The Social Experiment of Remote Work Forced by the Pandemic from a Qualitative Research Perspective
Abstrakt
Artykuł ma dwa zasadnicze cele. Pierwszym jest refleksja nad dostępną literaturą przedmiotu na temat pracy zdalnej ze wskazaniem na niewielkie zainteresowanie nią w polskich naukach społecznych, zwłaszcza na gruncie socjologii. Cel drugi to prezentacja wniosków płynących z pierwszej rundy badania jakościowego zrealizowanego w czasie lockdownu, skoncentrowana na doświadczeniach osób pracujących zdalnie. W analizach zgromadzonego materiału skupiono się na wyobrażeniach na temat pracy zdalnej przed pandemią, szoku przejścia na tryb pracy zdalnej, kształtowaniu się nowego rytmu w perspektywie stylów życia oraz całościowej ocenie doświadczenia pracy zdalnej, w tym perspektywach na przyszłość. Wyniki wskazują, że pomimo dramatycznych okoliczności narzucenia pracy zdalnej i ogromnych trudności doświadczanych przez badanych są oni otwarci na różne warianty kontynuacji pracy w trybie zdalnym. Jednocześnie zasadne okazało się uzupełnienie teorii granic jako teoretycznej ramy interpretacyjnej o perspektywę stylów życia oraz miejsca badanych w biografii (life-cycle effect), co pozwala na lepsze zrozumienie doświadczeń badanych i zarysowuje perspektywę przeformułowania schematycznych ujęć tego zjawiska społecznego.
Słowa kluczowe
praca zdalna; teleworkability; COVID-19; teoria granic; wideokonferencje; CAQDAS
Bibliografia
Ammons, Samantha K., William T. Markham. 2004. “Working at Home: Experiences of Skilled White Collar Workers.” Sociological Spectrum 24(2): 191–238 (https://doi.org/10.1080/02732170490271744).
Archibald, Mandy M., Rachel C. Ambagtsheer, Mavourneen G. Casey, Michael Lawless. 2019. “Using Zoom Videoconferencing for Qualitative Data Collection: Perceptions and Experiences of Researchers and Participants.” International Journal of Qualitative Methods 18: 1–8 (https://doi.org/10.1177/1609406919874596).
Ashforth, Blake E., Glen E. Kreiner, Mel Fugate. 2000. “All in a Day’s Work: Boundaries and Micro Role Transitions.” Academy of Management Review 25(3): 472–491 (https://doi.org/10.5465/AMR.2000.3363315).
Bailey, Diane E., Nancy B. Kurland. 2002. “A Review of Telework Research: Findings, New Directions, and Lessons for the Study of Modern Work.” Journal of Organizational Behavior (https://doi.org/10.1002/job.144).
Cross, Thomas B., Marjorie Raizman. 1986. Telecommuting: The Future Technology of Work. Homewood: Dow Jones Irwin, IL.
Delanoeije, Joni, Marijke Verbruggen, Lynn Germeys. 2019. “Boundary Role Transitions: A Day-to-Day Approach to Explain the Effects of Home-Based Telework on Work-to-Home Conflict and Home-to-Work Conflict.” Human Relations 72(12): 1843–1868 (https://doi.org/10.1177/0018726718823071).
Ellison, Nicole B. 1999. “Social Impacts—New Perspectives on Telework.” Social Science Computer Review 17(3): 338–356 (https://doi.org/10.4135/9781473914742.n29).
Felstead, Alan, Nick Jewson. 2000. In Work, at Home: Towards an Understanding of Homeworking. London: Routledge (https://doi.org/10.4324/9780203018965).
Felstead, Alan, Nick Jewson, Annie Phizacklea, Sally Walters, Alan Felstead, Nick Jewson, Annie Phizacklea, Sally Walters. 2001. “Working at Home: Statistical Evidence for Seven Key Hypotheses.” Work Employment and Society 15(2): 215–231 (https://doi.org/10.1177/09500170122118922).
Gądecki, Jacek, Marcin Jewdokimow, Magdalena Żadkowska. 2017. Tu się pracuje! Socjologiczne studium pracy zawodowej prowadzonej w domu na zasadach telepracy. Kraków: Libron–Filip Lohner.
Gądecki, Jacek, Magdalena Żadkowska. 2016. “Praktyki telepracowników. Negocjowanie granic między domem a pracą.” In: Marcin Jewdokimow, Magdalena Łukasiuk (eds.). Socjologia zamieszkiwania. Narracje, dyfuzje, interwencje. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego: 63–86.
Gajendran, Ravi S., David A. Harrison. 2007. “The Good, the Bad, and the Unknown about Telecommuting: Meta-Analysis of Psychological Mediators and Individual Consequences.” Journal of Applied Psychology 92(6): 1524–1541 (https://doi.org/10.1037/0021-9010.92.6.1524).
Giddens, Anthony. 1991. Modernity and Self-Identity: Self and Society in the Late Modern Age. Stanford, California: Stanford University Press (https://doi.org/10.1111/1467-9566.ep11343722).
Hamblin, Heather. 1995. “Employees’ Perspectives on One Dimension of Labour Flexibility: Working at a Distance.” Work Employment & Society 9(3): 473–498 (https://doi.org/10.1177/095001709593003).
Huws, Ursula. 2003. The Making of a Cybertariat: Virtual Work in a Real World. New York: Monthly Review Press.
Huws, Ursula. 2014. Labor in the Global Digital Economy. New York: NYU Press (http://www.jstor.org/stable/j.ctt1287j8b).
