Ekologia polityczna powietrza: o uwidzialnianiu miejskiego ryzyka
Abstrakt
In this text the author attempts to reconstruct contemporary disputes about air quality in Poland using the language of actor-network theory (ANT). The purpose is to show the process of making urban risk visible—in this instance, the risk of polluted air—through the development of hybrid alliances and the formulation of translations aimed at the final elimination of air pollution. The article consists of three parts and a theoretical introduction in which the author discusses the basic tools and concepts of ANT, as well as Latour’s programme of political ecology. In the first part, the author sketches the map of actors and actants involved in air-pollution discussions. Then she examines the role of things—material objects—in air pollution conflicts, with special emphasis on the agency of these non-human actants. Finally, she focuses on alternative translations, which are attempts to negotiate smog’s place in the hierarchy of the collective.
Słowa kluczowe
teoria aktora-sieci; ryzyko; sprawczość rzeczy; konflikty miejskie; asamblaże
Bibliografia
Abriszewski Krzysztof, 2008, Poznanie, zbiorowość, polityka. Analiza teorii aktora-sieci Bruno Latoura, Universitas, Kraków.
Baumes Jean Baptiste Théodore, 1789, Mémoire qui a remporté le prix, en 1789, au jugement de la Société royale de médecine de Paris, sur la question proposée en ces termes «déterminer par l’observation quelles sont les maladies qui résultent des émanations des eaux stagnantes et des pays marécageux…», C. Belle, Nismes.
Beck Ulrich, 2002, Społeczeństwo ryzyka. W drodze do innej nowoczesności, tłum. Stanisław Cieśla, Scholar, Warszawa.
Bennett Jane, 2010, Vibrant Matter: A Political Ecology of Things, Duke University Press, Durham.
Bińczyk Ewa, 2005, Antyesencjalizm i relacjonizm w programie badawczym Bruno Latoura, „Ergo. Teoria–Literatura–Kultura”, nr 10, s. 91–102.
Callon Michel, 1986, Some Elements of a Sociology of Translation, w: John Law (red.), Power, Action and Belief: A New Sociology of Knowledge?, Routledge, London.
Castells Manuel, 2008, Siła tożsamości, tłum. Sebastian Szymański, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Cole Luke W., Foster Sheila R., 2000, From the Ground Up: Environmental Racism and the Rise of Environmental Justice Movement, New York University Press, New York.
Corbin Alain, 1998, We władzy wstrętu. Społeczna historia poznania przez węch. Od odrazy do snu ekologicznego, tłum. Andrzej Siemek, Wolumen, Warszawa.
Dant Tim, 2007, Kultura materialna w rzeczywistości społecznej: wartości, działania, style życia, tłum. Janusz Barański, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Domańska Ewa, 2008, Problem rzeczy we współczesnej archeologii, w: Jacek Kowalewski, Wojciech Piasek, Marta Śliwa (red.), Rzeczy i ludzie. Humanistyka wobec materialności, Instytut Filozofii Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn.
Erbel Joanna, 2009, Miejska wspólnota ludzi i nie-ludzi, „Kultura Popularna”, nr 2.
Gądecki Jacek, 2011, Natura miasta: o roli socjonatury w konflikcie społecznym, „Przegląd Socjologiczny”, nr 2–3.
Gdula Maciej, 2014, W stronę nie-ludzkiej wspólnoty. Actor-network theory, w: Maciej Gdula, Lech M. Nijakowski (red.), Oprogramowanie rzeczywistości społecznej, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.
Gell Alfred 1998, Art and Agency: An Anthropological Theory, Clarendon Press, Oxford.
Gonzalez George, 2005, The Politics of Air Pollution: Urban Growth, Ecological Modernization and Symbolic Inclusion, State University of New York Press, Albany.
Holifield Ryan, 2010, Actor-Network Theory as a Critical Approach to Environmental Justice: A Case against Synthesis with Urban Political Ecology, w: Ryan Holifield i in. (red.), Spaces of Environmental Justice, Wiley–Blackwell, New York.
Kowalczyk Agnieszka, 2010, Wspólnota poszerzona — spotkania ludzkich i pozaludzkich aktorów, „Praktyka Teoretyczna”, nr 1.
Krajewski Marek, 2013, Są w życiu rzeczy… Szkice z socjologii przedmiotów, Fundacja Bęc Zmiana, Warszawa.
