Abstrakcja od konkretu?
Rola abstrakcji w myśleniu socjologicznym
Abstrakt
The article’s main aim is to analyse the sources of the opposition between the notions of abstraction and the concrete, widespread in common thinking, and the assumption that each abstraction is secondary to empirical (concrete) reality. The authors call these concepts “abstraction from the concrete”. The article consists of a historical introduction pointing to the potential sources of the above prejudice and a critical reconstruction of the pattern of thinking regarding the ladder of abstraction metaphor, based on the example of the work of Richard Swedberg. In its final section, The last part of the paper focuses on interpretation and analysis of the consequences of the author’s main argument and the definition of abstraction he proposes in light of Alfred Korzybski’s general semantics and Alfred N. Whitehead’s philosophy of science.
Bibliografia
Adams Ernest W., 1993, Classical Physical Abstraction, „Erkenntnis”, t. 38(2), Special Issue on Philosophy of Science, s. 145–167.
Althusser Louis, 2009, W imię Marksa, tłum. Michał Herer, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.
Bachelard Gaston, 2002, Kształtowanie się umysłu naukowego. Przyczynek do psychoanalizy wiedzy obiektywnej, tłum. Damian Leszczyński, słowo/obraz terytoria, Gdańsk.
Brown Andrew, Slater Gary, Spencer David A., 2002, Driven to Abstraction? Critical Realism and the Search for the ‘Inner Connection’ of Social Phenomena, „Cambridge Journal of Economics”, t. 26(6), s. 773–788.
Bucholc Marta, 2014, Pamiętacie mocny program? Współczesne losy mocnego programu socjologii wiedzy, w: Maciej Gdula, Lech M. Nijakowski (red.), Oprogramowanie rzeczywistości społecznej, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa, s. 209–234.
Cassirer Ernst, 2008, Substancja i funkcja, tłum. Przemysław Parszutowicz, Wydawnictwo Marek Derewiecki, Kęty.
Chazel François, 2006, Les étapes de l’abstraction en sociologie: actualité et limites du cheminement parsonien, „L’Année sociologique”, t. 56(2), s. 353–68.
Comte August, 2001, Rozprawa o duchu filozofii pozytywnej, tłum. J.K., Barbara Skarga, Wydawnictwo Antyk, Kęty.
Demeulenaere Pierre, 2007, L’Abstraction en sociologie, „L’Année sociologique”, t. 57(1), s. 9–176.
Durkheim Émile, 2010, La science sociale et l’action, red. Jean-Claude Filloux, Presses Universitaires de France, Paris.
Hayakawa Samuel Ichiye, 1941, Language in Action, Brace and Company, New York, NY.
Hegel Georg Wilhelm Friedrich, 1984, Kto myśli abstrakcyjnie?, tłum. Jerzy Prokopiuk, w: Zbigniew Kuderowicz, Hegel i jego uczniowie, Wiedza Powszechna, Warszawa, s. 270–275.
Hegel Georg Wilhelm Friedrich, 2002, Fenomenologia ducha, tłum. Światosław Florian Nowicki, Fundacja Aletheia, Warszawa.
Janik Piotr SJ, 2011, Koncepcja przekonania w ujęciu semiotyczno-pragmatycznym: Charles S. Peirce (1839–1914), Akademia Ignatianum, Wydawnictwo WAM, Kraków.
Korzybski Alfred, 2005 [1933], Science and Sanity: An Introduction to Non-Aristotelian Systems and General Semantics, Inst. of General Semantics, Brooklyn, N.Y.
Lauderdale Pat, McLaughlin Steve, Oliveiro Annamarie, 1990, Levels of Analysis, Theoretical Orientations and Degrees of Abstraction, „The American Sociologist”, t. 2(1), s. 29–40.
Luhmann Niklas, 2012, Systemy społeczne: zarys teorii ogólnej, tłum. Michał Kaczmarczyk, Nomos, Kraków.
MacLane Saunders, 2012, Mathematics Form and Function, Springer Science & Business Media, New York.
Marks Karol, 1986, Zarys krytyki ekonomii politycznej, tłum. Zygmunt Jan Wyrozembski, Książka i Wiedza, Warszawa.
Martinez Sergio F., Xiang Huang, 2011, Epistemic Groundings of Abstraction and Their Cognitive Dimension, „Philosophy of Science”, t. 78(3), s. 490–511.
Maynard Douglas W., Turowetz Jason, 2019, Doing Abstraction, „Sociological Theory”, t. 37(1), s. 89–116.
