Denuklearyzacja Ukrainy: Perspektywa prawa krajowego i międzynarodowego

Abstrakt

Artykuł podejmuje problematykę normatywnych uwarunkowań procesu denuklearyzacji Ukrainy po rozpadzie ZSRR. Opiera się na założeniu, że istniały dwa zasadnicze etapy tego procesu – faza dwustronnych pertraktacji z Rosją oraz późniejszy format trójstronny z udziałem USA, który umożliwił skuteczne wynegocjowanie układów rozbrojeniowych. Periodyzacja ta determinuje strukturę artykułu.

Przedmiotem uwagi są wszystkie najważniejsze akty prawa krajowego Ukrainy przyjęte w procesie denuklearyzacji, tj. w latach 1990–1994, oraz akty prawa międzynarodowego, które przybliżały ją do stania się stroną porozumień rozbrojeniowych START I oraz Układu o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej (NPT).

Na tle głównych rozważań wskazano, że Ukraina, posiadająca po ZSRR trzeci pod względem wielkości arsenał jądrowy, od początku nie miała pełnej kontroli nad tą bronią, ale wykorzystywała ją jako instrument polityczny do uzyskania gwarancji bezpieczeństwa i korzyści gospodarczych.

W ostatniej części tekstu odniesiono się do prawnych kwestii ewentualnych starań o ponowne pozyskanie przez Ukrainę broni atomowej, co po 2022 r. podnoszone było w ukraińskiej przestrzeni medialnej wielokrotnie. Kwestia ta stanowić może preludium do rozważań na temat trwałości opartego na NPT międzynarodowego reżimu nierozprzestrzeniania broni atomowej.