Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
Logo "Spraw Międzynarodowych"

Tom 78 Nr 3 (2025): Relacje USA i Rosji – globalna rywalizacja i regionalne interesy

Forum

Państwa de facto: Geneza koncepcji, debata terminologiczna i wyzwania badawcze

DOI: https://doi.org/10.35757/sm.2025.78.3.08
Przesłane: 21 lipca 2025
Opublikowane: 29 grudnia 2025

Abstrakt

Artykuł stanowi krytyczną analizę i systematyzację dorobku teoretycznego w zakresie studiów nad państwami de facto, czyli podmiotami politycznymi, które mają atrybuty państwowości, lecz pozbawione są szerokiego uznania międzynarodowego. Celem opracowania jest nie tylko przedstawienie genezy koncepcji, ale przede wszystkim uporządkowanie debaty terminologicznej oraz identyfikacja głównych nurtów badawczych. W oparciu o jakościową analizę porównawczą korpusu literatury anglo- i polskojęzycznej wyodrębniono dwa nurty – centralny (nawiązujący do konceptualizacji Scotta Pegga) oraz peryferyjny (charakteryzujący się fragmentarycznością i subiektywizmem). Uzasadniono przy tym wskazanie terminu państwa de facto jako najbardziej adekwatnego, uwzględniając jego popularność, neutralność, konceptualizację i uniwersalność. Artykuł wskazuje na kluczowe pojęcia w studiach nad państwami de facto oraz nakreśla problem funkcjonowania tych podmiotów w stosunkach międzynarodowych. Głównym wyzwaniem pozostaje deficyt badań porównawczych, które obejmowałyby jednostki spoza obszaru poradzieckiego.

