Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
KiS baner

Tom 66 Nr 1 (2022)

Artykuły i rozprawy

Świętowanie w opowieściach wspomnieniowych Wilamowian o powojennych prześladowaniach

DOI: https://doi.org/10.35757/KiS.2022.66.1.4
Przesłane: 21 lutego 2022
Opublikowane: 15 czerwca 2022

Abstrakt

Wilamowianie to grupa etniczna zamieszkująca małe miasto Wilamowice (w języku wilamowskim „Wymysoü”), leżące na pograniczu Śląska i Małopolski. Wśród wielu wyznaczników identyfikacji Wilamowian, ważne miejsce zajmują wspólna kultura, wspólna historia oraz świadomość własnej odrębności. Te wszystkie trzy elementy widoczne są w opowieściach wspomnieniowych Wilamowian na temat powojennych prześladowań. Analiza tych opowieści wykazała, że należą oni do więcej niż jednej wspólnoty pamięci. Granice między tymi wspólnotami przebiegają czasem w rodzinach. Celem badań autora była analiza pod kątem występowania świętowania w opowieściach osób należących do wilamowskocentrycznej wspólnoty pamięci. Rozmówcy nie opisywali, jak zmieniały się te święta, ale opowieści o nich stosowali do zobrazowania, jak ciężkie były to dla nich czasy. Fabularyzacji i folkloryzacji, czyli oderwaniu się od konkretnych osób i stworzeniu uwspólnotowionej wersji historii uległy opowieści o prześladowaniach kobiet noszących wilamowskie stroje na procesjach. Wszystkie zebrane relacje odnosiły się Bożego Ciała, choć zapewne działy się podczas różnych procesji. Te opowieści krążące wśród członków wilamowskocentrycznej wspólnoty pamięci zawierały w sobie wiele toposów składających się na pozytywny obraz swoich – Wilamowian, oraz negatywny obcych – Polaków i żołnierzy Armii Czerwonej.