Mills C. Wright, 2007, Wyobraźnia socjologiczna, tłum. Marta Bucholc, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Mokrzycki Edmund, 1980, Filozofia nauki i socjologia, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Parsons Talcott, 1998, Simmel and the Methodological Problems of Formal Sociology, „The American Sociologist”, t. 29(2), s. 31–50 (doi: 10.1007/s12108-998-1027-6).
Parsons Talcott, 1966, The Structure of Social Action, The Free Press, New York.
Peirce Charles Sanders, 1997, Wybór pism semiotycznych, red. Hanna Buczyńska-Garewicz, tłum. Ryszard Mirek, Andrzej J. Nowak, Polskie Towarzystwo Semiotyczne, Warszawa.
Sartori Giovanni, 1970, Concept Misformation in Comparative Politics, „American Political Science Review”, t. 64(4), s. 1033–1053 (doi: 10.2307/1958356).
Sojak Radosław, 2004, Paradoks antropologiczny. Socjologia wiedzy jako perspektywa ogólnej teorii społeczeństwa, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
Simmel Georg, 1976, Socjologia, tłum. Małgorzata Łukasiewicz, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Swedberg Richard, 2012, Theorizing in Sociology and Social Science: Turning to the Context of Discovery, „Theory and Society”, t. 41, s. 1–40.
Swedberg Richard, 2014, The Art of Social Theory, Princeton University Press, Princeton, NJ–Oxford, UK.
Swedberg Richard, 2016, Can You Visualize Theory? On the Use of Visual Thinking in Theory Pictures, Theorizing Diagrams, and Visual Sketches, „Sociological Theory”, t. 34(3), s. 250–275.
Swedberg Richard, 2017, Theorizing in Sociological Research: A New Perspective, a New Departure?, „Annual Review of Sociology”, t. 43, s. 189–206.
Swedberg Richard, 2018, Does Speculation Belong in Social Science Research?, „Sociological Methods & Research, t. 47(3), s. 1–30.
Swedberg Richard, 2020a, On the Use of Definitions in Sociology, „European Journal of Social Theory”, t. 23(3), s. 431–445.
Swedberg Richard, 2020b, On the Use of Abstractions in Sociology: The Classics and Beyond, „Journal of Classical Sociology”, t. 20(4), s. 257–280 (doi: 10.1177/1468795X19861086).
Swedberg Richard, 2020c, On the Uses of Metaphors in Sociology: Potentials and Pitfalls, „American Sociologist”, t. 51, s. 240–257.
Swedberg Richard, 2021, What is a Method? On Different Meanings of the Term Method in Sociology, „Distinktion: A Journal of Social Theory”, t. 22(1), s. 108–128 (doi: 10.1080/1600910X.2020.1833955).
Sztompka Piotr, 1973, Teoria i wyjaśnienie. Z metodologicznych problemów socjologii, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Toscano Alberto, 2008, The Culture of Abstraction, „Theory Culture Society”, t. 25(4), s. 57–75 (doi: 10.1177/0263276408091983).
Urbański Mariusz, 2009, Rozumowania abdukcyjne. Modele i procedury, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
Vincent Jean-Marie, 1991, Abstract Labour: a Critique, MacMillan-Basingstoke, Hampshire.
Vinci Paolo, 2014, Abstrakcja określona, tłum. Sławomir Królak, w: Libera Università Metropolitana, Marks. Nowe perspektywy, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s. 85–106.
Weber Max, 2012 [1906], Critical Studies in the Logic of the Cultural Sciences, w: Max Weber, Collected Methodological Writings (tłum. H.H. Bruun), Routledge, London, s. 1939–1984.
Whitehead Alfred North, 1988, Nauka i świat współczesny, tłum. Sławomir Magala, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa.
Whitehead Alfred North, 2015, The Concept of Nature: The Tarner Lectures Delivered in Trinity College, November 1919, Cambridge University Press (doi: 10.1017/CBO9781316286654).
Wittgenstein Ludwig, 1997, Tractatus logico-philosophicus, tłum. Bogusław Wolniewicz, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Zucker Jean-Daniel, 2003, A Grounded Theory of Abstraction in Artificial Intelligence, „Philosophical Transactions: Biological Sciences”: The Abstraction Paths: From Experience to Concept, t. 358, nr 1435, s. 1293–1309 (doi: 10.1098/rstb.2003.1308).
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Polska
https://orcid.org/0000-0002-1262-2945
Collegium Civitas Polska
https://orcid.org/0000-0002-9824-0453
Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