Bibliografia

  • Andrade Barroso J.P. de, Uznanie państwa w świetle prawa międzynarodowego, Uniwersytet Warszawski, Warszawa 1994.
  • Antonowicz L., Państwa i terytoria. Studium prawnomiędzynarodowe, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1988.
  • Berg E., Bridging the Divide between Parent States and Secessionist Entities: A New Perspective for Conflict Management?, „Space and Polity” 2018, vol. 22, No. 1.
  • Berg E., Parent States versus Secessionist Entities: Measuring Political Legitimacy in Cyprus, Moldova and Bosnia & Hercegovina, „Europe-Asia Studies” 2012, vol. 64, No. 7.
  • Berg E., Kuusk E., What Makes Sovereignty a Relative Concept? Empirical Approaches to International Society, „Political Geography” 2010, vol. 29, issue 1.
  • Berg E., Mölder M., Who Is Entitled to „Earn Sovereignty”? Legitimacy and Regime Support in Abkhazia and Nagorno‐Karabakh, „Nations and Nationalism” 2012, vol. 18, pt. 3.
  • Berg E., Pegg S., Scrutinizing a Policy of „Engagement without Recognition”: US Requests for Diplomatic Actions with de facto States, „Foreign Policy Analysis” 2018, vol. 14, issue 3.
  • Berg E., Toomla R., Forms of Normalisation in the Quest for de facto Statehood, „International Spectator” 2009, vol. 44, No. 4.
  • Biermann R., Conceptualising Patron-Client Relations in Secessionist Conflict. A Research Agenda, „Territory, Politics, Governance” 2025, vol. 13, No. 1.
  • Blakkisrud H., Kolstø P., Dynamics of de facto Statehood: The South Caucasian de facto States between Secession and Sovereignty, „Southeast European and Black Sea Studies” 2012, vol. 12, issue 2.
  • Broers L., Recognising Politics in Unrecognised States: 20 Years of Enquiry into the de facto States of the South Caucasus, „Caucasus Survey” 2013, vol. 1, No. 1.
  • Byman D., King C., The Mystery of Phantom States, „The Washington Quarterly” 2012, vol. 35, No. 3.
  • Caspersen N., Between Puppets and Independent Actors: Kin-State Involvement in the Conflicts in Bosnia, Croatia and Nagorno Karabakh, „Ethnopolitics” 2008, vol. 7, No. 4.
  • Caspersen N., Degrees of Legitimacy: Ensuring Internal and External Support in the Absence of Recognition, „Geoforum” 2015, vol. 66.
  • Caspersen N., Making Peace with de facto States, [w:] Unrecognized States and Secession in the 21st Century, ed. M. Riegl, B. Doboš, Springer, Cham 2017.
  • Caspersen N., Playing the Recognition Game: On Kin-State Involvement in de facto State Formation and Maintenance, „Ethnopolitics” 2012, vol. 11, No. 4.
  • Caspersen N., Separatism and Democracy in the Caucasus, „Survival. Global Politics and Strategy” 2008, vol. 50, issue 4.
  • Caspersen N., Unrecognized States. The Struggle for Sovereignty in the International System, Polity Press, Cambridge 2012.
  • Convention on the Rights and Duties of States, „Yale Law School. Lillian Goldman Law Library” [online, dostęp: 1 VII 2025]: <https://avalon.law.yale.edu/20th_century/intam03.asp>.
  • Cooley A., Mitchell L.A., Engagement without Recognition: A New Strategy toward Abkhazia and Eurasia’s Unrecognized States, „The Washington Quarterly” 2010, vol. 33, No. 4.
  • De facto States in Eurasia, ed. V. Kopeček, T. Hoch, Routledge, London 2019.
  • De facto States Research Unit, „University of Tartu” [online, dostęp: 1 III 2025]: <https://defactostates.ut.ee>.
  • De facto States. The Quest for Sovereignty, ed. T. Bahcheli, B. Bartmann, H. Srebrnik, Routledge, New York 2004.
  • De Waal T., Enhancing the EU’s Engagement with Separatist Territories, „Carnegie Europe” 2017, vol. 17.
  • Dynia E., Uznanie państwa powstałego w drodze secesji, [w:] Państwo i terytorium w prawie międzynarodowym, red. J. Menkes, E. Cała-Wacinkiewicz, Wydawnictwo „C.H. Beck”, Warszawa 2015.
  • Dynia E., Uznanie państwa w prawie międzynarodowym. Zarys problematyki, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2017.
  • The Expansion of International Society, ed. A. Watson, H. Bull, Clarendon Press, Oxford University Press, Oxford–New York 1984.
