Czy Solidarność była społeczeństwem obywatelskim? Jak został zapomniany neorepublikański projekt samorządnej rzeczypospolitej


Abstrakt

Analysis of the extant data, such as opposition press and documents, shows that participants of the first Solidarity did not know or use the concept of civil society. The dynamics of discourse of the first Solidarity found its climax instead in the concept of the self-governing Republic. Only in 1987, after a general amnesty for political prisoners, the concept of civil society was adopted, replacing the concept of the underground society which had been current under Martial Law. Thus, the neoliberal concept of civil society displaced the concept of self-governing Republic.


Słowa kluczowe

samorządna rzeczpospolita; społeczeństwo podziemne; społeczeństwo obywatelskie; neorepublikanizm; neoliberalizm

Arato Andrew, 1991, Civil Society against the State: Poland, 1980–1981, „Telos”, t. 47, s. 23–47.

Arato Andrew, 1993, From Neo-Marxism to Democratic Theory: Essays on the Critical Theory of Soviet-Type Societies, M.E. Sharpe, Armonk.

Ash Timothy, 1983, The Polish Revolution: Solidarity 1980–82, Jonathan Cape, London.

Bielasiak Jack, 1985, Solidarity and the State: Strategies of Social Reconstruction, w: Bronisław Misztal (red.), 1985, Poland after Solidarity: Social Movements versus the State, Transaction Books, New Brunswick.

Bujak Zbigniew 1982, Walka pozycyjna, „Tygodnik Mazowsze”, 31 marca.

Bujak Zbigniew i in., 1982, Społeczeństwo podziemne: Wstępne założenia deklaracji programowej TKK NSZZ „Solidarność”, „Tygodnik Mazowsze”, 28 lipca.

Bujak Zbigniew i in., 1983, „Solidarność” dziś. Oświadczenie programowe Tymczasowej Komisji Koordynacyjnej NSZZ „Solidarność”, „Tygodnik Mazowsze”, 27 stycznia.

Bujak Zbigniew i in., 1987, Komunikat Tymczasowej Rady NSZZ „Solidarność”, „Tygodnik Mazowsze”, 21 stycznia.

Geremek Bronisław, 1988, Opozycja ’91, „Res Publica”, nr 5.

Gliński Piotr, 2006, The Self-governing Republic in the Third Republic, „Polish Sociological Review”, nr 1.

Hałas Elżbieta, 1992, Konwersja. Perspektywa socjologiczna, Norbertinum, Lublin.

Jasiewicz Krzysztof, 1986, Przemiany świadomości społecznej Polaków 1979–1983, „Aneks”, nr 32.

Keane John (red.), 1988, Civil Society and the State: New European Perspectives, Verso, London.

Kemp-Welch Anthony, 1983, The Birth of Solidarity, Macmillan, London.

Kis Jànos, 1987, W półtora roku później, o tym samym, „Krytyka”, nr 25.

Kowalski Sergiusz, 1990, Krytyka solidarnościowego rozumu. Studium z socjologii myślenia potocznego, PEN, Warszawa.

Król Marcin, 1993, Między korporacją a społeczeństwem obywatelskim, w: Barbara Markiewicz (red.), Obywatel: odrodzenie pojęcia, IFiS PAN, Warszawa.

Krzemiński Ireneusz (red.), 1983, Polacy — jesień 80. Proces powstawania niezależnych organizacji związkowych, IS UW, Warszawa.

Krzemiński Ireneusz, 1984, System społeczny epoki gierkowskiej, w: Stefan Nowak (red.), Społeczeństwo polskie czasu kryzysu. Przeobrażenia świadomości i warianty zachowań, IS UW, Warszawa.

Krzemiński, Ireneusz 1985, „Solidarność” — sens ludzkiego doświadczenia, „Przegląd Polityczny”, nr 6 (druga wersja: „Aneks”, nr 40).

Krzemiński Ireneusz, 1986, Świat zakorzeniony, „Przegląd Polityczny”, nr 7.

Krzemiński, Ireneusz 1987a, Czego chcieli, o czym myśleli? Analiza postulatów robotników wybrzeża z 1970 i 1980, IS UW, Warszawa.

Krzemiński Ireneusz, 1987b, Świat zakorzeniony, „Aneks”, nr 43.

Krzemiński Ireneusz, 1987c, Religia i „Solidarność”, „Aneks”, nr 48.

Krzemiński Ireneusz, 1988, Religia a ruch społeczny „Solidarność”, „Przegląd Polityczny”, nr 10.

Krzemiński Ireneusz, 1997, Solidarność. Projekt polskiej demokracji, Oficyna Naukowa, Warszawa.

Kulerski Wiktor, 1982, Trzecia możliwość, „Tygodnik Mazowsze”, 31 marca.

Kulerski Wiktor, 1986a, Społeczeństwo podziemne powinno istnieć, „Tygodnik Mazowsze”,

września.

Kulerski Wiktor, 1986b, Społeczeństwo podziemne, „Kultura Niezależna” nr 19.

Kulerski Wiktor, 1987, Społeczeństwo podziemne 1987, „Kultura”, nr 4.

Kuroń Jacek, 1982, Tezy o wyjściu z sytuacji bez wyjścia, „Tygodnik Mazowsze”, 31 marca.

Kuroń Jacek, 1984a, Zło, które czynię, Niezależna Oficyna Wydawnicza, Warszawa.

