Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
KiS baner

Tom 69 Nr 4 (2025): Granice symboliczne w komunikacji społecznej

Artykuły i rozprawy

Granice pojęć: Studium dwóch przypadków: „respecification” i „accountability”

DOI: https://doi.org/10.35757/KiS.2025.69.4.12
Przesłane: 28 stycznia 2025
Opublikowane: 12 grudnia 2025

Abstrakt

W 2023 roku w „Przeglądzie Socjologicznym” ukazały się pierwsze polskie tłumaczenia pełnych tekstów z zakresu psychologii dyskursowej. Wydano dwie publikacje Dereka Edwardsa – jednego ze współzałożycieli tego nurtu. Niniejszy artykuł przedstawia przegląd uwarunkowań translatorskich związanych z dwoma technicznymi pojęciami o korzeniach etnometodologicznych: respecification oraz accountability. Uwagi na ich temat zorganizowane są wokół tezy, zgodnie z którą przekład pojęć jest wytyczaniem im granic interpretacyjnych, co z kolei pociąga za sobą wyznaczenie symbolicznych granic całemu nurtowi badawczemu i pozycjonujących go wobec innych nurtów. Granice te obowiązują wyłącznie na użytek lektury przekładu, ale nie są nieproblematyczne i istnieją powody, aby dostarczyć im uzasadnienia. Zostają więc omówione przyjęte warianty tłumaczeniowe oraz warianty możliwe do wykorzystania, ale ostatecznie niewybrane. Artykuł jest pomyślany jako wkład nie tyle w sztukę przekładu, co w badania nad pojęciami z zakresu analizy dyskursu i jakościowych badań społecznych.

