stran v 90-e, “Gazeta” [online], 12 XII 2021 [accessed: 4 III 2022]: <https://www.gazeta.ru/politics/2021/12/12_a_14307259.shtml?updated>.
Hodasevič A., Protivniki Lukašenko hotât dostučat′sâ do Kremlâ, “Nezavisimaâ gazeta”, 7 X 2020.
Howlett D., The future of strategic culture, Defense Threat Reduction Agency Advanced Systems and Concepts Office, 31 X 2006: <https://irp.fas.org/agency/dod/dtra/stratcult-future.pdf> [accessed: 4 III 2022].
Ikenberry G. J., The end of liberal international order?, “International Affairs” 2018, vol. 94, No. 1.
Ivanov S. N., Na zaŝite interesov soûznogo gosudarstva, “Služby vnešnej razvedki Rossijskoj Federacii” [online], 3 VI 2021 [accessed: 4 III 2022]: <http://svr.gov.ru/smi/2021/06/na-zashchite-interesov-soyuznogo-gosudarstva.htm>.
Karl T. L., Schmitter Ph., Models of transition in Latin America, Southern and Eastern Europe, “International Social Science Journal” 1991, vol. 43, No. 128.
Kazharski A., Kubová M., Belarus as a liminal space for Russia’s ontological security before and after the 2020 protests, “New Perspectives” 2021, vol. 29, No. 3.
Klinke I., Geopolitical narratives on Belarus in contemporary Russia, “Perspectives” 2008, vol. 16, No. 1.
Kreml′ dobivaetsâ priznaniâ Lukašenko prezidentom? Čem migrantskij krizis pohož na vojnu v Ukraine, “Radìo Svoboda” [online], 11 XI 2021 [accessed: 4 III 2022]: <https://www.radiosvoboda.org/a/migranty-putin-lukashenko/31556390.html>.
Kuleba: “migranty Lukašenko”, dorogoj gaz i manevry vokrug Ukrainy – čast′ gibridnoj vojny rf, “Evropejskaâ pravda” [online], 15 XI 2021 [accessed: 4 III 2022]: <https://www.eurointegration.com.ua/rus/news/2021/11/15/7130293/>.
Lavrov: es primenâet dvojnye standarty v situacii s migrantami na granice Pol′ši, “TASS” [online], 16 XI 2021 [accessed: 4 III 2022]: <https://tass.ru/politika/12938015>.
Lavrov prizval Zapad prekratit′ demonizirovat′ Belorussiû iz-za incidenta s Ryanair, “TASS” [online], 27 V 2021 [accessed: 4 III 2022]: <https://tass.ru/politika/11492163>.
Lavrov: rukovodstvo Belorussii priznaet, čto vybory ne byli ideal′nymi, “Gazeta” [online], 19 VIII 2020 [accessed: 4 III 2022]: <https://www.gazeta.ru/politics/news/2020/08/19/n_14819515.shtml>.
Levčenko I., Belaruskaâ ugroza. Stanet li Lukašenko instrumentom agressii Rossii, “Belarus Security Blog” [online], 8 XII 2021 [accessed: 4 III 2022]: <https://bsblog.info/belaruskaya-ugroza-stanet-li-lukashenko-instrumentom-agressii-rossii/>.
Levinson A., Pust′ Aleksandr Lukašenko pravit, “v Times” [online], 3 XI 2020 [accessed: 4 III 2022]: <https://www.vtimes.io/2020/11/03/pochemu-belorussiya-ne-pohozha-na-rossiyu-a1245>.
Levinson A., Rossiâ bez Belorussii, “Vedomosti”, 20 i 2020.
Luk′ânov F., Čto nado sdelat′ Moskve, čtoby privâzannost′ k nej Belorussii ne zavisela ot Lukašenko, “Profil′” [online], 10 VIII 2021 [accessed: 4 III 2022]: <https://profile.ru/abroad/chto-nado-sdelat-moskve-chtoby-privyazannost-k-nej-belorussii-ne-zavisela-ot-lukashenko-907191/>.