Kuroń Jacek, 1984b, Polityka i odpowiedzialność, Aneks, London.

Markus Maria, 1985, Constitution and Functioning of Civil Society in Poland, w: Bronisław Misztal (red.), 1985, Poland after Solidarity: Social Movements versus the State, Transaction Books, New Brunswick.

Marody Mirosława i in., 1981, Polacy ’80, Instytut Socjologii UW, Warszawa.

Matyja Rafał, 2005, Wzniosła i gorzka rocznica: Czy potrafimy przemyśleć „Solidarność”, „Fakt-Europa”, 7 września.

Michnik Adam, 1983, Analiza i perspektywy, „Kultura”, nr 7–8.

Misztal Bronisław (red.), 1985, Poland after Solidarity: Social Movements versus the State, Transaction Books, New Brunswick.

Narojek Winicjusz, 1986, Perspektywy pluralizmu w upaństwowionym społeczeństwie, Aneks, London.

Narojek Winicjusz, 1994, Perspektywy pluralizmu w upaństwowionym społeczeństwie, ISP PAN, Warszawa.

Nowak Stefan, 1979, System wartości społeczeństwa polskiego, „Przegląd Socjologiczny”, nr 4.

Nowak Stefan (red.), 1984, Społeczeństwo polskie czasu kryzysu. Przeobrażenia świadomości i warianty zachowań, IS UW, Warszawa.

Ogrodziński Piotr, 1991, Pięć tekstów o społeczeństwie obywatelskim, ISP PAN, Warszawa.

Ost David, 1990, Solidarity and the Politics of Anti-Politics: Opposition and Reform in Poland since 1968, Temple University Press, Philadephia.

Ostrom Vincent, 1994, Federalizm amerykański. Tworzenie społeczeństwa samorządnego, Polskie Towarzystwo Psychologiczne, Warszawa.

Pelczynski Zbigniew, 1988, „Solidarity” and „The Rebirth of Civil Society” in Poland, w: John Keane (red.), Civil Society and the State: New European Perspectives, Verso, London.

Romaszewski Zbigniew, 1987, Bezdroża „Solidarności”, „Kultura”, nr 1–2.

Rupnik Jacques, 1988, Totalitarianism Revisited, w: John Keane (red.), Civil Society and the State: New European Perspectives, Verso, London.

Smolar Aleksander, 1982, Między ugodą a powstaniem, „Aneks”, nr 28.

Staniszkis Jadwiga, 1982, Pologne: la révolution autolimitée, Press Universitaires de France, Paris.

Szacki Jerzy (red.), 1997a, Ani książę, ani kupiec: obywatel. Idea społeczeństwa obywatelskiego w myśli współczesnej, Znak, Kraków.

Szacki Jerzy, 1997b, Wstęp. Powrót idei społeczeństwa obywatelskiego, w: Jerzy Szacki, Ani książę, ani kupiec: obywatel. Idea społeczeństwa obywatelskiego w myśli współczesnej, Znak, Kraków.

Szajkowski Bogdan, 1985, The Catholic Church in Defense of Civil Society in Poland, w: Bronisław Misztal (red.), 1985, Poland after Solidarity: Social Movements versus the State, Transaction Books, New Brunswick.

Śpiewak Paweł, 1998, W stronę wspólnego dobra, Fundacja Aletheia, Warszawa.

Śpiewak Paweł, 2005, Do czego może służyć „Solidarność” w liberalnym świecie, „Fakt-Europa”, 7 września.

Touraine Alain i in., 1982, Solidarité: Analyse d’un mouvement social, Pologne 1980–1981, Fayard, Paris.

Walicki Andrzej, 1984, Myśl o sytuacji politycznej i moralno-psychologicznej w Polsce, „Aneks”, nr 35.

Wałęsa Lech i in., 1987a, Stanowisko w sprawie referendum, „Tygodnik Mazowsze”, 28 października.

Wałęsa Lech i in., 1987b, Oświadczenie KKW, „Tygodnik Mazowsze”, 9 grudnia.

Wiatr Jerzy, 1985, Współczesne treści marksowskiej teorii państwa, „Studia Socjologiczne”, nr 3–4.

Wilkanowicz Stefan, 1981, Ku Polsce samorządowej, „Tygodnik Solidarność”, 4 września.

Załęski Paweł, 2005, Globalny system pozarządowej administracji. Geosocjologia trzeciego sektora, „Studia Polityczne”, nr 17.

Załęski Paweł, 2007, Propaganda społeczeństwa obywatelskiego w dobie transformacji. Zestawienie zawartości materiałów prasowych, „Zeszyty Prasoznawcze”, nr 3–4.

Załęski Paweł, 2008, Etymologia społeczeństwa obywatelskiego. O problemie tłumaczenia nowoczesnej koncepcji bürgerliche Gesellschaft, „Acta Philologica”, nr 34.

Pobierz

Opublikowane : 2010-12-22


Załęski, P. (2010). Czy Solidarność była społeczeństwem obywatelskim? Jak został zapomniany neorepublikański projekt samorządnej rzeczypospolitej. Kultura I Społeczeństwo, 54(4), 141-152. https://doi.org/10.35757/KiS.2010.54.4.8

Paweł Załęski  pzaleski@is.uw.edu.pl
Instytut Filozofii i Socjologii PAN  Polska