Bibliografia

  • Abriszewski Krzysztof, Gąska Paweł, Smoczyński Maciej, Zabielski Adrian, 2020, Nota od tłumaczy, w: Bruno Latour, Steve Woolgar, Życie laboratoryjne. Konstruowanie faktów naukowych, Narodowe Centrum Kultury, Warszawa, s. 27–38.
  • Barańczak Stanisław, 2007, Ocalone w tłumaczeniu. Szkice o warsztacie tłumacza poezji z dodatkiem małej antologii przekładów-problemów, Wydawnictwo a5, Kraków.
  • Billig Michael, 1987, Arguing and Thinking. A Rhetorical Approach to Social Psychology, Cambridge University Press, New York.
  • Blumer Herbert, 2006, Implikacje socjologiczne myśli George’a Herberta Meada, tłum. Dariusz Niklas, w: Aleksandra Jasińska-Kania, Lech M. Nijakowski, Jerzy Szacki, Marek Ziółkowski (red.), Współczesne teorie socjologiczne, Scholar, Warszawa, t. 1, s. 262–271.
  • Blumer Herbert, 2007, Implikacje socjologiczne myśli George’a Herberta Meada, w: Herbert Blumer, Interakcjonizm symboliczny. Perspektywa i metoda, tłum. Grażyna Woroniecka, Nomos, Kraków, s. 49–60.
  • Bukowski Piotr, 2009, Współczesne teorie przekładu, Znak, Kraków.
  • Burdziej Stanisław, 2011, Niektóre problemy z tłumaczeniem Frame Analysis Ervinga Goffmana. „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. 7(2), s. 46–53.
  • Button Graham, Lynch Michael, Sharrock Wes, 2022, Ethnomethodology, Conversation Analysis and Constructive Analysis. On Formal Structures of Practical Action, Routledge, London––New York.
  • Czyżewski Marek, 1984, Socjolog i życie potoczne. Studium z etnometodologii i współczesnej socjologii interakcji, „Acta Universitatis Lodziensis”, Uniwersytet Łódzki, Łódź.
  • Czyżewski Marek, 2003, Trzy nurty socjologii przemocy jako odmiany dyskursu — o pułapkach czynienia przemocy wytłumaczalną, „Przegląd Socjologiczny”, t. 52(1), s. 205–234.
  • Czyżewski Marek, 2011, Polskie przekłady literatury humanistycznej i «społeczeństwo wiedzy», „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. 7(2), s. 25–45.
  • Dennis Alex, 2003, Skepticist Philosophy as Ethnomethodology, „Philosophy of the Social Sciences”, t. 33(2), s. 151–173.
  • Eco Umberto, 2021, Prawie to samo. O doświadczeniu przekładu, tłum. Jadwiga Miszalska, Monika Surma-Gawłowska, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
  • Edwards Derek, 1997, Discourse and Cognition, Sage, London.
  • Edwards Derek, 1999, Emotion Discourse, „Culture Psychology”, t. 5(3), s. 271–291.
  • Edwards Derek, 2005, Discursive Psychology, w: Kristine L. Fitch, Robert E. Sanders (red.), Handbook of Language and Social Interaction, Mahwah, Erlbaum, s. 257–273.
  • Edwards Derek, 2006, Discourse, Cognition and Social Practices: The Rich Surface of Language and Social Interaction, „Discourse Studies”, t. 8(1), s. 41–49.
  • Edwards Derek, 2012, Discursive and Scientific Psychology, „British Journal of Social Psychology”, t. 51, s. 425–435.
  • Edwards Derek, 2023a, Psychologia dyskursowa, tłum. Jerzy Stachowiak, „Przegląd Socjologiczny”, t. 72(2), s. 17–42.
  • Edwards Derek, 2023b, Dyskurs, poznanie i praktyki społeczne: bogactwo językowej i interakcyjnej powierzchni, tłum. Jerzy Stachowiak, „Przegląd Socjologiczny”, t. 72(2), s. 43–54.
  • Edwards Derek, Ashmore Malcolm, Potter Jonathan, 1995, Death and Furniture: The Rhetoric, Politics and Theology of Bottom Line Arguments Against Relativism, „History of the Human Sciences”, t. 8(2), s. 25–49.
  • Edwards Derek, Mercer Neil, 1987, Common Knowledge. The Development of Understanding in the Classroom, Methuen, London–New York.
  • Edwards Derek, Middleton David, 1988, Conversational Remembering and Family Relationships: How Children Learn to Remember, „Journal of Social and Personal Relationships”, t. 5(1), s. 3–25.
  • Edwards Derek, Potter Jonathan, 1992, Discursive Psychology, Sage, London.
  • Edwards Derek, Potter Jonathan, 2006, Discursive Psychology and Mental States, w: Hedwigte Molder, Jonathan Potter (red.), Conversation and Cognition, Cambridge University Press, Cambridge, s. 241–259.
  • Edwards Derek, Stokoe Elizabeth, 2007, Self-help in Calls for Help with Problem Neighbors, „Research on Language & Social Interaction”, t. 40(1), s. 9–32.
  • Feyerabend Paul, 1992, Krytyka naukowego rozumu, tłum. Edmund Mokrzycki, w: Edmund Mokrzycki (red.), Racjonalność i styl myślenia, IFIS PAN, Warszawa, s. 162–217.
  • Gadamer Hans-Georg, 2007, Prawda i metoda, tłum. Bogdan Baran, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
  • Garfinkel Harold, 1967, Studies in Ethnomethodology, Prentice Hall, Englewood Cliffs.
  • Garfinkel Harold, 1991, Respecification: evidence for locally produced, naturally accountable phenomena of order, logic, reason, meaning, method, etc. in and as of the essential haecceity of immortal ordinary society, (I) — an announcement of studies, w: Graham Button (red.), Ethno-methodology and the Human Sciences, Cambridge University Press, Cambridge, s. 10–19.
  • Garfinkel Harold, 2007, Studia z etnometodologii, tłum. Alina Szulżycka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
  • Gieryn Thomas F., 1983, Boundary-Work and the Demarcation of Science from Non-Science: Strains and Interests in Professional Ideologies of Scientists, „American Sociological Review”, t. 48, s. 781–795.