  • Florea A., De facto States in International Politics (1945–2011): A New Data Set, „International Interactions” 2014, vol. 40, No. 5.
  • Florea A., De facto States: Survival and Disappearance (1945–2011), „International Studies Quarterly” 2017, vol. 61, No. 2.
  • Geldenhuys D., Contested States in World Politics, Palgrave Macmillan, New York 2009.
  • Góralczyk W., Sawicki S., Prawo międzynarodowe publiczne, Lexis Nexis, Warszawa 2003.
  • Grzybowski J., The Paradox of State Identification: De facto States, Recognition, and the (Re-)production of the International, „International Theory” 2019, vol. 11, issue 3.
  • Grzybowski J., To Be or Not to Be: The Ontological Predicament of State Creation in International Law, „European Journal of International Law” 2017, vol. 28, No. 2.
  • Harvey J., Stansfield G., Theorizing Unrecognized States: Sovereignty, Secessionism, and Political Economy, [w:] Unrecognized States in the International System, ed. N. Caspersen, G. Stansfield, Routledge, London 2010.
  • Hosaka S., Welcome to Surkov’s Theater: Russian Political Technology in the Donbas War, „Nationalities Papers” 2019, vol. 47, No. 5.
  • Ivanel B., Puppet States: A Growing Trend of Covert Occupation, [w:] Yearbook of International Humanitarian Law 2015, vol. 18, ed. T.D. Gill, T. McCormack, R. Geiss, Springer, [b.m.w.] 2016.
  • Jackson R.H., Quasi-States, Dual Regimes, and Neoclassical Theory: International Jurisprudence and the Third World, „International Organization” 1987, vol. 41, No. 3.
  • Jellinek G., Allgemeine Staatslehre, 3. Aufl., Hrsg. W. Jellinek, Verlag von O. Häring, Berlin 1914.
  • Kamilova S., Berg E., How Can de facto State Be Distinguished from the Puppet State? Analysis of Transnistrian-Russian Relations and Dependences, „The Estonian Foreign Policy Yearbook” 2011.
  • Kelsen H., General Theory of Law & State, Transaction Publishers, New Brunswick–London 2006.
  • Ker-Lindsay J., Engagement without Recognition: The Limits of Diplomatic Interaction with Contested States, „International Affairs” 2015, vol. 91, No. 2.
  • Ker-Lindsay J., Berg E., Introduction: A Conceptual Framework for Engagement with de facto States, „Ethnopolitics” 2018, vol. 17, No. 4.
  • King C., The Benefits of Ethnic War: Understanding Eurasia’s Unrecognized States, „World Politics” 2001, vol. 53, No. 4.
  • Klafkowski A., Prawo międzynarodowe publiczne, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1971.
  • Kolossov V., O’Loughlin J., Pseudo-States as Harbingers of Global conflict?, „Eurasian Geography and Economics” 2006, vol. 39, issue 2.
  • Kolstø P., Authoritarian Diffusion, or the Geopolitics of Self-Interest? Evidence from Russia’s Patron–Client Relations with Eurasia’s de facto States, „Europe-Asia Studies” 2020, vol. 72, No. 6.
  • Kolstø P., Biting the Hand That Feeds Them? Abkhazia–Russia Client–Patron Relations, „Post-Soviet Affairs” 2020, vol. 36, No. 2.
  • Kolstø P., The Sustainability and Future of Unrecognized Quasi-States, „Journal of Peace Research” 2006, vol. 43, No. 6.
  • Kolstø P., What’s in a Name? „De facto States”, Terminological Choices and Normative Consequences, „Pathways to Peace and Security” 2022, No. 1.
  • Kolstø P., Blakkisrud H., Living with Non-Recognition: State-and Nation-Building in South Caucasian Quasi-States, „Europe-Asia Studies” 2008, vol. 60, No. 3.
  • Kondrakiewicz D., Państwo, [w:] Międzynarodowe stosunki polityczne, red. M. Pietraś, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2006.
  • Kopeček V., The Nagorno-Karabakh Republic and the Republic of Armenia: Who Instrumentalizes Whom?, [w:] De facto States in Eurasia, ed. V. Kopeček, T. Hoch, Routledge, London 2019.
  • Kosienkowski M., Four Problems of de facto State Studies: A Central European Perspective, „Polish Political Science Yearbook” 2023, vol. 52, issue 1.
