Skip to main navigation menu Skip to main content Skip to site footer
KiS baner

Vol. 68 No. 2 (2024): Nowi i starzy dysponenci władzy symbolicznej

Articles and essays

What Comes After the End of Symbolic Power? Bourdieu, Lacan and New Forms of Suffering in a “Post-Symbolic” Social World

DOI: https://doi.org/10.35757/KiS.2024.68.2.1
Submitted: January 14, 2024
Published: June 14, 2024

Abstract

The question of symbolic power is taking on a special importance today, when the purely symbolic means of legitimisation of power are being transformed, weakened and replaced by new forms of governance that refer to economic and technical norms. Pierre Bourdieu’s account of symbolic power, so influential in contemporary sociology, equates its operation with symbolic violence. Contemporary societies are manifesting multiple symptoms of crisis in the structures of symbolic power — and this crisis is leading not to the easing of violence but to the emergence of new forms of suffering. A different theoretical portrayal of symbolic power is therefore needed, one that would explain what we are losing with the crisis and weakening of this power. This article presents such a take, which refers predominantly to Lacanian psychoanalysis. Its first section lays out the main problem and provides a short reconstruction of Pierre Bourdieu’s account. The second part presents the sources of the notion of symbolic power, in the works of the Durkheimian school and structuralism, while the third introduces the psychoanalytic account. The fourth tackles the crisis in symbolic power, the fifth — new forms of suffering in the new, “post-symbolic” social situation, and the last part offers a summary of the arguments by referring to the issue of the relationship between symbolic and post-symbolic power.

