Tom 76 Nr 1 (2023): Wojna Rosji z Ukrainą a nowy ład światowy
Wojna Rosji z Ukrainą a nowy ład światowy
System międzynarodowy i jego perspektywy w kontekście wojny rosyjsko-ukraińskiej
Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk
Abstrakt
W artykule została podjęta próba nakreślenia uwarunkowań kształtującego się współcześnie przyszłego systemu międzynarodowego. Istotnym elementem tego procesu stała się wywołana przez Rosję wojna w Ukrainie. Jednak obszarem strategicznym, który w sposób decydujący może zdeterminować kształt przyszłego porządku międzynarodowego, jest region Indo-Pacyfiku. Obecnie na świecie hegemonem i najsilniejszym (super)mocarstwem pozostają od czasu zakończenia zimnej wojny (1991 r.) Stany Zjednoczone. Mają one swoje żywotne interesy nie tylko na oceanach, ale i na terenie Eurazji, szczególnie w Europie. Tymczasem w Azji wyrasta Ameryce silny konkurent, jakim są Chiny. Zamierzają one podważyć amerykańską dominację na środkowo-wschodnim Pacyfiku. Autonomiczną potęgą, definiującą swoje interesy niezależnie od wpływów Zachodu i Chin, stają się z kolei Indie – najludniejszy kraj na świecie i aktywnie rozwijające się mocarstwo w basenie Oceanu Indyjskiego. Natomiast gasnącą potęgą jawi się Rosja, słabnąca w rezultacie nie tylko wojny w Ukrainie. Tak więc współcześnie można obserwować postępujący ze zmienną dynamiką proces policentryzacji systemu międzynarodowego.
Bibliografia
- Adamczyk M., Nowy Jedwabny Szlak jako próba stworzenia mocarstwa lądowego w myśl klasycznych teorii geopolitycznych, „Kultura – Historia – Globalizacja” 2017, nr 22, s. 3–16.
- Allison G., Skazani na wojnę? Czy Ameryka i Chiny unikną pułapki Tukidydesa?, przeł. R. Mościcka, M. Wacław, M. Żbikowska, Wydawnictwo Pascal, Bielsko-Biała 2018.
- „Amerykanie się obawiają”. Bartosiak mówi, dlaczego nie pozwolą na upadek Rosji, „Do Rzeczy” [online], 9 IV 2023 [dostęp: 9 IV 2023]: <https://dorzeczy.pl/opinie/426508/bartosiak-usa-nie-pozwola-na-upadek-rosji.html>.
- Bacevich A. J., Granice potęgi. Kres amerykańskiej wyjątkowości, Wydawnictwo Rambler, Warszawa 2011.
- Brona A., Polityka zagraniczna Chin nowej ery, PulsAzji [online], [dostęp: 5 IV 2019]: <http://pulsazji.pl/2017/11/22/polityka-zagraniczna-chin-nowej-ery/>.
- Brzeziński Z., Wielka szachownica. Główne cele polityki amerykańskiej, przeł. T. Wyżyński, Wydawnictwo Bertelsmann Media, Wydawnictwo Świat Książki, Warszawa 1998.
- Buzan B., Little R., Systemy międzynarodowe w historii świata, przeł. E. Borkowska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011.
- Cohen R., Russia’s war could make it India’s world, „The New York Times” [online], 31 XII 2022 [dostęp: 9 IV 2023]: <https://www.nytimes.com/2022/12/31/world/asia/india-ukraine-russia.html>.
- Czaputowicz J., Teorie stosunków międzynarodowych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2022.
- Friedman G., Następna dekada. Gdzie byliśmy i dokąd zmierzamy, przeł. M. Wyrwas-Wiśniewska, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2012.
- Friedman G., Następne sto lat. Prognoza na XXI w., przeł. M. Antosiewicz, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 2022.
- Fukuyama F., Koniec historii, przeł. T. Bieroń, M. Wichrowski, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 1996.