Latour Bruno, 1998, To Modernize or to Ecologize. That’s the Question, w: Bruce Braun, Noel Castree (red.), Remaking Reality: Nature at the Millenium, Routledge, London–New York.
Latour Bruno, 2006, Changer de societe. Refaire de la sociologie, tłum. Nicolas Guilhot, Editions la Decouverte, Paris.
Latour Bruno, 2008, Polityka natury. Nauki wkraczają do demokracji, tłum. Agata Czarnacka, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.
Latour Bruno, 2010, Splatając na nowo to, co społeczne. Wprowadzenie do teorii aktora-sieci, tłum. Aleksandra Derra, Krzysztof Abriszewski, Universitas, Kraków.
Martinez-Alier Joan, 2003, Environmentalism of the Poor. A Study of Ecological Conflicts and Valuation, Edward Elgar Publishing, Cheltenham.
Matczak Piotr, 2000, Problemy ekologiczne jako problemy społeczne, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
Mirowski Philip, Nik-Khah Edward, 2007, Markets Made Flesh: Performativity, and a Problem in Science Studies, Augmented with Consideration of the FCC Auctions, w: Donald MacKenzie i in. (red.), Do Economists Make Markets?, Princeton University Press, Princeton–Oxford.
Nowak Andrzej W., 2011, Podmiot, system, nowoczesność, Wydawnictwo Naukowe Instytutu Filozofii UAM, Poznań.
Noys Benjamin, 2014, The discreet charm of Bruno Latour, w: Jernej Habjan, Jessica Whyte (red.), (Mis)readings of Marx in Continental Philosophy, Palgrave Macmillan, Basingstoke.
Ogórek Piotr, 2014, Kłótnia o smog? KAS zarzuca naukowcom AGH nierzetelność, Onet. Wiadomości, 15 grudnia (http://wiadomosci.onet.pl/krakow/klotnia-o-smog-kas-zarzuca-naukowcom-agh-nierzetelnosc/8ccv2 [20.03.2015]).
Olszewski Michał, 2014, W dymie uzdrowisk, „Duży Format”, 26 marca (http://wyborcza.pl/duzy-format/1,136812,15690160,W dymie uzdrowisk.html#TRrelSST [13.03.2015]).
O’Neil Mathieu, 2011, Domination & Networks, „Journal of Peer Production”, nr 0.
Palęcka Alicja, 2014, Teoria aktora-sieci jako ontologia dla socjologii wizualnej, „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. 10, nr 4.
Rąpalski Piotr, 2014, Smog w Krakowie. Naukowcy z AGH podważają wcześniejsze wyliczenia, „Gazeta Krakowska”, 11 grudnia (http://www.gazetakrakowska.pl/artykul/3680048,smog-w-krakowie-naukowcy-z-agh-podwazaja-wczesniejsze-wyliczenia,id,t.html [20.03.2015]).
Rootes Christopher, 2004, Environmental Movement, w: Davis A. Snow i in. (red.), The Blackwell Companion to Social Movements, Blackwell Publishing, Oxford.
Rush James, Thornhill Ted, 2014, How is he going to kiss the bride? Chinese couple pose in gas masks amid choking smog on their wedding, Mail Online, 27.02.2014, dostęp: http://www.dailymail.co.uk/news/article-2569197/Chinese-couple-dont-let-smog-ruin-wedding-day-happily-pose-photos-wearing-GAS-MASKS.html, data dostępu: 20.05.2015.
Urry John, Macgnathen Phil, 2005, Alternatywne przyrody. Nowe myślenie o przyrodzie i społeczeństwie, tłum. Bogdan Baran, Scholar, Warszawa.
Wainwright Oliver, 2014, Inside Beijing’s airpocalypse — a city made ’almost uninhabitable’ by pollution, „The Guardian”, 16 grudnia (http://www.theguardian.com/cities/2014/dec/16/beijing-airpocalypse-city-almost-uninhabitable-pollution-china [20.03.2015]).
Zarzycki Roman, 1999, Aerosfera — źródła i rodzaje zanieczyszczeń, sposoby jej ochrony, w: Alicja Kurnatowska (red.), Ekologia i jej związki z innymi dziedzinami, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa–Łódź.
Uniwersytet Warszawski Polska
Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