  • Kosienkowski M., The Gagauz Republic: Internal Dynamics of de facto Statehood, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio K: Politologia” 2018, t. 24, nr 1.
  • Kosienkowski M., Quasi-państwo w stosunkach międzynarodowych, „Stosunki Międzynarodowe” 2008, t. 38, nr 3–4.
  • Kosienkowski M., Współpraca społeczności międzynarodowej z państwami de facto, Wydawnictwo KUL, Lublin 2018.
  • Kosienkowski M., Ženková Rudincová K., Client de facto States and Quasi-Patrons: Insights from the Relationship between Somaliland and Ethiopia, „Ethnopolitics” 2024, vol. 23, No. 2.
  • Kupiecki R., Bryjka F., Chłoń T., Dezinformacja międzynarodowa. Pojęcie, rozpoznanie, przeciwdziałanie, Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa 2022.
  • Kursani Sh., Reconsidering the Contested State in Post-1945 International Relations: An Ontological Approach, „International Studies Review” 2021, vol. 23, No. 3.
  • Kuźniar R., Międzynarodowe stosunki polityczne, [w:] Stosunki międzynarodowe – geneza, struktura, dynamika, red. E. Haliżak, R. Kuźniar, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2000.
  • Kuźniar R., Porządek międzynarodowy. Perspektywa ontologiczna, Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa 2019.
  • Kyris G., Sovereignty and Engagement without Recognition: Explaining the Failure of Conflict Resolution in Cyprus, „Ethnopolitics” 2018, vol. 17, No. 4.
  • Legucka A., Wykorzystanie quasi-państw w polityce zagranicznej Federacji Rosyjskiej, „Roczniki Nauk Społecznych” 2016, t. 8 (44), nr 1.
  • Lynch D., Engaging Eurasia’s Separatist States: Unresolved Conflicts and de facto States, US Institute of Peace Press, Washington 2004.
  • Lynch D., Separatist States and Post-Soviet Conflicts, „International Affairs” 2002, vol. 78, No. 4.
  • Marandici I., Leșanu A., The Political Economy of the Post-Soviet de facto States: A Paired Comparison of Transnistria and the Donetsk People’s Republic, „Problems of Post-Communism” 2021, vol. 68, No. 4.
  • Markedonov S., De facto Statehood in Eurasia: A Political and Security Phenomenon, „Caucasus Survey” 2015, vol. 3, No. 3.
  • McGarry J., Foreword: De facto States and the International Order, [w:] De facto States. The Quest for Sovereignty, ed. T. Bahcheli, B. Bartmann, H. Srebrnik, Routledge, New York 2004.
  • Międzynarodowe stosunki polityczne, red. M. Pietraś, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2006.
  • Natali D., The Kurdish Quasi-State: Leveraging Political Limbo, „The Washington Quarterly” 2015, vol. 38, No. 2.
  • O’Driscoll D., Costantini I., Al S., Federal versus Unitary States: Ethnic Accommodation of Tamils and Kurds, „Nationalism and Ethnic Politics” 2020, vol. 26, No. 4.
  • O’Loughlin J., Kolossov V., Toal G., Inside Abkhazia: Survey of Attitudes in a de facto State, „Post-Soviet Affairs” 2011, vol. 27, No. 1.
  • Oppenheim L.F.L., International Law. A Treatise, vol. 1: Peace, ed. H. Lauterpacht, Longmans, Green and Co, London–New York–Toronto 1955.
  • The Oxford Encyclopedia of Empirical International Relations Theory, ed. W.R. Thompson, Oxford University Press, Oxford 2017.
  • Palani K., Khidir J., Dechesne M., Bakker E., De facto States Engagement with Parent States: Kurdistan’s Engagement with the Iraqi Government, “British Journal of Middle Eastern Studies” 2021, vol. 48, No 4.
  • Państwo i terytorium w prawie międzynarodowym, red. J. Menkes, E. Cała-Wacinkiewicz, Wydawnictwo „C.H. Beck”, Warszawa 2015.
  • Pegg S., De facto States in the International System, Institute of International Relations The University of British Columbia, [b.m.w.] 1998 (Working Paper, 21).
  • Pegg S., From de facto States to Formal Recognition: State Formation and Political Development, „International Interactions” 2014, vol. 40, No. 5.
  • Pegg S., Twenty Years of de facto State Studies: Progress, Problems, and Prospects, [w:] The Oxford Encyclopedia of Empirical International Relations Theory, ed. W.R. Thompson, Oxford University Press, Oxford 2017.
