Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
KiS baner

Tom 69 Nr 1 (2025): Socjologia dzieci i dzieciństwa

Artykuły i rozprawy

Nowy nurt badań z udziałem dzieci — badania partycypacyjne: Etyczne i metodologiczne dylematy

DOI: https://doi.org/10.35757/KiS.2025.69.1.2
Przesłane: 29 czerwca 2024
Opublikowane: 21 marca 2025

Abstrakt

Celem mojego artykułu jest przedstawienie moich wątpliwości i wyzwań zarówno metodologicznych jak i etycznych, które pojawiły się w czasie projektowania badania z udziałem dzieci. Badanie polegało na tworzeniu przez chętnych uczniów autobiografii szkolnej - w formie pamiętnika „Mój szkolny dzień”. Zadaniem uczniów było opisywanie tego, co dzieje się w szkole? Jak wygląda ich szkolny dzień? Przedmiot moich badań koncentrował się na zagadnieniu związanym z dzieciństwem, szkołą widzianą, opisywaną z perspektywy ucznia. W badaniach odwołuje się do najnowszych nurtów biograficznych i partycypacyjnych dzieci oraz współcześnie interpretowanej koncepcji Korczaka. Celem mojego badania było danie dzieciom prawa do głosu, do swobodnego wyrażania własnego zdania na temat dziecięcego trudu szkolnego.  W artykule pokazuję pytania kontestujące etyczność badań z udziałem dzieci. Podaję przykładowe możliwości i rozwiązania, jak również stawiam pytania, które w moim przekonaniu nadal stanowią przeszkodę w prowadzeniu badań z dziećmi.

