Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
SP baner

Tom 49 Nr 1 (2021)

Myśl polityczna

Pozytywne i negatywne doświadczenia Polski podczas wejścia do Unii Europejskiej. Rozwiązania modelowe dla Ukrainy

DOI: https://doi.org/10.35757/STP.2021.49.1.04
Przesłane: 9 kwietnia 2021
Opublikowane: 22 marca 2021

Abstrakt

The aim of this article is to analyse the Polish road to the European Union (EU), its specific national and international conditions, positive and negative experiences, as well as the advantages and disadvantages of Poland’s accession to the EU. Moreover, the author attempts to answer a few questions about Ukraine and its accession to the EU in the context of Polish experiences. Firstly, can the Polish experiences from the EU accession process be treated as model solutions for Ukraine and its pro-EU foreign policy? Secondly, what are the chances for and threats to Ukraine’s membership of the EU? Thirdly, how can Ukraine overcome the current historical, geopolitical and geo-economic barriers to its accession to the EU? This article verifies several theses and research hypotheses. The main thesis is the conclusion that Poland’s accession to the EU was one of the most important events in the recent history of this country. Thanks to this, Poland is today one of the fastest developing countries in Europe and occupies a high position in the international arena. Moreover, its citizens fully enjoy the EU’s freedoms, including the free movement of people, capital, goods and services. On the other hand, the main hypothesis is the statement that Ukraine can and should use the experiences from the Polish road to the EU, although, today, the prospects for its accession to the EU are small, taking its internal and international conditions into account. This does not mean, however, that Ukraine and its authorities will give up this goal. Quite the contrary, it should be the number one strategic goal in Ukraine’s foreign policy. The example of Poland shows that the road to the EU is neither simple nor easy. Besides, one should ask if there is another way for Ukraine to become sovereign, independent and democratic. Unfortunately, the author’s answer is in the negative.

Bibliografia

  1. Andrusieczko P., Ukraina boi się o Europę. Rozmowa z Tarasem Wozniakiem, „Gazeta Wyborcza”, 24 VIII 2016, s. 10.
  2. Baker P., Cień Kremla: Rosja Putina, Wydawnictwo Magnum, Warszawa 2005.
  3. Balcer A., Starszy brat czy strategiczny partner? Polityka Polski wobec Ukrainy po akcesji do Unii Europejskiej, w: 15 lat Polski w Unii Europejskiej, raport pod redakcją A. Radwan-Rőhrenschef, Instytut In. Europa, Warszawa 2019, s. 119.
  4. Barburska O., Polityka Wschodnia Unii Europejskiej jako część składowa polityki zagranicznej UE, Centrum Europejskie Uniwersytetu Warszawskiego, Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, Warszawa 2018.
  5. Barburska O., Relacje Unia Europejska–Federacja Rosyjska: kryzys partnerstwa strategicznego, „Studia Europejskie” 2014, nr 4, s. 9 –33.
  6. Bielecka M., Role międzynarodowe państwa, w: R. Zięba (red.), Wstęp do teorii polityki zagranicznej, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2007, s. 181.
  7. Bielecki P., Kto zmięknie pierwszy – Unia Europejska czy Putin? „Gazeta Wyborcza”, 7 I 2015, s. 3.
  8. Bieleń S. (red.), Polska w stosunkach międzynarodowych, Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, Warszawa 2007.
  9. Bobińska E. i in., Polska w NATO, Wydawnictwo Centralnego Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli, Warszawa 2002.
  10. Bożyk P. (red.), Polska-Rosja. Stosunki gospodarcze 2000–2008, Wyższa Szkoła Ekonomiczno-Informatyczna, Warszawa 2009.
  11. Bryc A., Europejska Polityka Sąsiedztwa w perspektywie rosyjskiej, w: J.M. Fiszer (red.), Europejska Polityka Sąsiedztwa Unii Europejskiej. Geneza, doświadczenia, perspektywy, ISP PAN, Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa 2012.
  12. Brzeziecki A., Tadeusz Mazowiecki. Biografia naszego premiera, Znak, Kraków 2015.
  13. Buras P., Między europeizacją a Gazpromem: Niemcy, Rosja i bezpieczeństwo energetyczne, „Raporty i Analizy” 2008, nr 7.
  14. Chudowsky V., Kuzio T., Does public opinion master in Ukraine? The case of foreign policy, „Communist and Post-Communist Studies” 2003, nr 36 (3), s. 273–290.
