Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
Civitas baner

Tom 29 (2021)

Temat numeru

Polityczność pragnienia w myśli Spinozy: przeciwko antynomicznej interpretacji Leszka Kołakowskiego

DOI: https://doi.org/10.35757/CIV.2021.29.02
Przesłane: 19 kwietnia 2021
Opublikowane: 18 maja 2022

Abstrakt

Artykuł ukazuje polityczność ontologicznego systemu Benedykta Spinozy na przykładzie pojęcia conatus (pragnienia). Autorka broni spójności myśli niderlandzkiego myśliciela polemizując z interpretacją Leszka Kołakowskiego, podług której system Spinozy charakteryzują nieprzezwyciężalne antynomie jednostki i nieskończoności. Jak zostaje wykazane w tekście artykułu, dostrzeżenie fundamentalnie politycznego charakteru ontologicznych pojęć Spinozy pozwala przekroczyć owe antynomie w kierunku spójnej i klarownej interpretacji. Skupiając ciężar wywodu na pojęciu conatus, autorka poddaje analizie dwie antynomie Kołakowskiego. Pierwsza z nich dotyczy problemu trwania i jednostkowości i przedstawia pozorną sprzeczność pomiędzy zasadą samozachowania indywiduów a niepodzielnością substancji. Druga zaś, dotyka kwestii ściśle etycznej – rzekomej niezgodności pomiędzy pragnieniem zachowania się w swym istnieniu a pragnieniem intelektualnej miłości Boga.  Autorka wykazuje, że podstawą obydwu antynomii jest zapoznanie polityczności pojęcia conatus, a wraz z nim politycznego wymiaru Etyki.

Bibliografia

  1. Aliquié F., Kartezjusz, przeł. S. Cichowicz, PAX, Warszawa 1989.
  2. Balibar É., Philosophies of the Transindividual: Spinoza, Marx, Freud, przeł. M.G.E. Kelly, „Australasian Philosophical Review” 2018, nr 1, s. 5–25.
  3. Carriero J., Conatus, w: Melamed Y.Y. (red.), Spinoza’s ‘Ethics’: A Critical Guide, 142–168, Cambridge University Press, Cambridge 2017.
  4. Deleuze G., Expressionism in Philosophy, przeł. M. Joughin, Zone Books, New York 2013.
  5. Deleuze G., Spinoza: filozofia praktyczna, przeł. J. Brzeziński, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2014.
  6. Deleuze G., Spinoza et la problème de l’expression, Les Ed. de Minuit, Paris 2002.
  7. Deleuze G., The Three Kinds of Knowledge, przeł. J. Rubin, „Warwick Journal of Philosophy” 2003, nr 14, s. 1–20.
  8. Descartes R., Zasady filozofii, przeł. I. Dąmbska, PWN, Warszawa 1960.
  9. Federici S., The Great Caliban, w: Caliban and the Witch, Autonomedia, London 2004.
  10. Hampshire S., Spinoza, Pelican Books, Penguin Books, Harmondsworth 1981.
  11. Hardt M., Negri A., Rzecz-pospolita. Poza własność prywatną i dobro publiczne, przeł. P. Juskowiak, Korporacja Ha!art, Kraków 2012.
  12. Janik M., Ontologia polityczna Benedykta Spinozy w świetle współczesnej recepcji, Archiwum Warszawskiej Szkoły Historii Idei. Studia, Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa 2017.
  13. Janik M., Trwanie i istnienie indywidualne w polu immanencji. Kilka uwag na temat antropologii politycznej Benedykta Spinozy, „Societas/Communitas” 2011, nr 11 (1), s. 145–162.
  14. Kołakowski L., Główne nurty marksizmu, Londyn 1988.
  15. Kołakowski L., Jednostka i nieskończoność: wolność i antynomie wolności w filozofii Spinozy, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2012.
  16. Kołakowski L., Spinoza wśród przyjaciół i wrogów, w: B. Spinoza, Listy, przekład, wstęp, komentarze L. Kołakowski, PWN, Warszawa 1961.
  17. Lordon F., Kapitalizm, niewola i pragnienie: Marks i Spinoza, przeł. M. Kowalska, M. Kozłowski, Warszawa 2012.
  18. Macherey P., Hegel or Spinoza, przeł. S.M. Ruddick, University of Minnesota Press, Minneapolis–London 2011.
  19. Maruzzella D., Morejón G., A Revolutionary Beatitude: Alexandre Matheron’s Spinozism, w: A. Matheron, Politics, Ontology and Knowledge in Spinoza, przeł. D. Maruzzella, G. Morejón; F. Del Lucchese , D.Maruzzella, G. Morejon (red.), Edinburgh University Press, Edinburgh 1988.
  20. Matheron A., Individu et communauté chez Spinoza, Nouv. édition. Le sens commun, Les Éditions de Minuit, Paris 1988.
  21. Matheron A., Politics, Ontology and Knowledge in Spinoza, przeł. D. Maruzzella, G. Morejón; F. Del Lucchese, D. Maruzzella, G. Morejon (red.), Edinburgh University Press, Edinburgh 2020.
  22. Melamed Y.Y. (red.), Spinoza’s Ethics: A Critical Guide, Cambridge University Press, Cambridge 2017.
  23. Melamed Y.Y., Rosenthal M.A. (red.), Spinoza’s „Theological-Political Treatise”: a Critical Guide, Cambridge Critical Guides, Cambridge University Press, Cambridge–New York 2010.
  24. Montag W., Chase J., Hobbes: a Multitude Cannot Act, w: Bodies, Masses, Power, Verso, London 2000.
  25. Negri A., The Savage Anomaly: The Power of Spinoza’s Metaphysics and Politics, University of Minnesota Press, Minneapolis 1991.
  26. Read J., The Politics of Transindividuality, Historical Materialism Book Series 106, Brill, Leiden–Boston 2016.
  27. Spinoza B., Etyka, przeł. I. Myślicki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2010.
  28. Strauss L., The Theory of Natural Right and the Critique of Theocracy, w: Spinoza’s Critique of Religion, University of Chicago Press, Chicago 1996.
  29. Viljanen V., Spinoza’s Geometry of Gower, Cambridge University Press, New York 2011.
  30. Wróbel S., Lektury retroaktywne: rodowody współczesnej myśli filozoficznej, „Horyzonty Nowoczesności” 113, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, Kraków 2014.
  31. Wróbel S., Filozof i terytorium: polityka idei w myśli Leszka Kołakowskiego, Bronisława Baczki, Krzysztofa Pomiana i Marka J. Siemka, Warszawa 2016.
  32. Yovel Y. (red.), Desire and Affect: Spinoza as Psychologist. Papers Presented at the Third Jerusalem Conference (Ethica III). Spinoza by 2000, Little Room Press, New York 1999.

Downloads

Download data is not yet available.