References

  1. Agamben Giorgio, 2010, Nagość, tłum. Krzyszof Żaboklicki, Wydawnictwo W.A.B., Warszawa.
  2. Agamben Giorgio, 2011, The Kingdom and the Glory. For a Theological Genealogy of Economy and Government (Homo sacer II, 2), tłum. Lorenzo Chiesa, Matteo Mandarini, Stanford University Press, Stanford.
  3. Agamben Giorgio, 2012, Posępni bankierzy kradną naszą przyszłość, tłum. Ewa Górniak-Morgan, „Gazeta Wyborcza” (https://wyborcza.pl/magazyn/7,124059,11438811,posepni-bankierzy-br-kradna-nasza-przyszlosc.html [dostęp: 18.04.2024]).
  4. Althusser Louis, 1971, Ideology and Ideological State Apparatuses, w: Louis Althusser, Lenin and Philosophy and Other Essays, tłum. Ben Brewster, Monthly Review Press, London, s. 127–186.
  5. Anderson Chris, 2008, The End of Theory: The Data Deluge Makes the Scientific Method Obsolete, „Wired”, 23 czerwca (https://www.wired.com/2008/06/pb-theory/ [dostęp: 11.07.2023]).
  6. Badiou Alain, 2009, Etyka, tłum. Paweł Mościcki, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.
  7. Baudrillard Jean, 2008a, Słowa klucze, tłum. Sławomir Królak, Wydawnictwo Sic!, Warszawa.
  8. Baudrillard Jean, 2008b, Wymiana symboliczna i śmierć, tłum. Sławomir Królak, Wydawnictwo Sic!, Warszawa.
  9. Becker Carl B., 2009, Państwo Boże osiemnastowiecznych filozofów, tłum. Janusz Ruszkowski, Zysk i S-ka, Poznań.
  10. Berardi Franco „Bifo”, 2015, Heroes. Mass Murder and Suicide, Verso, London [ebook].
  11. Biressi Anita, 2020, President Trump: Celebrity-in-Chief and the Desecration of Political Authority, „Celebrity Studies”, t. 11(1), s. 125–139 (DOI: 10.1080/19392397.2020.1704391).
  12. Bourdieu Pierre 1983, The Field of Cultural Production, Or: The Economic World Reversed, „Poetics”, t. 12(4–5), s. 311–356.
  13. Bourdieu Pierre, 1989, Social Space and Symbolic Power, „Sociological Theory”, t. 7(1), s 14–25.
  14. Bourdieu Pierre, 2005, Dystynkcja. Społeczna krytyka władzy sądzenia, tłum. Piotr Biłos, Scholar, Warszawa.
  15. Bourdieu Pierre, 2006, Medytacje pascaliańskie, tłum. Krzysztof Wakar, Oficyna Naukowa, Warszawa.
  16. Bourdieu Pierre, 2008, Zmysł praktyczny, tłum. Maciej Falski, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
  17. Bourdieu Pierre, 2010a, Culture Is in Danger, w: Pierre Bourdieu, Sociology Is a Martial Art. Political Writings by Pierre Bourdieu, The New Press, New York–London, s. 222–233.
  18. Bourdieu Pierre, 2010b, Neoliberalism, the Utopia (Becoming Reality) of Unlimited Exploitation, w: Pierre Bourdieu, Sociology Is a Martial Art. Political Writings by Pierre Bourdieu, The New Press, New York–London, s. 160–169.
  19. Bourdieu Pierre, 2022a, Censorship and the Imposition of Form, w: Pierre Bourdieu, Language & Symbolic Power, tłum. Gino Raymond, Matthew Adamson, Polity Press, Cambridge.
  20. Bourdieu Pierre, 2022b, On Symbolic Power, w: Pierre Bourdieu, Language & Symbolic Power, tłum. Gino Raymond, Matthew Adamson, Polity Press, Cambridge.
  21. Bourdieu Pierre, Passeron Jean-Claude, 2006, Reprodukcja. Elementy teorii systemu nauczania, tłum. Elżbieta Neyman, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
  22. Burawoy Michael, 2019, Symbolic Violence. Conversations with Bourdieu, Duke University Press, Durham.
  23. Chiesa Lorenzo, 2019, Author, Subject, Structure: Lacan contra Foucault, w: Nadia Bou-Ali, Rohit Goel (red.), Lacan contra Foucault. Subjectivity, Sex, Politics, Bloomsbury Academic, London–New York, s. 55–80.
  24. Cremin Colin, 2009, Never Employable Enough: The (Im)possibility of Satisfying the Boss’s Desire, „Organization”, t. 17(2), s. 131–49.
  25. Davies William 2017, Elite Power under Advanced Neoliberalism, „Theory, Culture & Society”, t. 34(5–6) (https://doi.org/10.1177/0263276417715072).
  26. Dolar Malden, 2019, Cutting off the King’s Head, w: Nadia Bou-Ali, Rohit Goel (red.), Lacan contra Foucault. Subjectivity, Sex, Politics, Bloomsbury Academic, London–New York, s. 37–55.
  27. Durkheim Émile, 2012, Samobójstwo. Studium z socjologii, tłum. Krzysztof Wakar, Oficyna Naukowa, Warszawa.
  28. Durkheim Émile, Mauss Marcel, 1971, O niektórych pierwotnych systemach klasyfikacji, tłum. Jerzy Szacki, w: Mauss Marcel, Socjologia i antropologia, Państowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, s. 705–802.
  29. Foucault Michel, 2010, Bezpieczeństwo, terytorium, populacja, tłum. Michał Herer, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
  30. Foucault Michel, 2023, Narodziny biopolityki, tłum. Michał Herer, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
  31. Freud Sigmund 2009, Przyszłość pewnego złudzenia, tłum. Robert Reszke, w: Sigmund Freud, Pisma społeczne, Wydawnictwo KR, Warszawa, s. 121–161.
