Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
Civitas baner

Tom 33 (2023)

Numer specjalny

Materializm i melancholia: Lektury na marginesach Maxa Horkheimera i Waltera Benjamina

DOI: https://doi.org/10.35757/CIV.2023.33.04
Przesłane: 2 lutego 2025
Opublikowane: 3 października 2025

Abstrakt

Artykuł stanowi pogłębioną analizę jak dotąd pomijanej wymiany intelektualnej między Maxem Horkheimerem a Walterem Benjaminem, dotyczącej związków doktryny materialistycznej z melancholią. Autor podejmuje próbę rekonstrukcji i kontekstualizacji pojęcia melancholii materialisty, wskazując na jego etyczno-polityczny potencjał w ramach teorii materialistycznej. Punktem wyjścia dla tej refleksji są z jednej strony Horkheimerowska krytyka nowoczesnej teodycei, rozwinięta w odniesieniu do twórczości niemieckiego eseisty Theodora Haeckera, z drugiej – długoletnia fascynacja Benjamina dziełami szwajcarskiego pisarza Gottfrieda Kellera. Analiza obejmuje m.in. napięcie między jednostkowym życiem materialisty a historią, relacje humoru melancholijnego ze śmiechem, hedonizmem i przemijalnością, a także zarzucony program frankfurckich badań nad materializmem. Tekst otwiera nowe perspektywy dla interpretowania myśli Horkheimera i Benjamina oraz współczesnych debat nad filozofią materialistyczną.

Bibliografia

  • Abromeit J., Max Horkheimer and the Foundations of the Frankfurt School, Cambridge University Press, Cambridge 2011. DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511977039
  • Benjamin W., Gesammelte Briefe, Bd. 2, Suhrkamp Verlag, Frankfurt am Main 1966.
  • Benjamin W., Gottfried Keller, [w:] W. Benjamin, Selected Writings, vol. 2, p. 1, ed. M.W. Jennings, H. Eiland, G. Smith, The Belknap Press of Harvard University Press, Cambridge 2005.
  • Benjamin W., Left-Wing Melancholy, [w:] The Weimar Republic Sourcebook, ed. A. Kaes, M. Jay, E. Dimendenberg, University of California Press, Berkeley–Los Angeles 1994.
  • Benjamin W., Pasaże, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2005.
  • Benjamin W., Selected Writings, vol. 2, p. 1, ed. M.W. Jennings, H. Eiland, G. Smith, The Belknap Press of Harvard University Press, Cambridge 2005.
  • Brzeźniak F., Left-Wing Melancholia Today: Overview of a Concept, „Argument. Biannual Philosophical Journal” 2024, vol. 14, No. 1.
  • Burton R., Anatomia melancholii, tłum. M. Tabaczyński, Korporacja „Ha!art”, Kraków 2020.
  • Gottfried Keller Handbuch. Leben – Werk – Wirkung, Hrsg. U. Amrein, Metzler, Stuttgart 2016.
  • Haecker T., Der Christ und die Geschichte, Regner, Leipzig 1935.
  • Horkheimer M., Gesammelte Schriften, Bd. 15, Hrsg. G. Schmid Noerr, S. Fischer Verlag, Frankfurt am Main 1995.
  • Horkheimer M., A Life in Letters: Selected Correspondence, ed. M.R. Jacobson, E.M. Jacobson, University of Nebraska Press, Lincoln 2007.
  • Horkheimer M., Zu Theodor Haecker: Der Christ und die Geschichte, „Zeitschrift für Sozialforschung” 1936, Jg. 5, H. 3. DOI: https://doi.org/10.5840/zfs1936533
  • Kafka F., Aforyzmy z Zürau, tłum. J. Ekier, Wydawnictwo „EMG”, Kraków 2007.
  • Larue A., Une vie de Démocrite, Éditions Talus d’approche, Belgique 2004.
  • Marcuse H., Brief vom 6. Mai 1936 an Theodor W. Adorno und andere, [w:] M. Horkheimer, Gesammelte Schriften, Bd. 15, Hrsg. G. Schmid Noerr, S. Fischer Verlag, Frankfurt am Main 1995.
  • Nietzsche F., Pożyteczność i szkodliwość historii dla życia, [w:] F. Nietzsche, Niewczesne rozważania, tłum. L. Staff, Jakób Mortkowicz, Warszawa 1912.
  • Pensky M., Melancholy Dialectics: Walter Benjamin and the Play of Mourning, University of Massachusetts Press, Amherst 1993.
  • Schmid Noerr G., Alfred Schmidt und das Projekt einer Geschichte des Materialismus, „Zeitschrift für Kritische Theorie” 2013, Jg. 19, H. 36/37. DOI: https://doi.org/10.28937/9783866746664_9
  • Sebald W.G., Opis nieszczęścia. Eseje o literaturze, Ossolineum, Wrocław 2020.
  • Sebald W.G., Śmierć idzie – uchodzi czas. Uwagi o Gottfriedzie Kellerze, [w:] W.G. Sebald, Opis nieszczęścia. Eseje o literaturze, Ossolineum, Wrocław 2020.
  • Tomko H.M., Beyond Exile and Inner Emigration: Rereading Max Horkheimer on Theodor Haecker’s Der Christ und die Geschichte (1935), „The German Quarterly” 2017, vol. 90, No. 2. DOI: https://doi.org/10.1111/gequ.12030
  • Tomko H.M., Word Creatures: Theodor Haecker and Walter Benjamin between Geschwätz and Pure Language in the Late Weimar Republic, „New German Critique” 2018, vol. 45, No. 1 (133). DOI: https://doi.org/10.1215/0094033X-4269838
  • Walter Benjamin and Theology, ed. C. Dickinson, S. Symons, Fordham University Press, New York 2016.
  • The Weimar Republic Sourcebook, ed. A. Kaes, M. Jay, E. Dimendenberg, University of California Press, Berkeley–Los Angeles 1994.

Downloads

Download data is not yet available.

Podobne artykuły

Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.