  15. Cianciara A., Partnerstwo Wschodnie 2009–2014. Geneza, funkcjonowanie, uwarunkowania, ISP PAN, Warszawa 2014.
  16. Cohen S.F., Patriotic Heresy vs. the New Cold War: Fallacies of US Policy May by Leading to War With Russia, „The Nation”, 15 IX 2014, s. 3.
  17. Curanović A., Kardaś S., Alf R., Polityka zagraniczna Rosji w okresie prezydentury Władimira Putina. Próba bilansu, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2008.
  18. Czajkowski A., Federacja Rosyjska: przywracanie utraconej wielkości, w: T. Łoś-Nowak (red.), Polityka zagraniczna. Aktorzy, potencjały, strategie, Wydawnictwo Poltext, Warszawa 2011.
  19. Czajkowski M., Rosja w Europie. Polityka bezpieczeństwa europejskiego Federacji Rosyjskiej, Wydawnictwo Znak, Kraków 2003.
  20. Czarkowska E., Polityka Rosji wobec Polski od 1991 roku, „Polityka Wschodnia” 2002, nr 1.
  21. Czarnecki M., Rębała M., Europejczycy zawieszeni między strachem a współczuciem, „Gazeta Wyborcza”, 10 IX 2015, s. 4–5.
  22. Cziomer E., Europejski wymiar polityki Niemiec wobec Rosji i Ukrainy oraz jej implikacje dla Polski, „Krakowskie Studia Międzynarodowe” 2009, nr 4.
  23. Cziomer E., Międzynarodowe implikacje partnerstwa strategicznego Niemcy–Rosja w XXI wieku, w: G. Babiński i M. Kapiszewska (red.), Zrozumieć współczesność, Krakowskie Towarzystwo Edukacyjne, Kraków 2009.
  24. Dąbrowska M., Kos A., Rozwój współpracy wojskowej w stosunku do NATO na przykładzie udziału Wojska Polskiego i Bundeswehry w działaniach militarnych prowadzonych w Afganistanie, „Obronność. Zeszyty Naukowe” 2014, z. 1.
  25. Dahl M., Piskorska B., Olszewski P., Europejskie doświadczenia z demokracją i gospodarką rynkowa. Przykład dla Ukrainy, Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa 2015.
  26. Dobroczyński M., Między mocarstwami: Niemcy–Polska–Rosja, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 1996.
  27. Domagała A. Integracja Polski z Unią Europejską, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2008.
  28. Domaradzki S., Polityka historyczna w stosunkach polsko-rosyjskich po roku 1989, „Państwo i Społeczeństwo” 2008, nr 2.
  29. Dziamski G., Rola kultury w procesie integracji europejskiej, „Europa Wschodu i Zachodu” 1999, nr 3, 1, s. 112–128.
  30. Eberhardt A., Stosunki Polski z Rosją, „Rocznik Polskiej Polityki Zagranicznej” 2006.
  31. Falęcki J., Zapewnienie bezpieczeństwa w świetle koncepcji strategicznych NATO, „Ante Portas – Studia nad Bezpieczeństwem” 2014, nr 1.
  32. Fedorowicz K, Polska w polityce zagranicznej Rosji w latach 1991–2001, w: R. Paradowski, S. Ossowski (red.), Polska w Rosji – Rosja w Polsce. Stosunki polityczne, Wydawnictwo UAM, Poznań 2003.
  33. Fiszer J.M., Bezpieczeństwo międzynarodowe w multipolarnym ładzie globalnym ze szczególnym uwzględnieniem roli Rosji, „Myśl Ekonomiczna i Polityczna” 2013, nr 4(43), s. 247–273.
  34. Fiszer J.M., Bilans dotychczasowego członkostwa Polski w Unii Europejskiej i jej perspektywy w XXI wieku, „Myśl Ekonomiczna i Polityczna” 2018, nr 2(61).
  35. Fiszer J.M., Geopolityczne i geoekonomiczne uwarunkowania europeizacji Ukrainy, w: J. Tymanowski, J. Karwacka, J. Bryll (red.), Procesy europeizacji Ukrainy w wybranych obszarach, BH3 Nacjonalnaja Akademija Uprawlienija, Kijew–Warszawa 2016, s. 15–39.