  32. Han Byung-Chul, 2017, Psychopolitics: Neoliberalism and New Technologies of Power, tłum. Erik Butler, Verso, London.
  33. Han Byung-Chul, 2022, Społeczeństwo zmęczenia i inne eseje, tłum. Rafał Pokrywka i in., Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.
  34. Hoens Dominiek, 2019, Jacques Lacan, w: Yannis Stavrakakis (red.), Routledge Handbook of Psychoanalytic Political Theory, Routledge, London.
  35. Horkheimer Max, Adorno Theodor, 2010, Dialektyka oświecenia. Fragmenty filozoficzne, tłum. Małgorzta Łukasiewicz, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.
  36. Jameson Fredric, 2016, An American Utopia, w: Slavoj Žižek (red.), An American Utopia. Dual Power and the Universal Army, Verso, London, s. 1–96.
  37. Kant Immanuel, 1999, O pedagogice, tłum. Dorota Sztobryn, Wydawnictwo Dajas, Łódź.
  38. Kornbluh Anna, 2023, Bezpośredniość i wyobrażeniowe, tłum. Jędrzej K. Brzeziński, Krzysztof Świrek, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej”, nr 37.
  39. Lacan Jacques, 1991, L’Envers de la psychanalyse, Éditions du Seuil, Paris.
  40. Lacan Jacques, 1996, Funkcja i pole mówienia i mowy w psychoanalizie, tłum. Barbara Gorczyca, Wincenty Krajewski, Wydawnictwo KR, Warszawa.
  41. Lacan Jacques, 2001, „Psychoanalysis upside down/ The reverse side of psychoanalysis”, tłum. Cormac Gallagher, maszynopis (http://www.lacaninireland.com/web/wp-content/uploads/2010/06/Book-17-Psychoanalysis-upside-down-the-reverse-side-of-psychoanalysis.pdf [dostęp: 18.04.2024]).
  42. Lacan Jacques, 2006a, On a Question Prior to Any Possible Treatment of Psychosis, w: Jacques Lacan, Écrits, tłum. Bruce Fink (współpr. H. Fink, R. Grigg), W. W. Norton & Company, New York–London, s. 445–488.
  43. Lacan Jacques, 2006b, On Freuds ‘Trieb’ and Psychoanalyst’s Desire, w: Jacques Lacan, Écrits, tłum. Bruce Fink (współpr. H. Fink, R. Grigg), W. W. Norton & Company, New York–London, s. 721–725.
  44. Lacan Jacques, 2006c, Seminar on ‘The Purloined Letter’, w: Jacques Lacan, Écrits, tłum. Bruce Fink (współpr. H. Fink, R. Grigg), W. W. Norton & Company, New York–London, s. 6–48.
  45. Lacan Jacques, 2006d, The Subversion of the Subject and the Dialectics of Desire, w: Jacques Lacan, Écrits, tłum. Bruce Fink (współpr. H. Fink, R. Grigg), W. W. Norton & Company, New York–London, s. 671–702.
  46. Lacan Jacques, 2007, The Other Side of Psychoanalysis, tłum. Russell Grigg, W. W. Norton & Company, New York.
  47. Lacan Jacques, 2008, The Ethics of Psychoanalysis. The Seminar of Jacques Lacan Book VII, 1959–1960, tłum. Dennis Porter, Routledge, London–New York.
  48. Lacan Jacques, 2013, Imiona-Ojca, tłum. Riccardo Carrabino i in., Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
  49. Lacan Jacques, 2014, Psychozy, tłum. Jacek Waga, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
  50. Lacan Jacques, 2015a, Anxiety, tłum. A. R. Price, Polity Press, Cambridge.
  51. Lacan Jacques, 2015b, Mit indywidualny neurotyka albo Poezja i prawda w nerwicy, tłum. Tomasz Gajda, Janusz Kotara, Jacek Waga, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
  52. Lacan Jacques 2017, Triumf religii poprzedzony Mową do katolików, tłum. Jacek Waga, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
  53. Lacan Jacques, 2018, The Sinthome. The Seminar of Jacques Lacan, Book XXII, tłum. A. R. Price, Polity, Cambridge.
  54. Laurent Éric, 1995, Alienation and Separation (I), w: Richard Feldstein, Bruce Fink, Maire Jaanus (red.), Reading Seminar XI. Lacan’s Four Fundamental Concepts of Psychoanalysis, SUNY Press, New York, s. 19–28.
  55. Laurent Éric, 2023, The Father after Patriarchy, tłum. A. Mey (https://www.pipol11.eu/en/2023/02/16/le-pere-apres-le-patriarcat-eric-laurent/ [dostęp: 11.07.2023]).
  56. Leach Edmund, 1971, Genesis as Myth and Other Essays, Jonathan Cape, London.
  57. Legendre Pierre, 2011, Zbrodnia kaprala Lortiego. Traktat o Ojcu, tłum. Anastazja Dwulit, Fundacja Augusta hr. Cieszkowskiego, Warszawa.
  58. Legendre Pierre, 2016, Fabrykacja człowieka Zachodu, tłum. Anastazja Dwulit, Fundacja Augusta hr. Cieszkowskiego, Warszawa.
  59. Lévi-Strauss Claude, 1970, Antropologia strukturalna, tłum. Krzysztof Pomian, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
  60. Lievens Matthias, 2015, From Government to Governance: A Symbolic Mutation and Its Repercussions for Democracy, „Political Studies”, t. 63(S1), s. 2–17.
  61. Lock Grahame, Maiolo Francesco, 2010, La guerre totale industrielle. Kilka uwag o Zarządzaniu jako globalnym fundamentalizmie, tłum. Jakub Ozimek, „Kronos”, nr 3(14), s. 88–102.