Bibliografia

  1. Barth Fredrik, 2004, Grupy i granice etniczne. W: M. Kempny, E. Nowicka (red.). Badania kultury, Kontynuacje. Warszawa: Wydawnictwo PWN.
  2. Bazielich Barbara, 2001, Strój wilamowicki, Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Wrocław.
  3. Beil Adelheid Maria, 1942, Gegenwartsentwicklung der Bielitzer Trachten, „Schlesische Blätter für Volkskunde“, nr 4, s. 13-33.
  4. Bierwiaczonek Krzysztof, Nawrocki Tomasz, 2020, Pomiędzy traumą wojny a codziennością. Pamięć zbiorowa mieszkańców górnośląskiej wsi Bojszowy, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
  5. Bilczewski Eugeniusz, 1936, Ciąg dalszy historii Wilamowic od roku 1910 w formie kroniki podany, rękopis, kopia w cyfrowym archiwum Stowarzyszenia „Wilamowianie”.
  6. Chromik Bartłomiej, Król Tymoteusz, Małanicz-Przybylska Maria (red.), 2020, Wilamowianie i ich stroje, Centrum Zaangażowanych Badań nad Ciągłością Kulturową, Warszawa.
  7. Danek Jolanta, 2012, Śmiergust w Wilamowicach 2001–2012, Gmina Wilamowice, Wilamowice.
  8. Eriksen Thomas Hylland, 2013, Etniczność i nacjonalizm. Ujęcie antropologiczne, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
  9. Filip Elżbieta Teresa, 2000, Strój wilamowicki jako jeden z wyznaczników odrębności grupy i jego kolekcja w zbiorach Działu Etnografii Muzeum Okręgowego w Bielsku-Białej, w: Adam Bartosz (red.), Polska egzotyka w polskich muzeach (materiały z konferencji), Muzeum Okręgowe w Tarnowie, Tarnów, s. 247-256.
  10. Filip Elżbieta Teresa, 2001, Stroje z Wilamowic , „Kalendarz Beskidzki”, 41–42, s. 92–98.
  11. Filip Elżbieta Teresa, 2005a, Flamandowie z Wilamowic? Stan badań, „Bielsko-Bialskie Studia Muzealne”, 4, s. 146–198.
  12. Filip Elżbieta Teresa, 2005b, Ubiór jako element identyfikacji grupy na przykładzie kobie¬cego stroju z Wilamowic, w: Jarosław Reszczyński (red.), Dziedzictwo kulturowe Euro¬regionu Beskidy: Materiały z konferencji „Przeszłość. Teraźniejszość. Przyszłość Euroregionu Beskidy”, Bielsko-Biała, Wyższa Szkoła Administracji w Bielsku-Białej, s. 37-42.
  13. Hajduk-Nijakowska Janina, 2016, Doświadczanie pamięci. Folklorystyczny kontekst opowieści wspomnieniowych, Uniwersytet Opolski, Opole.
  14. Kantor Ryszard, 1982, Ubiór- strój -kostium. Funkcje odzienia w tradycyjnej społeczności wiejskiej w XIX i w początkach XX wieku na obszarze Polski, Rozprawy habilitacyjne nr 67, Uniwersytet Jagielloński, Kraków.
  15. Kłoskowska Antonina, 1996, Kultury narodowe u korzeni, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
  16. Król Tymoteusz, 2014, Śmiergust wilamowski: Stan badań, w: Estera Sendecka (red.), Artes: Prace roczne studentów Międzywydziałowych Indywidualnych Studiów Humani¬stycznych, Samorząd Studentów Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, s. 150–185.
  17. Król Tymoteusz, 2016, Czym jest dla dzisiejszych Wilamowian język wilamowski? Różne funkcje, różne postawy językowe, „Łódzkie Studia Etnograficzne”, nr 55, s. 241–264.
  18. Król Tymoteusz, 2020, Die Wilmes-Wiener, „Bielitz-Bialaer Rundbrief aus Hannover“, nr 58, s. 31– 45.
  19. Król Tymoteusz, Olko Justyna, Wicherkiewicz Tomasz, 2017, Awakening the language and speak¬ers community of Wymysiöeryś, “European Review”, 26(1), s. 179–191.
  20. Krzyżanowski Lech, (red.), 2018, Wila¬mowice 1818–2018: Miasto i ludzie, Stowarzyszenie „Wilamowianie”, Wilamowice.
  21. Kuhn Walther, 1940, Die Wilmesauer Frauentracht, „Schlesische Blätter für Volkskunde“, nr 4, s. 109–149.
  22. Kuhn Walther, 1981, Geschichte der deutschen Sprachinsel Bielitz (Schlesien), Holzner Verlag, Würzburg.
  23. Latosiński Józef, 1909, Monografia miasteczka Wilamowic: na podstawie źródeł autentycznych, Drukarnia Literacka pod zarządem L. K. Górskiego, Kraków.
  24. Latour Dorota, 1994, Dante z Wilamowic, film, https://www.youtube.com/watch?v=rs9NE9gJfhM, [dostęp 2022-02-20].
  25. Lehmann Albrecht, 2007, Reden über Erfahrung. Kulturwissenschaftliche Bewusstseinsanalyse des Erzählens, Dietrich Reimar Verlag, Berlin.
  26. Libera Zbigniew, Robotycki Czesław, 2001, Wilamowice i okolice w ludowej wyobraźni, w: Antoni Barciak (red.), Wilamowice: Przyroda, historia, język, kultura oraz społeczeństwo miasta i gminy, Urząd Gminy Wilamowice, Wilamowice, s. 371- 399.
  27. Lipok-Bierwiaczonek Maria, 2001, Tradycje kultury ludowej. Wstęp, w: Antoni Barciak (red.), Wilamowice: Przyroda, historia, język, kultura oraz społeczeństwo miasta i gminy, Urząd Gminy Wilamowice, Wilamowice, s. 263-266.
  28. Lipok-Bierwiaczonek Maria, 2002, Wilamowice: Mit flamandzki, stereotypy i rze¬czywistość kulturowa, „Studia Etnologiczne i Antropologiczne”, nr 6, s. 175–188.
  29. Lipok-Bierwiaczonek Maria, 2008, Świat najbliższy. Szkice antropologiczne o Górnym Śląsku, tradycji i kulturze, Śląskie Wydawnictwa Naukowe Wyższej Szkoły Zarządzania i Nauk Społecznych im. ks. Emila Szramka, Tychy.
