Klasobójstwo. Socjologiczne wyjaśnienie zamieszek chłopskich w Galicji Zachodniej w 1846 r.
Abstrakt
Artykuł podejmuje próbę reinterpretacji rabacji galicyjskiej z 1846 r. Główna teza zakłada, że była to gwałtowna kulminacja konfliktu społecznego, którego rezultatem było zdarzenie o charakterze ludobójczym. Wyjaśnienie tej złożonej sytuacji jest dokonane w pierwszej części tekstu poprzez przybliżenie długotrwałych procesów ekonomicznych, politycznych oraz paramilitarnych i ideologicznych. W drugiej części wyjaśniam charakter zamieszek korzystając z typologii i pojęć zaczerpniętych z mikrosocjologicznej teorii przemocy zbiorowej. Podsumowanie artykułu zawiera wnioski i dyskusję dotyczącą alternatywnych ścieżek budowania tożsamości narodowej i obywatelskiej.
Słowa kluczowe
przemoc zbiorowa; czystki klasowe; narodowość; zamieszki w Galicji 1846 r.
Bibliografia
Chirot Daniel, Ragin Charles, 1975, The Market, Tradition and Peasant Rebellion: The Case of Romania in 1907, „American Sociological Review”, t. 40, s. 428–444.
Collins Randall, 2008, Violence. A Micro-sociological Theory, Princeton.
Collins Randall, 2011, Łańcuchy rytuałów interakcyjnych, tłum. Katarzyna Suwada, Nomos, Kraków.
Judson Pieter M., 2017, Imperium Habsburgów. Wspólnota narodów, tłum. Sławomir Patlewicz, Bellona, Warszawa.
Kamusella Tomasz, 2021, Ethnicity and Estate: The Galician Jacquerie and the Rwandan Genocide Compared, „Nationalities Papers”, s. 1–20 [doi: 10.1017/nps.2021.12].
Kieniewicz Stefan, 1951, Ruch chłopski w Galicji w 1846 roku, Ossolineum, Wrocław.
Kieniewicz Stefan, 1969, The Emancipation of the Polish Peasantry, University of Chicago Press, Chicago.
Kieniewicz Stefan, 1980, Pomiędzy Stadionem a Goslarem. Sprawa włościańska w Galicji w 1848 r., Ossolineum, Wrocław.
Lemkin Rafał, 1944, The Axis Rule in Occupied Europe, tłum. Piotr Szlagowski, „Teologia Polityczna” (https://teologiapolityczna.pl/rafal-lemkin-rzady-osi-w-okupowanej-europie] [dostęp: 06.10.2022]).
Leszczyński Adam, 2020, Ludowa historia Polski, Wydawnictwo W.A.B., Warszawa.
Łuczewski Michał, 2012, Odwieczny naród. Polak i katolik w Żmiącej, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.
Mann Michael, 1993, The Sources of Social Power, t. 2: The Rise of Classes and Nation-states, 1760–1914, Cambridge University Press, Cambridge.
Mann Michael, 2005, The Dark Side of Democracy: Explaining Ethnic Cleansing, Cambridge University Press, Cambridge.
Neitzel Sönke, Welzer Harald, 2014, Żołnierze. Protokoły walk, zabijania i umierania, tłum. Viktor Grotowicz, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.
Rauszer Michał, 2020, Bękarty pańszczyzny. Historia buntów chłopskich, Wydawnictwo RM, Warszawa.
Rozdolski Roman, 1962, Stosunki poddańcze w dawnej Galicji, t. 1, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Słomka Jan, bdw. [1929], Pamiętniki włościanina, wyd. 2, Kraków, Towarzystwo Szkoły Ludowej [podana strona odnosi do wydania www: http://www.linux.net.pl/~wkotwica/slomka/slomka.html] [dostęp 7.06.2022].
Szubert Tomasz, 2014, Jak(ó)b Szela (14)15 lipca 1787–21 kwietnia 1860, DiG, Warszawa.
Tessarczyk Antoni, 1848, Rzeź galicyjska 1846 r. czyli szczegółowy opis dokonanych morderstw, rozbojów i łupieztw, wraz z ważniejszemi wypadkami, jakie tym okropnym scenom towarzyszyły w związku z intrygami biórokracyi, Drukarnia Stanisława Gieszkowskiego, Kraków.
Tilly Charles, 1978, From Mobilization to Revolution, Random House, New York.
Winiarski Bohdan, 1915, Ustrój prawno-polityczny Galicyi, Gebethner i Wolff, Warszawa–Lublin–Łódź.
Wycech Czesław, 1955, Powstanie chłopskie w roku 1846. Jakub Szela, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa.
Ziejka Franciszek, 1969, Dwie legendy o Jakubie Szeli, „Kwartalnik Historyczny”, nr 4, s. 831–852.
Zięba Andrzej, 2017, Polacy galicyjscy, czy Polacy w Galicji? Refleksje na temat przeobrażeń tożsamości polskiej w zaborze austriackim. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, Prace Historyczne, nr 144, z. 2, s. 215–232.
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Polska
http://orcid.org/0000-0002-6384-0782
Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