  • Huma Bogdana, Alexander Marc, Stokoe Elizabeth, Tileagă Cristian, 2020, Introduction to Special Issue on Discursive Psychology, „Qualitative Research in Psychology”, t. 17(3), s. 313–335.
  • Ingarden Roman, 2013, O tłumaczeniach, w: Piotr de Bończa Bukowski, Magda Heydel (red.), Polska myśl przekładoznawcza. Antologia, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, s. 79–102.
  • Legeżyńska Anna, 2013, Tłumacz jako drugi autor, w: Piotr de Bończa Bukowski, Magda Heydel (red.), Polska myśl przekładoznawcza. Antologia, Wydawnictwo Uniwersytetu Ja-giellońskiego, Kraków, s. 239–253.
  • Locke Abigail, Edwards Derek, 2003, Bill and Monica: Memory, Emotion and Normativity in Clinton’s Grand Jury Testimony, „British Journal of Social Psychology”, t. 42, s. 239––256.
  • Lynch Michael, 1993, Scientific Practice and Ordinary Action. Ethnomethodology and Social Studies of Science, Cambridge University Press, Cambridge.
  • Lynch Michael, Bogen David, 2005, ‘My memory has been shredded’: A Non-Cognitivist Investigation of ‘Mental’ Phenomena, w: Hedwigte Molder, Jonathan Potter (red.), Conversation and Cognition, Cambridge University Press, Cambridge, s. 226–240.
  • Łukasiewicz Małgorzata, 2017, Pięć razy o przekładzie, Karakter–Instytut Kultury Miejskiej, Kraków–Gdańsk.
  • MacMillan Katie, 2002, Narratives of Social Disruption: Education News in the British Tabloid Press, „Discourse: Studies in the Cultural Politics of Education”, t. 23(1), s. 27–38.
  • MacMillan Katie, Edwards Derek, 1999, Who Killed the Princess? Description and Blame in the British Press, „Discourse Studies”, t. 1(2), s. 151–174.
  • Mannheim Karl, 1937, Socjologia wiedzy, tłum. Walter Auerbach, Gustaw Ichheiser, „Przegląd Socjologiczny”, t. 5(1–2), s. 56–101.
  • Mannheim Karl, 1992, Ideologia i utopia, tłum. Jan Miziński, Test, Lublin.
  • Ossowski Stanisław, 2001, O osobliwościach nauk społecznych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
  • Pollner Melvin, 2012, Ethnomethodology from/as/to Business, „The American Sociologist”, t. 43, s. 21–35.
  • Potter Jonathan, 1996, Representing Reality: Discourse, Rhetoric and Social Construction, Sage Publications, London.
  • Potter Jonathan, Hepburn Alexa, 2007, Discursive Psychology: Mind and Reality in Practice, w: Ann Weatherall, Bernadette M. Watson, Cindy Gallois (red.), Language, Discourse and Social Psychology, Palgrave, London, s. 160–181.
  • Potter Jonathan, Hepburn Alexa, Edwards Derek, 2020, Rethinking Attitudes and Social Psychology — Issues of Function, Order, and Combination in Subject-Side and Object-Side Assessments in Natural Settings, „Qualitative Research in Psychology”, t. 17(3), s. 336–356.
  • Potter Jonathan, Wetherell Margaret, 1987, Discourse and Social Psychology. Beyond Attitudes and Behaviour, Sage, London.
  • Rawls Anne Warfield, 2002, Editor’s Introduction, w: Harold Garfinkel, Ethnomethodology’s Program. Working out Durkheim’s Aphorism, Rowman & Littlefield Publishers, Lanham, Boulder, New York–Oxford, s. 1–64.
  • Rorty Richard, 1999, Obiektywność, relatywizm i prawda, tłum. Janusz Margański, Aletheia, Warszawa.
  • Sacks Harvey, 1992, Lectures on Conversation, Blackwell Publishing, Oxford.
  • Stachowiak Jerzy, 2023, Psychologia dyskursowa. O czym mowa?, „Przegląd Socjologiczny”, t. 72(1), s. 55–82.
  • Święch Jerzy, 2013, Przekłady i autokomentarze, w: Piotr de Bończa Bukowski, Magda Heydel (red.), Polska myśl przekładoznawcza. Antologia, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, s. 193–216.
  • Tileagă Cristian, 2018, Representing Communism after the Fall. Discourse, Memory, and Historical Redress, Springer Nature, Cham.
  • Tileagă Cristian, Stokoe Elizabeth, 2016, Introduction: The Evolution of Discursive Psychology. From Classic to Contemporary Themes, w: Cristian Tileagă, Elizabeth Stokoe (red.), Discursive Psychology. Classic and Contemporary Issues, Routledge, London–New York, s. 1–11.
  • Venuti Laurence, 1995, Translator’s Invisibility. A History of Translation, Routledge, London.
  • Weatherall Ann, Gallois Cindy, Watson Bernadette, 2007, Introduction. Theoretical and Methodological Approaches to Language and Discourse in Social Psychology, w: Ann Weatherall, Bernadette M. Watson, Cindy Gallois (red.), Language, Discourse and Social Psychology, Palgrave, London, s. 1–12.
  • Wiggins Sally, 2017, Discursive Psychology. Theory, Method and Applications, Sage, London.
  • Wiggins Sally, Potter Jonathan, 2007, Discursive Psychology, w: Carla Willig, Wendy Stainton-Rogers (red.), Handbook of Qualitative Research in Psychology, Sage, London, s. 73–90.
  • Wiley Norbert, 2019, Interview with Harold Garfinkel, „Human Studies”, t. 42, s. 165–181.
  • Wodak Ruth, 2011, Wstęp: badania nad dyskursem — ważne pojęcie i terminy, w: Ruth Wodak, Michał Krzyżanowski (red.), Jakościowa analiza dyskursu w naukach społecznych, Łośgraf, Warszawa, s. 11–48.

Downloads

Download data is not yet available.

Podobne artykuły

<< < 

Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.