Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki

Tom 78 Nr 2 (2025): Niedokończone transformacje: polityka, gospodarka i społeczeństwa państw postsocjalistycznych

Temat numeru

Białoruskie władze na uchodźstwie po 2020 r. a praktyka funkcjonowania rządów emigracyjnych w XX w.

DOI: https://doi.org/10.35757/sm.2025.78.2.08
Przesłane: 31 maja 2025
Opublikowane: 23 grudnia 2025

Abstrakt

Rządy na uchodźstwie, choć zazwyczaj marginalne w historii stosunków międzynarodowych, stanowią istotny przedmiot badań zarówno w doktrynie prawa międzynarodowego, jak i w nauce o stosunkach międzynarodowych. Niniejszy artykuł podejmuje próbę analizy fenomenu współczesnych władz emigracyjnych na przykładzie białoruskiej opozycji po sfałszowanych wyborach prezydenckich w 2020 r. Na tle klasycznych modeli rządów na uchodźstwie w XX w. – szczególnie tych funkcjonujących w czasie drugiej wojny światowej – wskazano tu podobieństwa strukturalne oraz kluczowe różnice wynikające ze zmienionych warunków geopolitycznych, normatywnych i technologicznych. Artykuł koncentruje się na analizie najważniejszych podmiotów białoruskiej emigracji, z najbardziej znanym Zjednoczonym Gabinetem Przejściowym Swiatłany Cichanouskiej, które mimo braku terytorialnej jurysdykcji oraz formalnego uznania międzynarodowego aspirują do reprezentowania narodu białoruskiego na forum międzynarodowym. W pracy zarysowano ramy normatywne, w których funkcjonuje współczesna białoruska emigracja polityczna, wskazując na charakter jej działań jako podmiotu dyplomacji diaspory oraz dyplomacji publicznej. Uwzględniono również wewnętrzne zróżnicowanie struktur emigracyjnych, ich konkurencyjność oraz wpływ tego pluralizmu na ograniczoną skuteczność i rozpoznawalność określonych grup. Celem artykułu jest zatem nie tylko klasyfikacja białoruskiego przykładu w obrębie znanych modeli rządów na uchodźstwie, lecz także refleksja nad nowymi formami legitymizacji władzy politycznej w XXI w.