Lukašenko rasskazal o gotovivšemsâ pokušenii na nego i ego synovej, “Izvestiâ” [online], 17 IV 2021 [accessed: 4 III 2022]: <https://iz.ru/1153046/2021-04-17/lukashenko-rasskazal-o-zaderzhanii-planirovavshei-pokushenie-na-ego-detei-gruppy?fbclid=iwar2girim1xp0uoi9_vjncrzniupbjfbdu3ccbz7_mv6pwsg_bnivlab7_4k>.
Lukašenko zaâvil o planah obsudit′ s Putinym dal′nejšie šagi sovmestnoj gruppirovki vojsk, “TASS” [online], 17 II 2022 [accessed: 4 III 2022]: <https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/13738109?fbclid=iwar30nwbaegjs6mjl6tsajrw4z7a9cns1_hcgs-r2pnrlrwlzl1nqmper7ri>.
Luzin P., Military integration of the Union State, “Riddle Russia” [online], 20 II 2022 [accessed: 4 III 2022]: <https://ridl.io/en/military-integration-of-the-union-state/?fbclid=iwar1vxa2jnha3fwvsoufodtptukol90rkc7quvub6ab6slo2bu7lsonijlzi>.
Macfarlane S. N., The “R” in BRICS. Is Russia an emerging power?, “International Affairs” 2006, vol. 82, No. 1.
Makej i Borrel′ obsudili situaciû na granice Belorussii i es, “TASS” [online], 16 XI 2021 [accessed: 4 III 2022]: <https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/12943307>.
Minsk delaet vse, čto ot nego zavisit, v svâzi s migracionnym krizisom, situaciû nado depolitizirovat′, “Interfaks – AVN” [online], 5 XII 2021 [accessed: 4 III 2022]: <https://www.militarynews.ru/story.asp?rid=1&nid=561734&lang=ru%d1%82>.
Mirovalev M., How Russian media is trying to save Lukashenko’s Belarus, “Al Jazeera” [online], 12 IX 2020 [accessed: 4 III 2022]: <https://www.aljazeera.com/news/2020/9/18/how-russian-media-is-trying-to-save-lukashenkos-belarus>.
Mnogie gosudarstvennye smi v Rossii ne spešat podderživat′ Aleksandra Lukašenko. Polučaetsâ, Kreml′ bol′še v nego ne verit?, “Meduza” [online], 19 VIII 2020 [accessed: 4 III 2022]: <https://meduza.io/feature/2020/08/19/mnogie-gosudarstvennye-smi-v-rossii-ne-speshat-podderzhivat-aleksandra-lukashenko-poluchaetsya-kreml-bolshe-v-nego-ne-verit>.
Moshes A., Nizhnikau R., The Belarusian revolution: Sources, interim outcomes, and lessons to be learned, “Demokratizatsiya: The journal of post-Soviet democratization” 2021, vol. 29, No. 2.
Mudrov S. A., Doomed to fail? Why success was almost not an option in the 2020 protests in Belarus, “Journal of Contemporary Central and Eastern Europe” 2021, vol. 29, issue 1.
Naryškin zaâvil o stremlenii nekonstitucionnymi metodami smenit′ vlast′ v Belorussii, “Izvestiâ” [online], 22 X 2020 [accessed: 4 III 2022]: <https://iz.ru/1077206/2020-10-22/naryshkin-zaiavil-o-stremlenii-nekonstitutcionnymi-metodami-smenit-vlast-v-belorussii>.
Nikolûk S., Čtoby slučilis′ izmeneniâ, dolžen proizojti ne raskol, a spločenie èlit, “Svobodnye novosti plûs” [online], 6 IV 2021 [accessed: 4 III 2022]: <https://www.sn-plus.com/2021/04/06/chtoby-sluchilis-izmeneniya-dolzhen-proizojti-ne-raskol-a-splochenie-elit/>.
Pastuhov V., Revolûciâ othodit s Belorusskogo vokzala, “Novaâ gazeta”, 18 ix 2020.