  • Pegg S.M., International Society and the de facto State, Ashgate, Aldershot 1998.
  • Pegg S.M., On the Margins: International Society and the de facto State, University of British Columbia, [b.m.w.] 1997: <http://hdl.handle.net/2429/7426> [dostęp: 1 III 2025].
  • Pegg S., Berg E., Lost and Found: The WikiLeaks of de facto State – Great Power Relations, „International Studies Perspectives” 2016, t. 17, issue 3.
  • Pelczynska-Nalecz K., Strachota K., Falkowski M., Para-States in the Post-Soviet Area from 1991 to 2007, „International Studies Review” 2008, vol. 10, issue 2.
  • Popescu N., Europe’s Unrecognised Neighbours: The EU in Abkhazia and South Ossetia, Centre for European Policy Studies, Brussels 2007 (CEPS Working Document, 260).
  • Popiuk-Rysińska I., Uczestnicy stosunków międzynarodowych, ich interesy i oddziaływania, [w:] Stosunki międzynarodowe. Geneza, struktura, dynamika, red. E. Haliżak, R. Kuźniar, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2006.
  • Rafaat A., Kurdistan in Iraq. The Evolution of a Quasi-State, Routledge, London–New York 2018.
  • Rogstad A., The Next Crimea? Getting Russia’s Transnistria Policy Right, „Problems of Post-Communism” 2018, vol. 65, No. 1.
  • Skarzyński R., Anarchia i policentryzm. Elementy teorii stosunków międzynarodowych, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Białymstoku, Białystok 2006.
  • Sobczyński M., Państwa i terytoria zależne. Ujęcie geograficzno-polityczne, Wydawnictwo „Adam Marszałek”, Toruń 2006.
  • Spears I.S., States-within-States: An introduction to Their Empirical Attributes, [w:] States-within-States. Incipient Political Entities in the Post-Cold War Era, ed. P. Kingston, I.S. Spears, Palgrave Macmillan, New York 2004.
  • Stanislawski B.H., Para-States, Quasi-States, and Black Spots, „International Studies Review” 2008, vol. 10, issue 2.
  • States-within-States. Incipient Political Entities in the Post-Cold War Era, ed. P. Kingston, I.S. Spears, Palgrave Macmillan, New York 2004.
  • Stosunki międzynarodowe – geneza, struktura, dynamika, red. E. Haliżak, R. Kuźniar, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2000.
  • Stosunki międzynarodowe. Geneza, struktura, dynamika, red. E. Haliżak, R. Kuźniar, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2006.
  • Szmulik B., Żmigrodzki M., Pojęcie, sposoby definiowania oraz cechy państwa, [w:] Wprowadzenie do nauki o państwie i polityce, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2006.
  • Toomla R., Charting Informal Engagement between de facto States: A Quantitative Analysis, „Space and Polity” 2016, vol. 20, No. 3.
  • Toomla R., De facto States in the International System: Conditions for (In-)formal Engagement, University of Tartu Press, Tartu 2013 (Dissertationes Rerum Politicarum Universitatis Tartuensis, 10).
  • Unrecognized States and Secession in the 21st Century, ed. M. Riegl, B. Doboš, Springer, Cham 2017.
  • Unrecognized States in the International System, ed. N. Caspersen, G. Stansfield, Routledge, London 2010.
  • Vits K., From Nagorno-Karabakh to Taiwan: Measuring Patron-Client Relations of de facto States, „Territory, Politics, Governance” 2025, vol. 13, No. 1.
  • Weber M., Politik als Beruf, Verlag von Duncker & Humbolt, München–Leipzig 1926.
  • Wprowadzenie do nauki o państwie i polityce, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2006.
  • Yearbook of International Humanitarian Law 2015, vol. 18, ed. T.D. Gill, T. McCormack, R. Geiss, Springer, [b.m.w.] 2016.
  • Yemelianova G.M., Western Academic Discourse on the Post-Soviet de facto State Phenomenon, „Caucasus Survey” 2015, vol. 3, No. 3.
  • Zaręba S., Skutki braku uznania państwa w świetle prawa międzynarodowego, Instytut Nauk Prawnych PAN, Warszawa 2020.

Downloads

Download data is not yet available.

Podobne artykuły

1 2 3 4 5 > >> 

Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.