  36. Fiszer J.M., Korzyści i zagrożenia oraz koszty przystąpienia Polski do Unii Europejskiej, „Przegląd Europejski” 2001, nr 1, s. 37–46. Fiszer J.M., Kryzys na Ukrainie i jego konsekwencje międzynarodowe dla regionu, Europy i świata, „Biuletyn Analiz i Opinii”, ISP PAN, 2017, nr 3, s. 1–20.
  37. Fiszer J.M., Perspektywy Unii Europejskiej po Brexicie i jej rola w nowym ładzie globalnym, „Biuletyn Analiz i Opinii”, ISP PAN, 2017, nr 4, s. 1–23.
  38. Fiszer J.M., Polityka zagraniczna Polski w XXI wieku: cele, wyzwania, kierunki, szanse i zagrożenia, „Myśl Ekonomiczna i Polityczna” 2019, nr 2(65), s. 141–172.
  39. Fiszer J.M., Polska w Unii Europejskiej – sukcesy, porażki, zagrożenia i perspektywy, „Myśl Ekonomiczna i Polityczna” 2019, nr 1(64), s. 269–293.
  40. Fiszer J.M., Polska w Unii Europejskiej: 2004–2018. Próba bilansu, „Biuletyn Analiz i Opinii”, ISP PAN, 2018, nr 3, s. 1–12.
  41. Fiszer J.M., Pozytywne i negatywne doświadczenia Polski po dziesięciu latach członkostwa w Unii Europejskiej, w: J.M. Fiszer (red.), Dziesięć lat członkostwa Polski w Unii Europejskiej. Próba bilansu i nowe otwarcie, ISP PAN, Warszawa 2015, s. 23–50.
  42. Fiszer J.M., Pragmatyczna polityka Niemiec wobec Rosji i jej skutki dla bezpieczeństwa Europy w XXI wieku, „Studia Politica Germanica” 2016, nr 2(5).
  43. Fiszer J.M., Przesłanki, perspektywy i skutki członkostwa Polski w Unii Europejskiej , Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2004.
  44. Fiszer J.M., Rosja a droga Polski do NATO i Unii Europejskiej. Stosunki polsko-rosyjskie w XXI wieku, „Biuletyn Analiz i Opinii” 2019, nr 1, s. 1–15.
  45. Fiszer J.M., Stanowisko Rosji wobec akcesji Polski do NATO i Unii Europejskiej, „Myśl Ekonomiczna i Polityczna” 2018, nr 1(60).
  46. Fiszer J.M., Stosunki polityczne między Polską i Rosją oraz ich determinanty w latach 1989–2014, w: R. Żelichowski (red.), Polska. Sąsiedztwo bliższe i dalsze. Różne punkty widzenia, Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa 2019, s. 177–205.
  47. Fiszer J.M., System euroatlantycki przed i po zakończeniu zimnej wojny. Istota, cele i zadania oraz rola w budowie nowego ładu globalnego, ISP PAN, Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa 2013.
  48. Fiszer J.M., Unia Europejska a Polska – dziś i jutro, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2004.
  49. Fiszer J.M., Unia Europejska jedenaście lat od rozszerzenia na Wschód i jej perspektywy w XXI wieku, „Myśl Ekonomiczna i Polityczna” 2015, nr 1(48), s. 113–158.
  50. Fiszer J.M., Włodzimierz Putin – dlaczego zaufała mu cała Rosja? Specyficzne formy przywództwa politycznego, w: T. Bodio, W. Jakubowski (red.), Przywództwo i elity polityczne w krajach WNP, Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, Warszawa 2010, s. 39–62.
  51. Fiszer J.M., Stępniewski T, Polska i Ukraina w procesie transformacji, integracji i wyzwań dla bezpieczeństwa Europy Środkowo-Wschodniej, Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa 2017.
  52. Fiszer J.M. (red.), Europejska Polityka Sąsiedztwa Unii Europejskiej. Geneza, doświadczenia, perspektywy, Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa 2012.
  53. Fiszer J.M. (red.), System euroatlantycki i bezpieczeństwo międzynarodowe w multipolarnym świecie. Miejsce i rola Polski w euroatlantyckim systemie bezpieczeństwa, ISP PAN, Warszawa 2013.
  54. Fomina J., Konieczna-Sałamatin J., Kucharczyk J., Wenerski Ł., Polska–Ukraina, Polacy–Ukraińcy. Spojrzenie przez granicę, Warszawa 2013.