Percev A., Lysova T., Rustamova F., Putin podderživaet Lukašenko? Kreml′ rešil, čto delat′ s Belarus′û? Spojler: kažetsâ, nikakogo plana u Moskvy net, “Meduza” [online], 19 IX 2020 [accessed: 4 III 2022]: <https://meduza.io/feature/2020/09/19/putin-podderzhivaet-lukashenko-kreml-reshil-chto-delat-s-belarusyu>.
Peskov: Rossiâ podderživaet ne Lukašenko, a zakonnost′ v Belorussii, “EA Daily” [online], 13 xi 2020 [accessed: 4 ii 2022]: <https://eadaily.com/ru/ampnews/2020/11/13/peskov-rossiya-podderzhivaet-ne-lukashenko-a-zakonnost-v-belorussii>.
Petrov G., Rossiâ zagovorit na âzyke “krasnyh linij”, “Nezavisimaâ gazeta”, 18 XI 2021.
Popytka gosperevorota v Belarusi / Operaciâ «Tišina» / Rabota specslužb. Ponâtnaâ politika plûs, “You Tube. atn: novosti Belarusi i mira” [online], 21 IV 2021 [accessed: 4 III 2022]: <https://www.youtube.com/watch?v=tu7lbn9fnfy&feature=youtu.be>.
Prejgerman E., Na čestnom slove i odnom kryle, “Minsk Dialogue” [online], 4 IX 2020 [accessed: 4 III 2022]: <https://minskdialogue.by/research/opinions/na-chestnom-slove-i-odnom-kryle>.
Prezident Rossii V. V. Putin otvetil na voprosy žurnalista telekanala «Rossiâ 1» Pavla Zarubina, 13 noâbrâ 2021 goda, “Posol′stvo Rossijskoj Federacii v Soedinennom Korolevstve Velikobritanii i Severnoj Irlandii” [online], 13 XI 2021 [accessed: 4 III 2022]: <https://www.rus.rusemb.org.uk/fnapr/6009>.
Putin otmetil otsutstvie reakcii Zapada na predotvraŝennoe pokušenie na Lukašenko, “Interfaks” [online], 21 IV 2021 [accessed: 4 III 2022]: <https://www.interfax.ru/world/762463>.
Putin priznal legitimnost′ prezidentskih vyborov v Belorussii, “ria Novosti” [online], 29 VIII 2020 [accessed: 4 III 2022]: <https://ria.ru/20200829/vybory-1576464111.html>.
Putin raskritikoval Pol′šu za dejstviâ silovikov na granice, “Regnum” [online], 18 XI 2021 [accessed: 4 iii 2022]: <https://regnum.ru/news/polit/3426926.html>.
Rossiâ i Belarus′ zaâvili o predotvraŝenii perevorota i pokušeniâ na Lukašenko. Ih âkoby
planirovali na 9 maâ, “bbc News” [online], 17 IV 2021 [accessed: 4 III 2022]: <https://www.bbc.com/russian/news-56770162>.
Rumer E., Sokolsky R., Etched in stone: Russian strategic culture and the future of transatlantic security, Carnegie Endowment for International Peace, Washington 2020: <https://carnegieendowment.org/files/Russian_Strategic_Culture_Rumer_Sokolsky.pdf> [accessed: 4 III 2022].
Russia in the changing international system, ed. E. P. Dal, E. Ersen, Palgrave Macmillan, Cham, Switzerland 2019.
Russia’s proposal to redraw European security “unacceptable,” U.S. says, “Radio Free Europe. Radio Liberty” [online], 17 XII 2021 [accessed: 4 III 2022]: <https://www.rferl.org/a/nato-russia-security-guarantees/31614168.html>.
Sahnin A., V Belorussii ošiblis′ vse, “Vedomosti” [online], 9 II 2021 [accessed: 4 III 2022]: <https://www.vedomosti.ru/opinion/articles/2021/02/08/857158-belorussii-oshiblis>.
