Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
KiS baner

Tom 69 Nr 1 (2025): Socjologia dzieci i dzieciństwa

Artykuły i rozprawy

Jak Roch „zszedł na psy”: O problemach uczestnictwa zwierząt we współczesnym praktykowaniu tradycji kulturowych

DOI: https://doi.org/10.35757/KiS.2025.69.1.11
Przesłane: 10 kwietnia 2024
Opublikowane: 21 marca 2025

Abstrakt

W artykule omawiam niektóre trudności związane z uczestnictwem zwierząt w zwyczajach tradycyjnych praktykowanych dziś, na przykładzie święcenia zwierząt odbywającego się co roku w Mikstacie. Zwyczaj ten należy do niewielu fenomenów kultury tradycyjnej z udziałem żywych zwierząt wpisanych na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego, a pod pewnym względem jest jedynym w swoim rodzaju. Wyzwania dla niego stanowią szybkie przeobrażenia kulturowe i społeczne w postaci zmiany sposobów myślenia i stylów życia, a także współcześnie stosowane rozwiązania techniczne i praktyki gospodarcze dotyczące hodowli zwierząt. Pojawianie się nowego typu ludzko-zwierzęcych relacji, a co za tym idzie innych niż „tradycyjne” gatunków zwierząt biorących udział w święceniu, przyniosło ze sobą dwojakie skutki - z jednej strony bowiem oferuje pożywkę umożliwiającą trwanie zwyczaju, z drugiej, rodzaj napięcia w punkcie przecięcia narracji teologicznej z praktyką społeczną.