  55. Godlewski A., Ukraina musi stworzyć własny plan rozwoju, w: Obserwator finansowy.pl, https://www.obserwatorfinansowy.pl/tematyka/makroekonomia/ukraina [dostęp: 21 września 2016].
  56. Góralczyk B., Unia Europejska jako aktor na scenie globalnej. Razem czy osobno? Centrum Europejskie Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2014.
  57. Graczyk R., Od uwikłania do autentyczności. Biografia polityczna Tadeusza Mazowieckiego, Zyska i S-ka, Warszawa 2015.
  58. Grosse T.G., Pokryzysowa Europa. Dylematy Unii Europejskiej, Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, Warszawa 2018.
  59. Grzymski J., Powrót do Europy – polski dyskurs, Ofi cyna Wydawnicza Uczelni Łazarskiego, Warszawa 2016.
  60. Hyde-Price A., Dryf kontynentalny? Polska a zmiany relacji euroatlantyckich, w: O. Osica, M. Zaborowski (red.), Nowy członek „starego” Sojuszu. Polska jako nowy aktor w euroatlantyckiej polityce bezpieczeństwa, Centrum Stosunków Międzynarodowych, Warszawa 2002.
  61. Jakimowicz R., Zarys stosunków polsko-rosyjskich w latach 1992–1999, Polska Fundacja Spraw Międzynarodowych, Warszawa 2000.
  62. Jakóbik W., Rosja może bez wystrzału wygrać wojnę o Ukrainę, w: Obserwator finansowy.pl, http://www.obserwatorfinansowy.pl/tematyka/makroekonomia/rosja [dostęp: 28 sierpnia 2019].
  63. Kaczmarski M., Polityka Rosji wobec Unii Europejskiej, „Raporty i Analizy Centrum Studiów Międzynarodowych”, nr 8, s. 5–9.
  64. Kiwerska J., Ukraina i stosunki transatlantyckie, „Rocznik Integracji Europejskiej” 2015, nr 9, s. 345–363.
  65. Koczan M., Stosunki między Unią Europejską a Federacją Rosyjską, w: W. Baluk (red.), Polityka zagraniczna i bezpieczeństwa krajów
  66. Wspólnoty Niepodległych Państw, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2008.
  67. Konieczna-Sałamatin J., Coraz dalsi sąsiedzi? Wizerunek Polski i Polaków na Ukrainie, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2011.
  68. Koszel B., Droga państw tzw. Grupy Wyszehradzkiej do Unii Europejskiej (ze szczególnym uwzględnieniem Polski), w: M. Kosman (red.), Przeszłość przyszłości, Wydawnictwo Forum Naukowe, Poznań 2001.
  69. Kozhemiakin A.V., Kanet R.E., Russia and Its Western Neighbours in the „Near Abroad”, w: The Foreign Policy of the Russian Federation, Palgrave Macmillan, London 1997, s. 35–26.
  70. Koziej S., Polska doktryna obronna i jej modyfikacja w obliczu integracji z NATO, Wydawnictwo Adam Marszałek, Warszawa–Toruń 1996.
  71. Krzeczunowicz A., Krok po kroku: polska droga do NATO 1989–1999, „Znak”, Kraków 1999.
  72. Krzemiński A., Car jest nagi, „Polityka”, 10–16 XII 2014, s. 56–58.
  73. Kukuła A.J. (red.), Political, social and economic conditions of development of contemporary Ukraine and its regions, Wydawnictwo KUL, Lublin 2016.
  74. Kupiecki R., Od Londynu do Waszyngtonu. NATO w latach dziewięćdziesiątych, Wydawnictwo Askon, Warszawa 2007.
  75. Lewandowski E., Charakter narodowy Polaków i innych, Wydawnictwo MUZA SA, Warszawa 2008.
  76. Lisiakiewicz R., Polityka Rosji wobec Polski za prezydentury Władimira Putina (2000–2008), Wydawnictwo Mado-cop, Toruń 2011.
  77. Lo B., Russian Foreign Policy in the Post-Soviet Era: Reality, Illusion and Mythmaking, Palgrave Macmillan, London 2002.
  78. Łastawski K., Polska racja stanu po wstąpieniu do Unii Europejskiej, Wydawnictwo Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2009.