- Gałganek A., Historia teorii stosunków międzynarodowych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2021.
- Góralczyk B., Chiński feniks. Paradoksy wschodzącego mocarstwa, Wydawnictwo Akademickie Dialog, Warszawa 2022.
- Góralczyk B., Niepewność międzyepoki, Forum Dialogu [online], 2 IV 2023, [dostęp: 9 IV 2023]: <https://forumdialogu.eu/2023/04/02/niepewnosc-miedzyepoki/>.
- Góralczyk B., Wielki renesans. Chińska transformacja i jej konsekwencje, Wydawnictwo Akademickie Dialog, Warszawa 2018.
- Huntington S. P., Zderzenie cywilizacji i nowy kształt ładu światowego, przeł. H. Jankowska, Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza, Warszawa 2001.
- Iwanek K., Burakowski A., Indie. Od kolonii do mocarstwa 1857–2013, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2013.
- Jakes L., Wong E., Biden races to expand coalition against Russia but meets resistance, „The New York Times” [online], 11 VI 2022 [dostęp: 9 IV 2023]: <https://www.nytimes.com/2022/06/11/us/politics/russia-biden-sanctions.html>.
- Jean C., Geopolityka, przeł. T. Orłowski, J. Pawłowska, Wydawnictwo Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Warszawa–Kraków 2003.
- Kaczmarski M., Nowy Jedwabny Szlak i Eurazjatycka Unia Gospodarcza: chińska i rosyjska praktyka budowy wpływów w Azji Centralnej, „Stosunki Międzynarodowe – International Relations” 2016, t. 52, nr 3, s. 101–116, DOI: 10.7366/020909613201606.
- Kagarlicki B., Imperium peryferii. Rosja i system światowy, przeł. B. Szulęcka, Ł. Leonkiewicz, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2012.
- Ken Jimbo: Inwazja na Tajwan jest możliwa, „Rzeczpospolita” [online], 24 III 2023 [dostęp: 9 IV 2023]: <https://www.rp.pl/swiat/art38190001-ken-jimbo-inwazja-na-tajwan-jest-mozliwa>.
- Kennedy P., Mocarstwa świata. Narodziny, rozkwit, upadek. Przemiany gospodarcze i konflikty zbrojne w latach 1500–2000, Wydawnictwo Książka i Wiedza, Warszawa 1994.
- Kissinger H., Dyplomacja, przeł. S. Głąbiński i in., Wydawnictwo Philip Wilson, Warszawa 1996.
- Kissinger H., Porządek światowy, przeł. M. Antosiewicz, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2016.
- Kołodko G. W., Czy Chiny zbawią świat?, Wydawnictwo Prószyński i S-ka, Warszawa 2018.
- Kołodko G. W., Wojna i pokój, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2022.
- Kowal P., Orzelska-Stączek A., Inicjatywa Trójmorza: geneza, cele, funkcjonowanie, Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa 2019.
- Laurelle M., Putin’s war and the dangers of Russian disintegration, „Foreign Affairs” [online], 9 XII 2022 [dostęp: 9 IV 2023]: <https://www.foreignaffairs.com/russian-federation/putins-war-and-dangers-russian-disintegration>.
- Lynch L., The realists were right, The New Statesman [online], 2 IX 2023 [dostęp: 19 X 2023]: <https://www.newstatesman.com/the-weekend-essay/2023/09/ukraine-war-realists-right>.
- Mandelbaum M., The four ages of American Foreign Policy: Weak power, great power, superpower, hyperpower, Oxford University Press, Oxford 2022.
- Mearsheimer J. J., Tragizm polityki mocarstw, przeł. P. Nowakowski, J. Sadkiewicz, Universitas, Kraków 2019.
- Mearsheimer J. J., Wielkie złudzenie. Liberalne marzenia a rzeczywistość, przeł. T. Bieroń, Universitas, Wydawnictwo Nowej Konfederacji, Kraków–Warszawa 2021.