Bibliografia

  • Babicka-Wirkus Anna, Groenwald Maria, 2018, Głos dziecka w przedszkolu — między swobodą wypowiedzi a milczeniem, „Problemy Wczesnej Edukacji, nr 1, s. 95–104.
  • Ben-Arieh Asher, 2005, Where Are the Children? Children’s Role in Measuring and Monitoring Their Well-Being, „Social Indicators Research”, t. 74(3), s. 573–595.
  • Boyden Jo, Ennew Judith, 1997, Children in Focus — a Manual for Participatory Research with Children, Save the Children Sweden.
  • Brzozowska-Brywczyńska Maja, 2014, Dziecięce obywatelstwo: kilka refleksji na marginesie idei dziecięcej partycypacji, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica”, nr 49, s. 11–27.
  • Brzozowska-Brywczyńska Maja, 2017, Ryba, która ma głos. Prawo dziecka do partycypacji, „Dziecko Krzywdzone. Teoria, Badania, Praktyka”, nr 2, s. 45–64.
  • Bunio-Mroczek Paulina, 2021, Badania skoncentrowane na dzieciach, badania z udziałem dzieci, dzieci jako badacze. Etyczne i metodologiczne aspekty badań prowadzonych w nurcie nowej socjologii dzieci i dzieciństwa, „Przegląd Socjologii Jakościowej”, nr 4.
  • Christensen Pia, James Allison, 2008, Research with Children: Perspectives and Practices, Routledge, New York.
  • Clark Jill, 2004, Participatory Research with Children and Young People: Philosophy, Possibilities and Perils, „Action Research Expeditions”, t. 4 (November).
  • Corsaro William A., 2015, The Sociology of Childhood, Sage, London.
  • Dahl Tove Irene, 2014, Children as Researchers: We Have a Lot to Learn, w: Gary B. Melton i in. (red.), The SAGE Handbook of Child Research, Sage, London, s. 593–618.
  • Dróżka Wanda, 2002, Od pewności ku refleksyjności w zawodzie nauczycielskim. Przyczynek do dyskusji, „Przegląd Pedagogiczny”, nr 1, s. 135–151.
  • Frankfort-Nachmias Chava, Nachmias David, 2001, Metody badawcze w naukach społecznych, tłum. Elżbieta Hornowska, Zysk i S-ka, Poznań.
  • Greig Anne, Taylor Jayne, MacKay Tommy, 2013, Doing Research with Children: A Practical Guide, Sage, London.
  • Habashi Janette, 2013, Children Writers: Methodology of the Rights-Based Approach, „International Journal of Children’s Rights”, t. 21(1), s. 12–24.
  • Hamby Sherry L., Finkelhor David, 2000, The Victimization of Children: Recommendations for Assessment and Instrument Development, „Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry”, t. 39(7), s. 829–840.
  • Hammersley Martyn, Atkinson Paul, 2000, Metody badań terenowych, tłum, Sławomir Dymczyk, Zysk i S-ka, Poznań.
  • Jarosz Ewa, 2018, Dziecięce obywatelstwo — między prawami dziecka a rzeczywistością, „Pedagogika Społeczna”, nr 4, s. 183–194.
  • Jarosz Ewa, 2020, Ewolucja dyskursu o partycypacji społecznej dzieci, „Przegląd Krytyczny”, nr 1, s. 21–32.
  • Johnson Vicky, 2009, Children’s Autonomous Organisation: Reflections from the Ground, w: Nigel Thomas (red.), Children, Politics and Communication. Participation at the Margins, Policy Press, Bristol, s. 32–48.
  • Kamiński Marek, 1985, Gry więzienne, Oficyna Naukowa, Warszawa.
  • Kellett Mary, 2005, How to Develop Children as Researchers: A Step-by-Step Guide to Teaching the Research Process, Paul Chapman, London.
  • Kellett Mary, 2010, Rethinking Children and Research: Attitudes in Contemporary Society, Bloomsbury Publishing, New York.
  • Korczak Janusz, 2017, A Child Right to Respect, Rzecznik Praw Dziecka, Warszawa.
  • Liamputtong Pranee, 2007, Researching the Vulnerable: A Guide to Sensitive Research Methods, Sage, Thousand Oaks–New Delhi–London.
  • Lundy Laura, 2007, ‘Voice’ Is Not Enough: Conceptualizing Article 12 of the United Nations Convention on the Rights of the Child, British Educational Research Journal, t. 33(6), s. 927–942.
  • Łaciak Beata, 1998, Świat społeczny dziecka, Wydawnictwo „Żak”, Warszawa.
  • Łukasik Joanna, 2012, Pamiętniki: w kręgu zainteresowań polskich badaczy: historia — tradycja — kontynuacja, „Debata Edukacyjna”, nr 5, s. 55–63.
  • Maciejewska-Mroczek Ewa, 2018, Badanie grupowe z udziałem dzieci. Aspekty etyczne i praktyczne, w: Magdalena Radkowska-Walkowicz, Maria Reimann (red.), Dzieci i zdrowie. Wstęp do childhood studies, Oficyna Naukowa, Warszawa.
  • Markowska-Manista Urszula, Kołaczek Małgorzata, Talewicz Joanna (red.), 2024, Raport: Jesteśmy nigdzie. Sytuacja dzieci romskich z Ukrainy w świetle badań partycypacyjnych w społeczności, Fundacja w Stronę Dialogu, UNICEF, Warszawa.
  • Mason Jan, Danby Susan, 2011, Children as Experts in Their Lives: Child Inclusive Research, „Child Indicators Research”, t. 4, s. 185–189.
  • Mayall Berry, 2000, The Sociology of Childhood in Relation to Children’s Right, „The International Journal of Children’s Rights”, t. 8(3), s. 243–259.
  • Mikiewicz Piotr, 2005, Społeczne światy szkół średnich: od trajektorii marginesu do trajektorii elit, Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej Edukacji TWP, Wrocław.
  • Moczydłowski Paweł, 1988, „Drugie życie” w instytucji totalnej, Uniwersytet Warszawski, Instytut Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji, Warszawa.
  • Nairn Agnes, Clarke Barbie, 2011, Researching Children: We Are Getting It Right? A Discussion of Ethics, „International Journal of Market Research”, t. 54(2), s. 177–198.
  • Panter-Brick Catherine, 2002, Street Children, Human Rights, and Public Health: A Critique and Future Directions, „Annual Review of Anthropology”, t. 31(1), s. 147–171.
  • Radlińska, Helena, 1961, Pedagogika społeczna, Ossolineum, Wrocław–Warszawa–Kraków.
  • Shier Harry, 2015, Children as Researchers in Nicaragua: Children’s Consultancy to Transformative Research, „Global Studies of Childhood”, t. 5(2), s. 206–219.
  • Smolińska-Theiss Barbara, 2010, Rozwój badań nad dzieciństwem, „Chowanna”, nr 1, s. 13.
  • Smolińska-Theiss Barbara, 2013, Spuścizna pedagogiczna Janusza Korczaka. Pytania o uniwersalność i aktualność idei, w: Barbara Smolińska-Theiss (red.), Rok Janusza Korczaka. Nie ma dzieci — są ludzie, BRPD, Warszawa.
  • Smolińska-Theiss Barbara, 2014, Korczakowskie narracje pedagogiczne, Impuls, Kraków.
  • Smolińska-Theiss Barbara, 2018, Pedagogika społeczna — pedagogika społecznie zaangażowana.
  • Wokół inicjatyw i ruchów społecznych, „Pedagogika Społeczna”, nr 4, s. 9–16.
  • Wajszczyk Katarzyna, 2017, Meandry badań etnograficznych w szkole, „Jakościowe Badania Pedagogiczne”, nr 2, s. 132–155.
  • Winiarski Mikołaj, 2015, Szkoła środowiskowa i jej obecność w edukacji równoległej, permanentnej i środowiskowej, „Pedagogika Społeczna”, nr 3, s. 53–76.
  • Witeska-Młynarczyk Anna, 2018, Etyka dnia codziennego w badaniach etnograficznych z dziećmi z diagnozą ADHD. Opis warstwowy, w: Magdalena Radkowska-Walkowicz, Maria Reimann (red.), Dzieci i zdrowie. Wstęp do childhood studies, Oficyna Naukowa, Warszawa.
  • Wyka Anna, 1993, Badacz społeczny wobec doświadczenia, Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa.
  • Zakrzewska-Manterys Elżbieta, 1995, Down i zespół wątpliwości, Semper, Warszawa.
  • Zalewska-Królak Aleksandra, 2020, Partycypacja dzieci w badaniach społecznych — wprowadzenie do zagadnienia, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica”, nr 74, s. 75–94.
  • Ziman John, 1968, Społeczeństwo nauki, tłum. Ewa Krasińska, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
  • Zwiernik Jolanta, 2018, Partycypacyjne badania dzieci jako proces emancypacyjny, „Teraźniejszość — Człowiek — Edukacja”, nr 1, s. 25–41.

Downloads

Download data is not yet available.