  79. Maciejewicz P., Ukraina – terapia szokowa, „Gazeta Wyborcza”, 14–15 III 2015, s. 8.
  80. Madera A.J., Stosunki polityczne między USA a Federacją Rosyjską w latach 1991–2001, „Środkowoeuropejskie Studia Polityczne” 2003, t. 1, s. 127–129.
  81. Malendowski W., Doktryna wojenna Federacji Rosyjskiej w XX i XXI wieku. Cele – zadania – kierunki działania, „Przegląd Strategiczny” 2017, nr 10, s. 55–94.
  82. Materski W., Od cara do „cara”. Studium rosyjskiej polityki historycznej, ISP PAN, Warszawa 2017.
  83. Mearsheimer J., Why the Ukraine Crisis Is the West’s Fault: The Liberal Delusions That Provoked Putin, „Foreign Affairs” 2014, t. 93, nr 5, s. 1–16.
  84. Milinkiewicz A., Nie zrobicie z Łukaszenki demokraty, ale nie odwracajcie się od nas. Europa na Wschód, „Gazeta Wyborcza”, 16 X 2013, s. A7.
  85. Morawski I., Wpływ integracji europejskiej na polska gospodarkę, w: 15 lat Polski w Unii Europejskiej. Raport pod redakcją A. Radwan-Rőhrenschef, Instytut in Europa, Warszawa 2019, s. 36–54.
  86. Olszański T., Trud niepodległości. Ukraina na przełomie tysiącleci, Instytut Studiów Strategicznych, Kraków 2003.
  87. Orzelska-Stączek A., Rola Polski w euroatlantyckim systemie bezpieczeństwa w ocenie głównych sił politycznych, w: J.M. Fiszer (red.), System euroatlantycki i bezpieczeństwo międzynarodowe w multipolarnym świecie. Miejsce i rola Polski w euroatlantyckim systemie bezpieczeństwa, ISP PAN, Warszawa 2013, s. 281–300.
  88. Piskorska B., Adaptacja Unii Europejskiej i Polski do nowych uwarunkowań bezpieczeństwa w Europie Wschodniej. Kazus Ukrainy, w: J.M. Fiszer (red.), Dziesięć lat członkostwa Polski w Unii Europejskiej. Próba bilansu nowe otwarcie, ISP PAN, Warszawa 2015.
  89. Piskorska B., Soft power w polityce UE wobec państw Partnerstwa Wschodniego, Wydawnictwo KUL, Lublin 2017.
  90. Piskorska B., Wymiar wschodni polityki Unii Europejskiej, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2008.
  91. Plak P., Konceptualizacja i realizacja polityki zagranicznej Federacji Rosyjskiej w okresie prezydentury Władimira Putina (2000–2008), „Szkice Podlaskie” 2009–2010, nr 17–18, s. 205–225.
  92. Podolski P., Między Wschodem a Zachodem: gospodarcze, polityczne i społeczne uwarunkowania integracji Ukrainy z Unią Europejską i Rosją, w: J. Tymanowski, J. Karwacka, J. Bryll (red.), Procesy europeizacji Ukrainy w wybranych obszarach, BH3 Nacjonalnaja Akademija Uprawlienija, Kijew–Warszawa 2016, s. 158–174.
  93. Przybylska K. (red.), Dekada Polski w Unii Europejskiej. Wybrane problemy ekonomiczno-społeczne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2015.
  94. Przybyła K., Rosyjska polityka wobec Zachodu – wybrane zagadnienia, „Bezpieczeństwo Narodowe” 2013, nr 26, s. 67–89.
  95. Radziwinowicz W., Putin straszy atomem, „Gazeta Wyborcza”, 5 X 2016, s. 15.
  96. Raś M., Ewolucja polityki zagranicznej Rosji wobec Stanów Zjednoczonych i Europy Zachodniej w latach 1991–2001, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2005.
  97. Samokhvalov V., Ukraine between Russia and the European Union:Triangle Revisited, „Europe-Asia Studies” 2015, t. 67, nr 9, s. 1371–1393.
  98. Schulz M., Skrępowany OLBRZYM. Ostatnia szansa Europy, Muza SA, Warszawa 2014, s. 41.
  99. Sikorski R., Polska może być lepsza, Znak Horyzont, Kraków 2018.
  100. Skubiszewski K., Polska i Sojusz Północnoatlantycki w latach 1989–1991, „Sprawy Międzynarodowe” 1999, nr 1, s. 9–50.