Huws, Ursula, Werner B. Korte, Simon Robinson. 1992. Telework: Towards the Elusive Office. Chichester, UK: Wiley Series in Information Systems.
Jackson, Paul J., Jos M. van der Wielen (eds.). 2002. Teleworking: International Perspectives. From Telecommuting to the Virtual Organisation. London–New York: Routledge.
Javornik, Jana, Anna Kurowska. 2017. “Work and Care Opportunities under Different Parental Leave Systems: Gender and Class Inequalities in Northern Europe.” Social Policy & Administration 51(4): 617–37 (https://doi.org/10.1111/spol.12316).
Jeran, Agnieszka. 2016. “Praca zdalna jako źródło problemów realizacji funkcji pracy.” Opuscula Sociologica 2(16): 49–62 (https://doi.org/10.18276/os.2016.2-04).
Kim, Jaeseung, Julia R. Henly, Lonnie M. Golden, Susan J. Lambert. 2020. “Workplace Flexibility and Worker Well-Being by Gender.” Journal of Marriage and Family 82(3): 892–910 (https://doi.org/10.1111/jomf.12633).
Kotnarowski, Michał. 2006. “Telepraca — raport z badania 1000 przedsiębiorstw.” Sopot: PBS DGA.
Mergener, Alexandra. 2020. “Occupational Access to the Home Office: A Task-Based Approach to Explaining Unequal Opportunities in Home Office Access.” Kolner Zeitschrift fuer Soziologie und Sozialpsychologie 72: 511–534 (https://doi.org/10.1007/s11577-020-00669-0).
Messenger, Jon C. 2019. “Telework in the 21st Century.” In: Jon C. Messenger (ed.). Telework in the 21st Century: An Evolutionary Perspective, Cheltenham, Northampton: Edward Elgar Publishing (https://doi.org/10.4337/9781789903751).
Mirchandani, Kiran. 1998. “Protecting the Boundary: Teleworker Insights on the Expansive Concept of ‘Work’.” Gender and Society 12(2): 168–187 (https://doi.org/10.1177/089124398012002004).
Mirchandani, Kiran. 1999. “Legitimizing Work: Telework and the Gendered Reification of the Work–Nonwork Dichotomy.” Canadian Review of Sociology and Anthropology / Revue Canadienne de Sociologie et d’Anthropologie 36(1): 87–107.
Mokhtarian, Patricia L., Ilan Salomon, Sangho Choo. 2005. “Measuring the Measurable: Why Can’t We Agree on the Number of Telecommuters in the U.S.?” Quality and Quantity (https://doi.org/10.1007/s11135-004-6790-z).
Mokhtarian, Patricia L., Koji Sato. 1994. “A Comparison of the Policy, Social, and Cultural Contexts for Telecommuting in Japan and The United States.” Social Science Computer Review 12(4): 641–658 (https://doi.org/10.1177/089443939401200412).
Mrozowicki, Adam. 2019. “Sociology of Work in Poland.” In: Paul Steward, Jean-Pierre Durand, Maria-Magdalena Richea (eds.). The Palgrave Handbook of the Sociology of Work in Europe. Cham: Palgrave Macmillan: 253–285.
Nilles, Jack M., F. Roy Carlson, Paul Gray, Gerhard J. Hanneman. 1976. The Telecommunications-Transportation Tradeoff. Options for Tomorrow. New York: John Wiley.
Shin, Bongsik, Omar A. El Sawy, Olivia R. Liu Sheng, Kunihiko Higa. 2000. “Telework: Existing Research and Future Directions.” Electronic Commerce 10(2): 85–101 (https://doi.org/10.1207/S15327744JOCE1002_2).
Siciński, Andrzej. 2002. “Styl życia.” In: Encyklopedia socjologii, vol. 1. Warszawa: Oficyna Naukowa.
Sostero, Matteo, Santo Milasi, John Hurley, Enrique Fernandez-Macías, Martina Bisello. 2020. Teleworkability and the COVID-19 Crisis: A New Digital Divide? Seville: European Commission.
Spytek-Bandurska, Grażyna. 2015. Telepraca jako nietypowa forma zatrudnienia w Polsce. Aspekty prawne i społeczne. Warszawa: Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR.
Steward, Barbara. 2000. “Changing Times—The Meaning, Measurement and Use of Time in teleworking.” Time & Society 9(1): 57–74 (https://doi.org/10.1177/0961463x00009001004).
Suwada, Katarzyna. 2021. Parenting and Work in Poland. A Gender Studies Perspective. Springer International Publishing.
Taleb, Nassim Nicholas. 2007. The Black Swan: The Impact of the Highly Improbable. London: Allen Lane an imprint of Penguin Books.
Toffler, Alvin. 1980. The Third Wave. New York: Morrow.
Watson Fritz, Mary Elizabeth, Sridhar Narasimhan. 1995. “Toward a Telework Taxonomy and Test for Suitability: A Synthesis of the Literature.” Group Decision and Negotiation 4: 311–334.
Wellman, Barry, Janet Salaff, Dimitrina Dimitrova, Laura Garton, Milena Gulia, Caroline Haythornthwaite. 1996. “Computer Networks as Social Networks: Collaborative Work, Telework, and Virtual Community.” Annual Review of Sociology 22: 213–238 (https://doi.org/10.1146/annurev.soc.22.1.213).
Woerness, Kari. 1978. “The Invisible Welfare State: Women’s Work at Home.” Acta Sociologica 21: 193–207.
Institute of Philosophy and Sociology of the Polish Academy of Sciences Polska
https://orcid.org/0000-0001-8081-5274
Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