Bibliografia

  • Adamowski Jan, 2011, Odnawianie ludowych tradycji, w: Jan Adamowski, Marta Wójcicka (red.), Tradycja w kontekstach kulturowych, t. 4, Wydawnictwo UMCS, Lublin, s. 103–111.
  • Bakke Monika, 2007, Między nami zwierzętami, O emocjonalnych związkach między ludźmi i innymi zwierzętami, „Teksty Drugie”, nr 1–2, s. 222–234.
  • Brusiło Jerzy OFM Conv, 2020, Duszpasterstwo wobec błogosławieństwa zwierząt, „Roczniki Teologiczne”, t. 67, z. 6, s. 121–132.
  • Buliński Tarzycjusz, Linda-Grycza Katarzyna (red.), 2019, Kot — pies — człowiek. O relacjach międzygatunkowych i kulturowych tego konsekwencjach, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.
  • Bystroń Jan Stanisław, 1976, Dzieje obyczajów w dawnej Polsce. Wiek XVII–XVIII, t. 2, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
  • Casal Paula, 2021, Whaling, Bullfighting, and the Conditional Value of Tradition, „Res Publica”, t. 27, s. 467–490.
  • Chętnik Adam, 1934, Kalendarzyk zwyczajów dorocznych, obrzędów i niektórych wierzeń ludu kurpiowskiego, Nowogród.
  • Czarnowski Stefan, 1958, Kultura religijna wiejskiego ludu polskiego, w: Stefan Czarnowski, Dzieła, t. 1: Kultura, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, s. 88–107.
  • Fatyga Barbara, Michalski Ryszard (red.), 2014, Kultura ludowa. Teorie — praktyki — polityki, Instytut Stosowanych Nauk Społecznych UW, Warszawa.
  • Giglok Marta, 2014, „Nadzieja nowego nieba i nowej ziemi”. Katolicka eschatologia a świat zwierzęcy, w: Marzena Kotyczka (red.), Śmierć zwierzęcia. Współczesne zootanatologie, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 173–187.
  • Grabowska Barbara, 2014, Zmiany relacji człowiek–zwierzę, czyli cena postępu, „Kultura i Wartości”, nr 2 (10), s. 105–120.
  • Gzyra Dariusz, 2018, Dziękuję za świńskie oczy. Jak krzywdzimy zwierzęta, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.
  • Haraway Donna J., 2008, When Species Meet, University of Minnesota Press, Minneapolis–London.
  • Januszkiewicz Bolesław, 1971, Żywa tradycja święcenia zwierząt gospodarczych w południowej Wielkopolsce, „Lud”, t. 55, s. 173–180.
  • Karpiński Władysław, 1927, Żywot świętego Rocha Wyznawcy i cześć jego, mianowicie cześć jego w Polsce, Pelplin.
  • Karwicka Teresa, 1979, Kultura ludowa Ziemi Dobrzyńskiej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
  • Kolberg Oskar, 1963, Mazowsze, cz. 1, w: Dzieła wszystkie, t. 24, Ludowa Spółdzielnie Wydawnicza, Wrocław–Poznań.
  • Konecki Krzysztof T., 2005, Ludzie i ich zwierzęta. Interakcjonistyczno-symboliczna analiza społecznego świata właścicieli zwierząt domowych, Scholar, Warszawa.
  • Królikowska Anna Małgorzata, 2014, Elementy „ludowe” w religijności współczesnej?, „Opuscula Sociologica” nr 4 [10], s. 5–16.
  • Książek Joanna, 2024, Cud przetrwania — etnograficzne studium tradycji święcenia zwierząt i kultu św. Rocha w Mikstacie, „Etnografia Polska” 2024, t. 68, nr 1–2, s. 97–116.
  • Książek Joanna, 2025, Pies świętego. Zwierzęca postać w tekstowych i wizualnych narracjach o świętym Rochu (w druku).
  • Lejman Jacek, 2008, Ewolucja ludzkiej samowiedzy gatunkowej: dzieje prób zdefiniowania relacji człowiek–zwierzę, Wydydawnictwo UMCS, Lublin.
  • Linzey Andrew, 2010, Teologia zwierząt, tłum. Wiktor Kostrzewski, Wydawnictwo WAM, Kraków.
  • Łozowski Przemysław, 2011, Tradycja jako panchronia, czyli w poszukiwaniu ciągłości kultury, w: Jan Adamowski, Marta Wójcicka (red.), Tradycja w kontekstach kulturowych, t. 4, Wydawnictwo UMCS, Lublin, s. 113–123.
  • Mamzer Hanna (red.), 2018, Dobrostan zwierząt: różne perspektywy, Wydawnictwo Naukowe Katedra, Gdańsk.
  • Mica Adriana, Łuczeczko Paweł (red.), 2011, Ludzie i Nie-ludzie. Perspektywa socjologiczno-antropologiczna, Orbis Exterior, Pszczółki.
  • Niedźwiedzka Barbara, 2023, Zwierzęta we współczesnej moralności katolickiej w Polsce, „Edukacja Etyczna”, nr 1, s. 39–81.
  • Nie-ludzka polityka, 2008, „Krytyka Polityczna”, nr 15, Wydawnictwo Krytyki Politycznej (opracowanie zbiorowe).
  • Olędzki Jacek, 1962, Symboliczne ofiary woskowe ze wsi Kadzidło, „Polska Sztuka Ludowa”, nr 2, s. 92–97.
  • Ordziniak Krzysztof, Strzelec Małgorzata, 2021, Odpust ku czci św. Rocha w Mikstacie — między tradycją a współczesnością, „Twórczość Ludowa”, t. 36, nr 1–2, s. 6–11.
  • Ratajski Sławomir, 2015, Zagrożenia dziedzictwa niematerialnego według Konwencji UNESCO z 2003 roku, w: Jan Adamowski, Katarzyna Smyk (red.), Niematerialne dziedzictwo kulturowe: zakresy — identyfikacja — zagrożenia, Wydawnictwo UMCS–Narodowy Instytut Dziedzictwa, Lublin–Warszawa, s. 15–26.
  • Serpell James, 1999, W towarzystwie zwierząt. Analiza związków ludzie–zwierzęta, tłum. Anna Alichniewicz, Anna Szczęsna, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
  • Singer Peter, 2004, Wyzwolenie zwierząt, tłum. Anna Alichniewicz, Anna Szczęsna, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
  • Splitt Jerzy Aleksander, 2016, Mikstat. Opowieść o mieście białej lilii i świętego Rocha. Dzieje miasta do 1945 roku, Mikstat.
  • Strzelec Małgorzata, 2019, Funkcje kultu św. Rocha w społeczności mikstackiej, „Twórczość Ludowa”, t. 34, nr 3–4, s. 5–9.
  • Strzelec Małgorzata, 2011, Uroczystości odpustowe ku czci świętego Rocha w parafii mikstackiej, w: Jan Adamowski, Marta Wójcicka (red.), Tradycja w kontekstach kulturowych, Wydawnictwo UMCS, Lublin, s. 215–229.
  • Sumińska Dorota, 2020, Dość. O zwierzętach, ludziach, bólu, nadziei i śmierci, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
  • Szyfer Anna, 2014, Sacrum czy profanum. Elementy obrzędowości ludowej dzisiaj, w: Janina Hajduk-Nijakowska (red.), Praktykowanie tradycji w społeczeństwach posttradycyjnych, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego–Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Opole–Wrocław, s. 241–248.
  • Tomicki Ryszard, 1981, Religijność ludowa, w: Maria Biernacka i in. (red.), Etnografia Polski. Przemiany kultury ludowej, t. 2, Ossolineum, Wrocław, s. 29–70.
  • Ziółkowska-Kuflińska Magdalena, 2013, Czy śmierć może być wartością? „Corrida de toros” jako dziedzictwo kulturowe, w: Jan Adamowski, Katarzyna Smyk (red.), Niematerialne dziedzictwo kulturowe: źródła — wartości — ochrona, Wydawnictwo UMCS–Narodowy Instytut Dziedzictwa, Lublin–Warszawa, s. 195–204.
  • Żurawski Zygmunt, 1982, Odpust w Mikstacie, „Literatura Ludowa”, nr 3, s. 45–50.

Downloads

Download data is not yet available.

Podobne artykuły

<< < 1 2 3 4 > >> 

Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.