  101. Sługocki J. (red.), Dziesięć lat polskich doświadczeń w Unii Europejskiej. Problemy prawnoadministracyjne, Wydawnictwo PRESSCOM, Wrocław 2014.
  102. Sobczyk K., Konflikt na Ukrainie – porażka czy szansa dla Wspólnej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony UE?, „Bezpieczeństwo Narodowe” 2015, nr 1, s. 37–60.
  103. Stolarczyk M., Dylematy bezpieczeństwa Polski w kontekście kryzysu i konfliktu ukraińskiego w latach 2013–2014, w: K. Czornik, M. Lakomy (red.), Dylematy polityki bezpieczeństwa Polski na początku drugiej dekady XXI wieku, Katowice 2014, s. 41–46.
  104. Strzelczyk J., Ucieczka ze Wschodu. Rosja w polskiej polityce 1989–1993, Wydawnictwo „Rytm”, Warszawa 2002, s. 12–14.
  105. Szczerek Z., Poroszenko się nie podda, „Polityka”, 28 X – 3 XI 2015, s. 55–57.
  106. Szczerski K., Utopia europejska. Kryzys integracji i polska inicjatywa naprawy, Biały Kruk, Kraków 2017.
  107. Szkop E, Gospodarka w relacjach Unia Europejska – Federacja Rosyjska, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2012.
  108. Szoszyn R., Zełenski wypowiada wojnę mafii, „Rzeczpospolita”, 3 IX 2019, s. A8.
  109. Świder K., Stec A., Leszczyński T.Z.(red.), Współczesna Ukraina – trwałość czy rozpad?, Polskie Towarzystwo Geopolityczne, Warszawa – Kraków 2015.
  110. Tereszkiewicz F .(red.), Polska w Unii Europejskiej. Bilans dekady, Kancelaria Prezydenta RP, Warszawa 2013.
  111. Tymanowski J., Polska polityka wschodnia jako element dialogu europejskiego, w: T. Jałmużna, A. Stępień-Kuczyńska (red.), Dialog europejski Zachód–Wschód: polityka, gospodarka, społeczeństwo, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2006.
  112. Tymanowski J., Sąsiedzkie państwa wschodnie w polskiej polityce bezpieczeństwa, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2009.
  113. Wielowiejski A., Tadeusz Skuteczny, „Gazeta Wyborcza”, 12–13 IX 2015, s. 36–37.
  114. Wierzbicki A., Europa w polskiej myśli historycznej i politycznej XIX i XX wieku, Wydawnictwo Trio, Warszawa 2009.
  115. Witkowska M. (red.), Bilans polskiego członkostwa w Unii Europejskiej, Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2014.
  116. Wojtaszczyk K.A., Mizerska-Wrotkowska M., Jakubowski W.(red.), Polska w procesie integracji europejskiej: dekada doświadczeń (2004–2014), Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2014.
  117. Wojtkowska-Łodej G., Bąk H. (red.), Wybrane aspekty funkcjonowania Polski w Unii Europejskiej. Bilans dziesięciu lat członkostwa, Szkoła Główna Handlowa – Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2014.
  118. Wyciszkiewicz E., Stany Zjednoczone w polityce zagranicznej Federacji Rosyjskiej, „Biuletyn Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych” 2003, nr 80(184).
  119. Zając J., Role międzynarodowe państwa średniego, „Krakowskie Studia Międzynarodowe” 2013, nr 4, s. 16–17.
  120. Zbińkowski G., Kierunki polityki zagranicznej i bezpieczeństwa Polski w strefie euroatlantyckiej po 2018 roku, „Myśl Ekonomiczna i Polityczna” 2019, nr 2(65), s. 173–201.
  121. Zielonka J., Koniec Unii Europejskiej? Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, Warszawa 2014.
  122. Zięba R., Międzynarodowe implikacje kryzysu ukraińskiego, „Stosunki Międzynarodowe – International Relations” 2014, t. 50, nr 2, s. 13–40.
  123. Ziółkowski A., NATO w XX wieku. Transatlantyckie zależności, Dom Wydawniczy Bellona, Warszawa 2002.
  124. Żołędowski C., Rysz-Kowalczyk B., Duszczyk M. (red.), Dekada członkostwa w Unii Europejskiej. Perspektywa polityki społecznej, Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa 2015.

Downloads

Download data is not yet available.