Postkolonialna krytyka koncepcji typów idealnych Maksa Webera
Abstrakt
This text discusses the main themes of the postcolonial critique of Max Weber’s sociological theory. Beginning with a sociological interpretation of the concept of a classic figure, the author lists the reasons why Weber should be recognized as the theorist most responsible for sociology being considered in separably connected with Western imperialism and colonialism. The author first reconstructs the premises Weber used to support sociology’s claim to be a science of universal validity, then interprets his concept of the ideal type and discusses criticism of the concept, as exemplified by the works of the British sociologist Gurminder Bhambra. In analyzing postcolonial critiques of the ideal type as a methodological tool, two issues are emphasized: the normative hypostasing of the ideal type, and the disruption to Weber’s procedure of creating and critiquing the ideal type that has occurred as a result of representatives of non-Western cultures joining the dialogue and revealing the limitations of the type’s communicativeness and thus of its universal validity.
Słowa kluczowe
typ idealny; postkolonializm; historia socjologii; Max Weber; Gurminder Bhambra
Bibliografia
Akiwowo Akinsola, 1988, Universalism and Indigenisation in Sociological Theory: Introduction, „International Sociology”, t. 3(2), s. 155–160.
Akiwowo Akinsola, 1999, Indigenous Sociologies: Extending the Scope of the Argument, „International Sociology”, t. 14(2), s. 115–138.
Bhambra Gurminder K., 2007, Rethinking Modernity: Postcolonialism and the Sociological Imagination, Palgrave Macmillan, London.
Bhambra Gurminder K., 2009, Introduction. Global Social Inquiry: The Challenge of Listening, „Sociological Research Online”, t. 14(4), s. 1–2.
Bhambra Gurminder K., 2014, Connected Sociologies, Bloomsbury Academic, London–New York, NY (https://www.bloomsburycollections.com/book/connected-sociologies).
Bielska Beata, Katarzyna Lis, 2013, Przejawy mentalności postkolonialnej we współczesnych polskich naukach społecznych, w: Robert Geisler (red.), Postkolonializm i postsocjalizm we współczesnej Polsce, Agencja Managerska VIP for You, Dobrzeń Wielki, s. 50–61.
Bill Stanley, 2014, Seeking the Authentic: Polish Culture and the Nature of Postcolonial Theory, nonsite.org (Online Journal in the Humanities), 12 lipca (http://nonsite.org/article/seeking-the-authentic-polish-culture-and-the-nature-of-postcolonial-theory).
Boatcă Manuela, 2013, “From the Standpoint of Germanism”: A Postcolonial Critique of Weber’s Theory of Race and Ethnicity, Political Power and Social Theory, w: Julian Go (red.), Postcolonial Sociology, Emerald Group Publishing, Bingley, s. 55–80.
Bucholc Marta, 2014, Die Reaktion polnischer Soziologen auf Max Webers Polenschriften — der Verlust an Schärfentiefe, w: Max Weber Stiftung (oprac.), Max Weber in der Welt. Rezeption und Wirkung, Mohr Siebeck, Tübingen, s. 103–124.
Bucholc Marta, 2017, Alternatywna trasa postkolonializmu: Max Weber o sprawie polskiej, „Przegląd Humanistyczny”, nr 3, s. 21–37.
Cavanagh Clare, 2003, Postkolonialna Polska. Biała plama na mapie współczesnej teorii, tłum. Tomasz Kunz, „Teksty Drugie”, 2–3, s. 60–71.
Choisy Auguste, 1899, Histoirie de l’architecture, t. 2, Gauthier–Villars, Paris.
Chymkowski Roman, Nijakowski Lech M., 2014, Wprowadzenie, „Przegląd Humanistyczny”, nr 5, s. 3–4.
Comaroff Jean, Comaroff John L., 2006, Preface, w: Jean Comaroff , John L. Comaroff (red.), Law and Disorder in the Postcolony, The University of Chicago Press, Chicago, IL, s. viii–x.
D’Antonio William V., 1983, Nibbling at the Core, „Teaching Sociology”, t. 10(2), s. 169–185.
Domańska Ewa, 2008, Badania postkolonialne, w: Leela Gandhi, Teoria postkolonialna: wprowadzenie krytyczne, tłum. Jacek Serwański, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań, s. 157–164.
Fanon Franz, 2010, Czarna skóra, białe maski, tłum. Lena Magnone, w: Krzysztof Stępnik, Dariusz Trześniowski (red.), Studia postkolonialne nad kulturą i cywilizacją polską, Wydawnictwo UMCS, Lublin, s. 359–379.
Gephart Werner, 2010, Einleitung, w: Max Weber, Wirtschaft und Gesellschaft. Die Wirtschaft und die gesellschaftlichen Ordnungen und Mächte. Nachlaß, Teilband 3: Recht [MWG I/22–3], Mohr Siebeck, Tübingen, s. 1–133.
Goody Jack, 2009, Kradzież historii, tłum. Jacek Dobrowolski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Guppy Neil, Arai Bruce A., 1994, Teaching Sociology: Comparing Undergraduate Curricula in the United States and in English Canada, „Teaching Sociology”, t. 22(3), s. 217–230.
Habermas Jürgen, 1999, Racjonalność działania a racjonalność społeczna, tłum. Andrzej Maciej Kaniowski, w: Jürgen Habermas, Teoria działania komunikacyjnego. Racjonalność działania a racjonalność społeczna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s. 159–160.
Holmwood John, Stewart Alexander, 1991, Explanation and Social Theory, Palgrave Macmillan, London.