  30. Maj Małgorzata, 2001, Zwyczaje i obrzędy doroczne, w: Antoni Barciak (red.), Wilamowice: Przyroda, historia, język, kultura oraz społeczeństwo miasta i gminy, Urząd Gminy Wilamowice, Wilamowice, s. 296- 309.
  31. Małanicz-Przybylska, Maria, 2019, Bez muzyki, bez śpiewu nie ma świata: Muzyka w Wilamowicach, Centrum Zaangażowanych Badań nad Ciągłością Kulturową, Wydział „Artes Liberales” Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
  32. Mętrak Maciej, 2019, Wymysorys (Vilamovicean) and Halcnovian: Historical and present-day sociolinguistic situation of microlanguages in a southern-Polish language island, w: Lidija Rezoničnik, Nina Zavašnik (red.), Slovani od preloma 19. in 20. stoletja do danes: Jezikovne, zgodovinsko-politične spremembe in knjiže¬vni doprinos, Lublana, Študentska sekcija Zveze društev Slavistično društvo Slovenije, s. 7–19.
  33. Mojmir Hermann, 1930, Wörterbuch der deutschen Mundart von Wilamowice. T. 1, A-R, Polska Akademia Umiejętności, Kraków.
  34. Mojmir Hermann, 1936, Wörterbuch der deutschen Mundart von Wilamowice. T. 2, S-Z., Polska Akademia Umiejętności, Kraków.
  35. Neels Rinaldo, 2012, De nakende taaldood van het Wymysojer, een Germaans taaleiland in Zuid-Polen. Een socuilinguïstische analyse. Katolieke Universiteit Leuven, Leuven, niepublikowana praca doktorska.
  36. Nijakowski Lech, 2006, Domeny symboliczne. Konflikty narodowe i etniczne w wymiarze symbolicznym, Scholar, Warszawa.
  37. Obrębski Józef, 2005, Problem grup i zróżnicowań etnicznych w etnologii i jego socjologiczne ujęcie, w: Anna Engelking (red.), Józef Obrębski, Dzisiejsi ludzie Polesia i inne eseje, IFiS PAN, Warszawa, (s. 153–172).
  38. Rzeszowski L. (1908), Die deutschen Kolonien an der Westgrenze Galiziens. In: Zeitschrift für österreichische Volkskunde. Organ des Vereines für österreichische Volkskunde in Wien. XIV: Jahrgang 1908, Wien: Verlag des Vereines für österreichische Volkskunde, s. 178–199.
  39. Schmidt-Lauber Brigitta, 2005, Grenzen der Narratologie. Alltagskultur(forschung) jenseits des Erzählens, w: Thomas Hengartner, Brigitta Schmidt-Lauber (red.), Leben – Erzählen. Beiträge zur Erzähl- und Biographieforschung. Festschrift für Albrecht Lehmann, Dietrich Reimer Verlag, Berlin-Hamburg, s. 145-164.
  40. Schröder Hans Joachim, 2005, Topoi des autobiographischen Erzählens, w: Thomas Hengartner, Brigitta Schmidt-Lauber (red.), Leben – Erzählen. Beiträge zur Erzähl- und Biographieforschung. Festschrift für Albrecht Lehmann, Dietrich Reimer Verlag, Berlin-Hamburg, s. 17-42.
  41. Simonides Dorota, 1981, Memorat i fabulat we współczesnej folklorystyce, w: Witold Nawrocki, Michał Waliński (red.), Literatura popularna – folklor – język, t.2., Uniwersytet Śląski, Katowice.
  42. Simonides, D. (1989). Rozwój i znaczenie folkloru na Górnym Śląsku. [w:] D. Simonides (red.) Folklor Górnego Śląska. Katowice: Wydawnictwo Śląsk, s. 49-94.
  43. Simonides Dorota, Kowalski Piotr, (red.), (1991). Kultura ludowa śląskiej ludności rodzimej, Volumen, Wrocław, Warszawa.
  44. Šatava Leoš, 2009, Jazyk a identita etnických menšin, Možnosti zachování a revitalizace, SLON, Praha.
  45. Smólski Grzegorz, 1910, Kolonie i stosunki niemieckie w Galicyi, Straż polska, Kraków.
  46. Stomma Ludwik, 1986, Antropologia kultury wsi polskiej XIX w., Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa.
  47. Sydow (von Sydow) Carl, 1934, Kategorien der Prosa-Volksdichtung, w: Erich Seemann, Harry Schewe, Johannes K. Nzig, Volkskundliche Gaben. John Meier zum 70 Geburtstage dargebracht, Walter de Gruyter, Berlin, s. 253-268.
  48. Szlachta-Ignatowicz Justyna, Wicherkiewicz Tomasz, 2019, O teatrze wilamowskim, „Post-scriptum Polonistyczne”, nr 23 (1), s. 89–103.
  49. Welzer Harald, Moller Sabine, Karoline Tschuggnall, 2009, „Dziadek nie był nazistą”. Narodowy socjalizm i Holokaust w pamięci rodzinnej, w: Magdalena Saryusz-Wolska (red.), Pamięć zbiorowa i kulturowa. Współczesna perspektywa niemiecka, Universitas, Kraków, s. 351-410.
  50. Wesołowska Henryka, 1991, Zwyczaje i obrzędy rodzinne, w: Dorota Simonides, Piotr Kowalski (red.), Kultura ludowa śląskiej ludności rodzimej, Volumen, Wrocław, Warszawa, s. 228-260.
  51. Wicherkiewicz Tomasz, 2003, The making of a language: The case of the idiom of Wilamowice, southern Poland, Mouton de Gruyter, Berlin, New York.
  52. Wicherkiewicz Tomasz, Zieniukowa Jadwiga, 2001, Język i piśmiennictwo, w: Antoni Barciak (red.), Wilamowice: Przyroda, historia, język, kultura oraz społeczeństwo miasta i gminy, Urząd Gminy Wilamowice, Wilamowice, s. 487–578.
  53. Żak Andrzej, 2017, Wpływ języka większości w procesie standaryzacji języka: Przykład obecności polonizmów w materiałach edukacyjnych do nauki wilamowskiego, w: Stanisław Cygan (red.), Język jako świadectwo kultury: Język. Kultura. Społeczeństwo, Instytut Filologii Polskiej Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach, Kielce, s. 269-277.

Downloads

Download data is not yet available.

Podobne artykuły

Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.