Bibliografia

  • Antonowicz L., Podręcznik prawa międzynarodowego, Lexis Nexis, Warszawa 2015.
  • Bedford S., The 2020 Presidential Election in Belarus: Erosion of Authoritarian Stability and Re-Politicization of Society, „Nationalities Papers” 2021, vol. 49, No. 5.
  • Belarus in Exile. M. Pendzivol Interviews Pavel Latushka, Deputy Head of the United Transitional Cabinet of Belarus, „The National Anti-Crisis Management” [online], 14 VI 2024 [dostęp: 22 VII 2025]: <https://www.belarus-nau.org/en/post/belarus-in-exile>.
  • Beyens N., Rząd holenderski na wygnaniu – ponieważ nie było innego wyboru, [w:] Rządy bez ziemi. Struktury władzy na uchodźstwie, red. R.P. Żurawski vel Grajewski, Wydawnictwo „DiG”, Warszawa 2014.
  • Bodrunova S.S., Social Media and Political Dissent in Russia and Belarus: An Introduction to the Special Issue, „Social Media + Society” 2021, vol. 7, issue 4.
  • Brown M.D., Stanowisko Foreign Office wobec rządów i komitetów na uchodźstwie w Wielkiej Brytanii podczas drugiej wojny światowej, [w:] Rządy bez ziemi. Struktury władzy na uchodźstwie, red. R.P. Żurawski vel Grajewski, Wydawnictwo „DiG”, Warszawa 2014.
  • Carrier R., The Regio Esercito in Co-Belligerency, October 1943 – April 1945, [w:] Italy and the Second World War. Alternative Perspectives, vol. 121, ed. E. Sica, R. Carrier, Brill, Leiden 2018 (History of Warfare, 121).
  • Copper J.F., Taiwan. Nation-State or Province?, Routledge, Abington 2019.
  • Crawford J., The Creation of States in International Law, Oxford University Press, Oxford 1979.
  • Czachor R., Transformacja systemu politycznego Białorusi w latach 1990–1996, „Przegląd Wschodnioeuropejski” 2014, t. 5, nr 1.
  • [Czwarta] IV konwencja haska z dnia 18 października 1907 r. dotycząca praw i zwyczajów wojny lądowej oraz Regulamin praw i zwyczajów wojny lądowej, Dz.U. RP 1927, nr 21, poz. 161.
  • De Schaepdrijver S., Violence and Legitimacy: Occupied Belgium, 1914–1918, „The Low Countries. Arts and Society in Flanders and the Netherlands” 2014, vol. 22.
  • A Dictionary of Law, ed. J. Law, Oxford University Press, Oxford 2015.
  • Douglas N., The Role of Trust in Belarusian Societal Mobilization (2020–2021), „International Journal of Comparative Sociology” 2021, vol. 65, No. 4.
  • Dworski M., Na hiszpańskiej ziemi. Rola i znaczenie misji dyplomatycznej Józefa hr. Potockiego w Madrycie po zakończeniu II wojny światowej – wybrane zagadnienia, „Polonia inter Gentes” 2020, nr 1.
  • Dworski M., Republic in Exile. Political Life of Polish Emigration in United Kingdom after Second World War, „Torun International Studies” 2017, No. 1 (10).
  • Dyner A.M., Rok białoruskiego gabinetu przejściowego na uchodźstwie, „Polski Instytut Spraw Międzynarodowych” [online], 11 IX 2023 [dostęp: 12 V 2025]: <https://pism.pl/publikacje/rok-bialoruskiego-gabinetu-przejsciowego-na-uchodzstwie>.
  • Ehrlich L., Prawo międzynarodowe, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1958.
  • Encyclopedia of Public International Law, vol. 1, ed. R. Bernhardt, North-Holland, Amsterdam 1981.
  • Europe in Exile. European Exile Communities in Britain 1940–45, ed. M. Conway, J. Gotovitch, Berghahn Books, New York 2001.
  • Exile in London. The Experience of Czechoslovakia and the Other Occupied Nations, 1939–1945, ed. V. Smetana, K. Geaney, Karolinum, Prague 2017.
  • Fagen P.W., Exiles and Citizens. Spanish Republicans in Mexico, University of Texas Press, Austin 1973.
  • Fedorowicz K., Demograficzne problemy Białorusi, Instytut Europy Środkowej, Lublin, 14 II 2025 (Komentarze IEŚ, 1290 (30/2025)).
  • Fedozzi P., La situation juridique et internationale du Monténégro, „Journal du droit international” 1922, nº 49.
  • Gawinecka-Woźniak M., Organizacja i funkcjonowanie rządu norweskiego na emigracji w Londynie w latach 1940–1945, [w:] Rządy bez ziemi. Struktury władzy na uchodźstwie, red. R.P. Żurawski vel Grajewski, Wydawnictwo „DiG”, Warszawa 2014.
  • Gmurczyk-Wrońska M., Polska, niepotrzebny aliant Francji? (Francja wobec Polski w latach 1938–1944), Instytut Historii PAN, Warszawa 2003.
  • Gotowiecki P., Restitutio ad integrum – prawno-polityczna doktryna ośrodka legalistycznego polskiej emigracji politycznej na Zachodzie (1945−1990), „Miscellanea Historico-Iuridica” 2016, t. 15, z. 1.
  • Government-in-Exile, [w:] A Dictionary of Law, ed. J. Law, Oxford University Press, Oxford 2015.
  • Historia dyplomacji polskiej 1939–1945, t. 5, red. W. Michowicz, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999.
  • Hułas M., Goście czy intruzi? Rząd polski na uchodźstwie, wrzesień 1939 – lipiec 1943, Instytut Historii PAN, Warszawa 1996.
  • Italy and the Second World War. Alternative Perspectives, vol. 121, ed. E. Sica, R. Carrier, Brill, Leiden 2018 (History of Warfare, 121).
  • Iwanow T., Kształtowanie polityki integracyjnej wobec imigrantów z Białorusi oraz potencjał ich zaangażowania społeczno-politycznego na przykładzie Wrocławia, „Sprawy Międzynarodowe” 2021, t. 74, nr 2: <https://doi.org/10.35757/SM.2021.74.2.05> [dostęp: 20 V 2025].
