Polityka surowców krytycznych jako element strategii bezpieczeństwa – stan obecny i wyzwania

Abstrakt

Współczesne wyzwania globalne, które definiuje się jako megatrendy, stanowią punkt zwrotny dla państw i organizacji międzynarodowych. Biorąc pod uwagę fakt, że wspólnym mianownikiem dla wszystkich tych procesów jest kategoria bezpieczeństwa, należy uznać, że i współczesne znaczenie tej kategorii wymaga redefinicji, a na pewno uzupełnienia. Pojawiające się od początku drugiej dekady XXI w. wyzwania technologiczne (głównie skutki transformacji energetycznej i cyfrowej, czwartej rewolucji naukowo-technologicznej, a także wzrost znaczenia technologii podwójnego zastosowania i sztuczna inteligencja) powodują, że jednym z filarów dzisiejszego bezpieczeństwa staje się jego wymiar technologiczny. Najbardziej czytelnie kategoria ta widoczna jest w zagadnieniu autonomii strategicznej, immanentnie związanej z poczuciem i zapewnieniem bezpieczeństwa organizacji międzynarodowych, państw, sektora biznesu oraz obywateli. Procesy technologiczne są z kolei silnie zależne od komponentów surowcowych, będących kluczowymi składowymi większości dóbr technologicznych – od półprzewodników po komputery kwantowe czy kompozyty. Dobitnie pokazuje to praktyka działań podejmowanych w 2024 r. przez Stany Zjednoczone wobec konfliktu zbrojnego w Ukrainie. Swoje dalsze zaangażowanie we wsparcie tego państwa uzależniają one bowiem od zgody rządu w Kijowie na eksploatację będących w posiadaniu Ukrainy pierwiastków ziem rzadkich, tj. lantanu, ceru, neodymu, erbu, litu, berylu, uranu, cyrkonu, tantalu i niobu. Biorąc powyższe pod uwagę, autorzy niniejszego artykułu analizują ewolucję podmiotowego i przedmiotowego zakresu kategorii bezpieczeństwa ze szczególnym uwzględnieniem znaczenia surowców krytycznych w ujęciu europejskim i polskim. Analiza uwarunkowań globalnych wskazuje, że nie będzie możliwe kształtowanie skutecznej polityki i strategii bezpieczeństwa państw oraz organizacji międzynarodowych bez uwzględnienia bezpieczeństwa technologicznego, które w znaczącym stopniu opiera się o czynnik surowcowy.