- Motyl A.J., Its high time to prepare for Russia’s colapse, FP [online], 7 I 2023 [dostęp: 9 IV 2023]: <https://foreignpolicy.com/2023/01/07/russia-ukraine-putin-collapse-disintegration-civil-war-empire/>.
- Moyn S., Humane: How the United States abandoned peace and reinvented war, Farrar Straus and Giroux, New York 2021.
- Parafianowicz Z., Polska na wojnie, Wydawnictwo Czerwone i Czarne, Warszawa 2023.
- Pawłuszko T., Kategoria systemu międzynarodowego, [w:] Teorie i podejścia badawcze w nauce o stosunkach międzynarodowych, red. R. Zięba, S. Bieleń, J. Zając, Wydawnictwo Wydziału Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2015.
- Rothermund D., Indie. Nowa azjatycka potęga, przeł. A. Tarnowska, E. Tarnowska, M. Zwoliński, Wydawnictwo Akademickie Dialog, Warszawa 2021.
- Rudd K., The avoidable war. The danger of the catastrophic conflict between the US and Xi Jinping’s China, PublicAffairs, New York 2022.
- Saulski A., NATO na Pacyfiku? To realny scenariusz!, wGospodarce.pl [online], 21 IV 2023 [dostęp: 25 IV 2023]: <https://wgospodarce.pl/informacje/126670-nato-na-pacyfiku-to-realny-scenariusz>.
- Schweizer P., Victory: The Reagan administration’s Secret Strategy that hastened the collapse of the Soviet Union, Atlantic Monthly Press, New York 1994.
- Słomski D., Początek końca ery dolara? To może wywrócić światowy porządek, Business Insider [online], 23 III 2023 [dostęp: 9 IV 2023]: <https://businessinsider.com.pl/gielda/wiadomosci/poczatek-konca-ery-dolara-to-moze-wywrocic-swiatowy-porzadek/rkq36f3>.
- Smith M., Pax Russica: Russia’s Monroe doctrine, Royal United Services Institute for Defense Studies, London 1993.
- Status of world nuclear forces, Federation of American Scientists [online], 31 III 2023 [dostęp: 9 IV 2023]: <https://fas.org/issues/nuclear-weapons/status-world-nuclear-forces/>.
- Stępniewski T., Inicjatywa Trójmorza: uwarunkowania geopolityczne i nowy model współpracy regionalnej, „Studia Europejskie” 2018, nr 2, s. 33–43.
- Sullivan J., The sources of American power. A foreign policy for a changed world, Foreign Affairs [online], 24 X 2023 [dostęp: 27 X 2023]: <https://www.foreignaffairs.com/united-states/sources-american-power-biden-jake-sullivan>.
- Sur S., Stosunki międzynarodowe, przeł. G. Majcher, Wydawnictwo Akademickie Dialog, Warszawa 2012.
- Szefowa KE oskarżyła Chiny o „nieuczciwe praktyki”. Dostało się też USA, Business Insider [online], 17 I 2023 [dostęp: 9 IV 2023]: <https://businessinsider.com.pl/wiadomosci/goraco-w-davos-szefowa-ke-oskarzyla-chiny-i-stany-zjednoczone/k0jydqm>.
- Tyler P. E., U.S. Strategy Plan Calls for Insuring No Rivals Develop A One-Superpower World. Pentagon’s Document Outlines Ways to Thwart Challenges to Primacy of America, „The New York Times”, 8 III 1992.
- Ukielski P., Inicjatywa Trójmorza w polskiej polityce zagranicznej, „Studia Europejskie” 2018, nr 2, s. 45–58.
- Waltz K. N., Struktura stosunków międzynarodowych, przeł. R. Włoch, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2010.
- Włodkowska-Bagan A., Rywalizacja mocarstw na obszarze poradzieckim, Wydawnictwo Difin, Warszawa 2013.
- World Bank [dostęp: 9 IV 2023]: <https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CD?most_recent_value_desc=true&year_high_desc=true>.
Downloads
Download data is not yet available.