  • Jackson J., France. The Dark Years, 1940–1944, Oxford University Press, Oxford 2001.
  • Jaroszewicz M., Lesińska M., Homel K., The Rise of a New Transnational Political Nation: The Belarusian Diaspora and Its Leaders after the 2020 Protests, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 2022, R. 20, z. 1.
  • Joly D., Odyssean and Rubicon Refugees: Toward a Typology of Refugees in the Land of Exile, „International Migration” 2002, vol. 40.
  • Kalshoven F., War, Laws of, [w:] Encyclopedia of Public International Law, vol. 1, ed. R. Bernhardt, North-Holland, Amsterdam 1981.
  • Kłysiński K., Białoruś: utworzenie gabinetu tymczasowego Cichanouskiej, „Ośrodek Studiów Wschodnich” [online], 10 VIII 2022 [dostęp: 20 V 2025]: <https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2022-08-10/bialorus-utworzenie-gabinetu-tymczasowego-cichanouskiej>.
  • Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 23 kwietnia 1935 r., Dz.U. 1935, nr 30, poz. 227.
  • Kornbluh P., The Pinochet File. A Declassified Dossier on Atrocity and Accountability, New Press, New York 2004.
  • Kulakevich T., The Politicization of the Belarusian Diaspora, „Eurozine” [online], 22 IV 2022 [dostęp: 23 VII 2025]: <https://www.eurozine.com/the-politicization-of-the-belarusian-diaspora/>.
  • Leich J.F., Great Expectations: The National Councils in Exile 1950–1960, „The Polish Review” 1990, vol. 35, No. 3/4.
  • Max Planck Encyclopedia of Public International Law, vol. 4, Oxford University Press, Amsterdam 1982.
  • Obsada osobowa polskich placówek dyplomatycznych za granicą (1939–1945), [w:] Historia dyplomacji polskiej 1939–1945, t. 5, red. W. Michowicz, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999.
  • Onuch O., Sasse G., The Belarus Crisis: People, Protest, and Political Dispositions, „Post-Soviet Affairs” 2022, vol. 38, No. 1–2.
  • Oppenheimer F.E., Governments and Authorities in Exile, „American Journal of International Law” 1942, vol. 4, issue 36.
  • Pendse A., Rakityanskaya T., Archiving Belarus Political Protests: 2020–2021, „Slavic & East European Information Resources” 2022, vol. 23, No. 2.
  • Pula J.S., Advancing Poland in Exile: World War II Intellectuals in North America, „Polonia inter Gentes” 2023, nr 4.
  • The Reality of International Law. Essays in Honour of Ian Brownlie, ed. G. Goodwin-Gill, S. Talmon, Oxford University Press, Oxford 1999.
  • Römer S., The Tibetan Government-in-Exile. Politics at Large, Routledge, Abingdon 2008.
  • Sawani Y., Pack J., Libyan Constitutionality and Sovereignty Post-Qadhafi: The Islamist, Regionalist, and Amazigh Challenges, „The Journal of North African Studies” 2013, vol. 18, No. 4.
  • Shadurski V., Międzynarodowa działalność Demokratycznej Białorusi w czasie kryzysu legitymizacji reżimu autorytarnego (2020–2023), „Wschodnioznawstwo” 2023, t. 17.
  • Stone D., Douglas E., Advance Diaspora Diplomacy in a Networked World, „International Journal of Cultural Policy” 2018, vol. 24, No. 6.
  • Szczepański W., Emigracyjne władze Królestwa Czarnogóry w latach 1916–1922, [w:] Rządy bez ziemi. Struktury władzy na uchodźstwie, red. R.P. Żurawski vel Grajewski, Wydawnictwo „DiG”, Warszawa 2014.
  • Tabori P., The Anatomy of Exile: A Semantic and Historical Study, Harrap, London 1972.
  • Talmon S., Recognition of Governments in International Law, Oxford University Press, Oxford 1998.
  • Talmon S., Who Is a Legitimate Government in Exile? Towards Normative Criteria for Governmental Legitimacy in International Law, [w:] The Reality of International Law. Essays in Honour of Ian Brownlie, ed. G. Goodwin-Gill, S. Talmon, Oxford University Press, Oxford 1999.
  • Tiroch K., Governments in Exile, [w:] Max Planck Encyclopedia of Public International Law, vol. 4, Oxford University Press, Oxford 2011.
  • Ulasiuk Y., Migration of the Intellectual Elite from Belarus: Socio-Political Causes and Consequences, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2023, z. 72.
  • Valle J.M. del, Las instituciones de la República española en exilio, Ruedo ibérico, Paris 1976.
  • Vasanthakumar A., Exile Political Representation, „Journal of Political Philosophy” 2016, vol. 24, No. 3.
  • Wackenhut A.F., Orjuela C., Engaging the Next Generation: Authoritarian Regimes and Their Young Diaspora, „European Political Science” 2023, vol. 22, No. 1.
  • Wandycz P., The Price of Freedom. A History of East Central Europe from the Middle Ages to the Present, 2nd ed., Routledge, Abington 2001.
  • Whitaker P.M., The Revolutions of „Portuguese” Africa, „The Journal of Modern African Studies” 1970, vol. 8, No. 1.
  • Zenderowski R., Krycki M., Dyplomacja publiczna diaspor. Przyczynek do rozważań, „Uniwersyteckie Czasopismo Socjologiczne” 2014, nr 9.

Downloads

Download data is not yet available.

Podobne artykuły

Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.