Sakwa R., Stasis and change: Russia and the emergence of an anti-hegemonic world order, [in:] Russia in the changing international system, ed. E. P. Dal, E. Ersen, Palgrave Macmillan, Cham, Switzerland 2019.
Sivickij A., Belarus′: ot donorstva stabil′nosti i bezopasnosti k «èskalacii dlâ deèskalacii». V čem strategičeskij rasčet i prosčet Minska?, “Belarus Security Blog” [online], 9 IX 2021 [accessed: 4 III 2022]: <https://bsblog.info/belarus-ot-donorstva-stabilnosti-i-bezopasnosti-k-eskalacii-dlya-deeskalacii-v-chem-strategicheskij-raschet-i-proschet-minska/>.
Socor V., A Belarusian revolution? What kind? (part one), “Eurasia Daily Monitor” 2020, vol. 17, issue 154: <https://jamestown.org/program/a-belarusian-revolution-what-kind-part-one/> [accessed: 4 III 2022].
Sokolov M., Strana Putina, režim Patruševa, “Levada-Centr” [online], 12 VII 2021 [accessed: 4 III 2022]: <https://www.levada.ru/2021/07/13/strana-putina-rezhim-patrusheva/>.
Spatkaj L., “Soûznaâ rešimost′-2022”: strategičeskie učeniâ ili podgotovka k vtorženiû v Ukrainu?, “Belarus Security Blog” [online], 2 II 2022 [accessed: 4 III 2022]: <https://bsblog.info/soyuznaya-reshimost-2022-strategicheskie-ucheniya-ili-podgotovka-k-vtorzheniyu-v-ukrainu/>.
Sushentsov A., Russia – a global revisionist?, “Valdai Discussion Club” [online], 12 vi 2019 [accessed: 4 iii 2022]: <https://valdaiclub.com/a/highlights/russia-a-global-revisionist/>.
Svetlana Tihanovskaâ – Tuzy, “Èho Moskvy” [online], 26 X 2021 [accessed: 14 II 2022]: <https://echo.msk.ru/programs/tuz/2925800-echo/>.
Šojgu: popytka smeny vlasti v Belorussii byla predprinâta pri podderžke Zapada, “Zvezda” [online], 27 X 2020 [accessed: 4 III 2022]: <https://tvzvezda.ru/news/forces/content/20201027117-ri5sr.html?utm_source=tvzvezda&utm_medium=longpage&utm_campaign=longpage&utm_term=v1>.
Šrajbman A., Budet li Kreml′ vmešivat′sâ v belorusskij migracionnyj krizis?, “Media--Polesye” [online], 8 XI 2021 [accessed: 4 III 2022]: <https://media-polesye.by/news/budet-li-kreml-vmeshivatsya-v-belorusskij-migraczionnyj-krizis/>.
Tilly C., From mobilization to revolution, Random House, New York 1978.
“Verim delam, a ne slovam”. Nikolaj Patrušev – o perspektivah dialoga s sša, “Argumenty i fakty”, 5 V 2021.
Vladislav Surkov razvel demokratiû na suverennuû i upravlâemuû, “Kommersant″”, 29 VI 2006.
Wiltenburg I., The importance of understanding Russian strategic culture, “Atlantisch Perspectief” 2020, vol. 44, No. 1.
Zaharova M., [Glava mid Britanii Liz Trass zaâvila: «Rossiâ nesёt zdes′ čёtkuû otvetstvennost′…], “Telegram” [online], 14 XI 2021 [accessed: 4 III 2022]: <https://t.me/MariaVladimirovnaZakharova/1302>.
Zatulin vydal “vzglâd Kremlâ” na protesty v Belorussii, “Moskovskij Komsomolec” [online], 13 VIII 2020 [accessed: 4 III 2022]: <https://www.mk.ru/politics/2020/08/13/zatulin-vydal-vzglyad-kremlya-na-protesty-v-belorussii.html>.
Uniwersytet Łódzki Polska
https://orcid.org/0000-0001-5202-5080
Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