  62. Manent Pierre, 2014, Przemiany rzeczy publicznej. Od Aten do całej ludzkości, tłum. Wiktor Dłuski, Europejskie Centrum Solidarności, Gdańsk.
  63. Mariański Janusz, 2010, Religia w świecie ponowoczesnym, Oficyna Naukowa, Warszawa.
  64. Maudet Emmanuel, 2018, Lacan, Ellipses, Paris.
  65. Mauss Marcel, 1997, Écrits politiques, Fayard, Paris.
  66. Mauss Marcel, Hubert Henri, 1973, Zarys ogólnej teorii magii, tłum. Marcin Król, w: Mauss Marcel, Socjologia i antropologia, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, s. 1–208.
  67. Mokrzan Michał, 2019, Klasa kapitał i coaching w dobie późnego kapitalizmu. Perswazja neoliberalnego urządzania, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń.
  68. Naparstek Fabian, 2018, New Uses of Drugs, w: Yael Goldman-Baldwin, Kareen Malone, Thomas Svolos (red.), Lacan and Addiction. An Anthology, Routledge, London, s. 39–57.
  69. Olesik Marta, 2022, Schizofreniczny język informacji rynkowej — urojenia historii, „Teksty Drugie”, nr 5, s. 18–33.
  70. Regnault François, 1995, The Name-of-the-Father, w: Richard Feldstein, Bruce Fink, Maire Jaanus (red.), Reading Seminar XI. Lacan’s Four Fundamental Concepts of Psychoanalysis, SUNY Press, New York, s. 65–74.
  71. Reinhard Kenneth, 2013, W stronę politycznej teologii bliźniego, w: Slavoj Žižek, Eric L. Santner, Kenneth Reinhard, Bliźni, tłum. Ewa Ulińska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s. 21–99.
  72. Rogińska Maria, 2014, Sacrum ponowoczesne. Nauka i nowa duchowość w poszukiwaniu całości, „Studia Sociologica” VI, t. 1, s. 51–68.
  73. Safouan Moustapha, 2012, Cztery lekcje psychoanalizy. Metoda Lacana, tłum. Jarosław Groth, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Sopot.
  74. Salecl Renata, 2013, Tyrania wyboru, tłum. Barbara Szelewa, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.
  75. Santisteban Sebastian C., Jones Campbell, 2024, Ordinary Entrepreneurial Psychosis, „Organization”, t. 31(1), s. 66–86 (https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/13505084221079007).
  76. Steinmetz George, 2006, Bourdieu’s Disavowal of Lacan: Psychoanalytic Theory and the Concepts of “Habitus” and “Symbolic Capital”, „Constellations”, t. 13(4), s. 445–464.
  77. Staniszkis Jadwiga 2012, Zawładnąć! Zarys procesualnej teorii władzy, Scholar, Warszawa.
  78. Supiot Alain, 2017, Homo Juridicus. On the Anthropological Function of the Law, tłum. Saskia Brown, Verso, London.
  79. Svolos Thomas, 2009, Ordinary Psychosis, „The Symptom” 10, Spring.
  80. Świrek Krzystzof, 2018a, Statyści — media społecznościowe i niewidzialna praca obserwowania innego, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej”, nr 21 (https://doi.org/10.36854/widok/2018.21.493).
  81. Świrek Krzysztof, 2018b, Urządzanie poza funkcją Pana: neoliberalna racjonalizacja władzy a kryzys autorytetu symbolicznego, „Miscellanea Anthropologica et Sociologica”, t. 19, nr 3, s. 124–141.
  82. Świrek Krzysztof, 2022a, Podmiot psychoanalizy przeciw tyranii zarządzania (albo typowo ludzkie głupstwo), „Wunderblock. Psychoanaliza i Filozofia”, nr 2, s. 85–101.
  83. Świrek Krzysztof, 2022b, Teoria społeczna psychoanalizy. Między „mitycznym symbolem” a władzą dyskursu, „Teksty Drugie”, nr 5, s. 34–57.
  84. Tomasz z Akwinu 2003, Summa contra gentiles. Prawda wiary chrześcijańskiej w dyskusji z poganami, innowiercami i błądzącymi, tłum. Zofia Włodek, Włodzimierz Zega, W Drodze, Poznań.
  85. Verhaeghe Paul, 2019, Lacan’s Answer to Alienation: Separation, „Crisis and Critique”, t. 6 (1), s. 364–388.
  86. Veyne Paul, 2008, Imperium grecko-rzymskie, tłum. Piotr Domański, Wydawnictwo Marek Derewiecki, Kęty.
  87. Virilio Paul, 2006, Bomba informacyjna, tłum. Sławomir Królak, Wydawnictwo Sic!, Warszawa.
  88. Weber Max, 2011, „Obiektywność” poznania społeczno-naukowego i społeczno-politycznego, w: Max Weber, Racjonalność, władza, odczarowanie. Wybór pism, tłum. Marian Holona, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.
  89. Žižek Slavoj, 2001, Przekleństwo fantazji, tłum. Adam Chmielewski, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
  90. Žižek Slavoj, 2008a, The Ticklish Subject: The Absent Centre of Political Ontology, Verso, London.
  91. Žižek Slavoj, 2008b, W obronie przegranych spraw, tłum. Julian Kutyła, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.
  92. Žižek Slavoj, 2013, Bliźni i inne potwory: w obronie przemocy etycznej, w: Slavoj Žižek, Eric L. Santner, Kenneth Reinhard, Bliźni, tłum. Ewa Ulińska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s. 173–245.

Downloads

Download data is not yet available.

Similar Articles

<< < 3 4 5 6 7 > >> 

You may also start an advanced similarity search for this article.