Horowitz Irving L., 2017, Professing Sociology: Studies in the Life Cycle of Social Science, Routledge, London–New York, NY.
Janion Maria, 2006, Niesamowita Słowiańszczyzna. Fantazmaty literatury, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Kaesler Dirk, 2004, From Academic Outsider to Sociological Mastermind: The Fashioning of the Sociological “Classic” Max Weber, „Bangladesh e-Journal of Sociology”, t. 1(1), s. 4–15.
Kaesler Dirk, 2011, „Rechtsordnung“, keine „Rechtskultur“. Ein weiterer Band der Max Weber-Gesamtausgabe ist erschienen, w: literaturkritik.de, Rezensionsforum, 28 lipca (http://literaturkritik.de/id/15760).
Kasaba Resat, 2016, Middle East in Sociology, Sociology in the Middle East, w: Seteney Shami, Cynthia Miller-Idriss (red.), Middle East Studies for the New Millennium: Infrastructures of Knowledge, New York University Press, New York, NY, s. 82–111.
Konno Hajime, 2004, Max Weber und die polnische Frage (1892–1920). Eine Betrachtung zum liberalen Nazionalismus im wilhelminischen Deutschland, Nomos, Baden-Baden.
Lengermann Patricia M., Niebrugge Jill, 2006, The Women Founders: Sociology and Social Theory 1830–1930. A Text/Reader, Waveland Press, Long Grove, IL.
Olbromski Cezary J., 2001, Poznanie, rozumienie i racjonalizacja jako podstawowe kategorie „ekscentryzmu” fi lozofi cznego Maxa Webera , w: Zdzisław J. Czarnecki (red.), Dylematy racjonalności: między rozumem teoretycznym a praktycznym, Wydawnictwo UMCS, Lublin, s. 153–165.
Owen David, Strong Tracy B., 2004, Introduction, w: Max Weber, The Vocation Lectures. “Science as a Vocation”, “Politics as a Vocation”, David Owen, Tracy B. Strong (red.), Hackett Publishing, Indianapolis, IN, s. ix–lxii.
Pieńkosz Julita, Dominiak Łukasz M., 2011, Kondycja historii socjologii w Polsce, „Roczniki Historii Socjologii”, t. 1, s. 9–26.
Reckwitz Andreas, 2002, Der soziologische „Kanon“: Disziplinierung oder Grenzüberschreitung?, „Soziologische Revue”, t. 25, s. 247–257.
Said Edward, 1991, Orientalizm, tłum. Witold Kalinowski, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Schwarz Henry, 2005, Mission Impossible: Introducing Postcolonial Studies in the US Academy, w: Henry Schwarz, Sangeeta Ray (red.), A Companion to Postcolonial Studies, Blackwell Publishing, Oxford.
Sowa Jan, 2011, Fantomowe ciało króla. Peryferyjne zmagania z nowoczesną formą, Universitas, Kraków.
Szacki Jerzy, 1991, Socjologia współczesna a klasycy socjologii, w: Jerzy Szacki, Dylematy historiografii idei oraz inne szkice i studia , Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, s. 38–75.
Szacki Jerzy, 2006, Eisenstadt: wierny i niewierny uczeń Maxa Webera, „Kultura i Społeczeństwo”, nr 3, s. 241–246.
Thompson Ewa M., 2017, Sarmatyzm i postkolonializm: O naturze polskich resentymentów, Dziennik.pl [05.11.2007] (http://wiadomosci.dziennik.pl/wydarzenia/artykuly/193060,sarmatyzm-i-postkolonializm.html).
Thompson Ewa M., 2011, A jednak kolonializm. Uwagi epistemologiczne, „Teksty Drugie”, nr 6, s. 289–302.
Weber Max, 1985, „Obiektywność” poznania w naukach społecznych, w: Andrzej Chmielecki, Stanisław Czerniak, Józef Niżnik, Stanisław Rainko (red.), Problemy socjologii wiedzy, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, s. 45–100.
Weber Max, 1998a, Nauka jako zawód i powołanie, tłum. Paweł Dybel, w: Max Weber, Polityka jako zawód i powołanie, Znak, Kraków, s. 112–140.
Weber Max, 1998b, Państwo narodowe a narodowa polityka gospodarcza, tłum. Andrzej Kopacki, w: Max Weber, Polityka jako zawód i powołanie, Znak, Kraków, s. 172–196.
Weber Max, 2000a, Taoizm i konfucjanizm, tłum. Tadeusz Zatorski, w: Max Weber, Etyka gospodarcza religii światowych, Nomos, Kraków.
Weber Max, 2000b, Hinduizm i buddyzm, tłum. Grzegorz Sowiński, w: Max Weber, Etyka gospodarcza religii światowych, Nomos, Kraków.
Weber Max, 2002, Gospodarka i społeczeństwo. Zarys socjologii rozumiejącej, tłum. Dorota Lachowska, Wydawnictwo Naukowe PWN.
Weber Max, 2011, Etyka protestancka i duch kapitalizmu, tłum. Dorota Lachowska, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Weber Max, 2013, Racjonalne i socjologiczne podstawy muzyki (fragmenty), tłum. Marta Bucholc, „Stan Rzeczy”, 1(4), s. 11–26.
Zarycki Tomasz, 2014, Ideologies of Eastness in Central and Eastern Europe, Routledge, London–New York, NY.
Uniwersytet w Bonn, Uniwersytet Warszawski Polska
https://orcid.org/0000-0002-1874-2024
Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
