Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
KiS baner

Tom 69 Nr 1 (2025): Socjologia dzieci i dzieciństwa

Artykuły i rozprawy

Ciągłość i nieciągłość wiejskich ruchów społecznych w Polsce — tożsamości, repertuary protestu i strategie działania

DOI: https://doi.org/10.35757/KiS.2025.69.1.9
Przesłane: 15 maja 2024
Opublikowane: 21 marca 2025

Abstrakt

Celem artykułu jest próba konceptualizacji wiejskich ruchów społecznych w kraju z perspektywy ich uczestników. Tekst ma na celu analizę tożsamości, celów oraz metod działania działaczy wiejskich ruchów społecznych oraz ich znaczenia dla protestów rolniczych w kraju. Z punktu widzenia wiejskich ruchów społecznych dzielimy ten czas na trzy okresy ich aktywności. Pierwszy obejmujący lata 80. XX wieku związany z procesem kształtowania się aktywnej politycznie opozycji z udziałem rolników, następnie wczesne lata 90 i okres transformacji ustrojowej, ostatnim okresem jaki nas interesuje jest ten związany z aktywnością wiejskich ruchów społecznych po 2015 roku.
W naszej analizie skupiamy się przede wszystkim na tym, w jaki sposób postrzegają samych siebie badani rolnicy i rolniczki, uwzględniając rolę kontekstów: ekonomicznego, politycznego oraz społecznego, próbujemy odpowiedzieć na pytania, czy i jakie procesy oraz wydarzenia miały kluczowe znaczenie dla ich tożsamości. Zwracamy uwagę na znaczenie kryzysów ( Covid-19, wojna w Ukrainie) (Carey, Murphy, Alexandra 2021), (Bilali, Hassen 2024) i ich wpływ na strategie działania wiejskich ruchów społecznych oraz argumentację badanych. Interesują nas również różnice pokoleniowe i ich związek z tym,  w jaki sposób badani postrzegają swoje zaangażowanie w protesty i bardziej ogólnie sytuację ludzi takich jak oni. Wnioski z analizy wskazują na istotność przenikających się perspektywy lokalnej z perspektywą globalną, co potwierdza, że zarówno same wiejskie ruchy społeczne jak i zaangażowani w nie rolnicy i rolniczki są wystawieni na oddziaływanie zmieniających się czynników wykraczających poza granice danego kraju. 

Bibliografia

  • Ashforth Blake E., Kreiner Glen E., 1999, “How Can You Do It?”: Dirty Work and the Challenge of Constructing a Positive Identity, „Academy of Management Review”, t. 24(3), s. 413–434.
  • Ashforth Blake E., Mael Fred A, 1996, Organizational Identity and Strategy as a Context for the Individual, w: Joel A. C. Baum, Jane E. Dutton (red.), Advances in Strategic Management, t. 13, JAI Press, Greenwich, s. 19–64.
  • Baran Józef, b.d., Niezależny Samorządny Związek Zawodowy Rolników Indywidualnych „Solidarność”, w: Encyklopedia Solidarności (https://encysol.pl/es/encyklopedia/hasla-rzeczowe/13992,Niezalezny-Samorzadny-Zwiazek-Zawodowy-Rolnikow-Indywidualnych-Solidarnosc.html [dostęp: 26.05.2023]).
  • Bilali El Hamid, Hassen Tarek Ben, 2024, Disrupted Harvests: How Ukraine-Russia War Influences Global Food Systems: A Systematic Review, „Policy Studies”, t. 45, s. 310–335.
  • Bilewicz Aleksandra, Mamonova Natalia, Burdyka Konrad, 2021, “Paradoxical” Dissatisfaction among Post-Socialist Farmers with the EU’s Common Agricultural Policy: A Study of Farmers’ Subjectivities in Rural Poland, „East European Politics And Societies”, t. 36(3), s. 892–912.
  • Bilewicz Aleksandra, Śpiewak Ruta, 2024, A Representation in Poland? New Farmers, the Peasant Mode of Production and Their Situations in the Local Communities, „The Journal of Peasant Studies”, t. 51(7), s. 1563–1583.
  • Bokszański Zbigniew, 2006, Tożsamości zbiorowe, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
  • Carey Rachel, Murphy Maureen, Alexandra Leila, 2021, COVID-19 Highlights the Need to Plan for Healthy, Equitable and Resilient Food Systems, „Cities & Health”, t. 5, s. 123–126.
  • Charmaz Kathy, 2009, Teoria ugruntowana. Praktyczny przewodnik po analizie jakościowej, tłum. Barbara Komorowska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
  • Czechowska-Derkacz Beata, 2012, Magia politycznych wizerunków w mediach: Aleksander Kwaśniewski i Andrzej Lepper: studium przypadków, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.
  • Daniłowska Alina, 2021, Kredytowe wsparcie rolnictwa w okresie transformacji systemowej w Polsce, Wydawnictwo SGGW, Warszawa.
  • Dąbrowski Stanisław, 1996, Działalność polityczna organizacji i środowisk ludowych (1977–1989), w: Stanisław Dąbrowski (red.), Chłopi–Naród–Kultura, t. 2, Działalność polityczna ruchu ludowego, Wydawnictwo WSP Rzeszów, Rzeszów 1996.
  • Denzin Norman K., Lincoln Yvonna S. (red.), 2009, Metody badań jakościowych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
  • Domański Henryk, 2008, Zmiany stratyfikacji społecznej w Polsce, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa.
  • Drozd-Piasecka Mirosława, 2001, Andrzej Lepper — chłopski przywódca charyzmatyczny?, „Etnografia Polska”, t. 45, s. 1–2.
  • Durkheim Émile, 1964, Solidarność organiczna i mechaniczna, w: Jerzy Szacki, Durkheim, Wiedza Powszechna, Warszawa.
  • Foryś Grzegorz, 2008, Dynamika sporu. Protesty rolników w III Rzeczpospolitej, Scholar, Warszawa.
  • Foryś Grzegorz, 2019, Od ruchów chłopskich do protestów rolniczych, w: Maria Halamska, Monika Stanny, Jerzy Wilkin (red.), Ciągłość i zmiana. Sto lat rozwoju polskiej wsi, t. 1, IRWiR PAN, Scholar, Warszawa 2019, s. 599–627.
  • Glaser Barney G., Strauss Anselm L., 2009, Odkrywanie teorii ugruntowanej, tłum. Marek Gorzko, Wydawnictwo Nomos, Kraków.
  • Giddens Anthony, 2010, Nowoczesność i tożsamość. „Ja” i społeczeństwo w epoce późnej nowoczesności, tłum. Alina Szulżycka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
  • Gorlach Krzysztof, 2000, Nowe oblicze chłopstwa: protesty rolników polskich w latach 90., w: Henryk Domański, Antonina Ostrowska, Andrzej Rychard (red.), Jak żyją Polacy, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa, s. 281–312.
  • Gorzelak Eugeniusz, 2010, Polskie Rolnictwo w XX wieku. Produkcja i ludność, Wydawnictwo SGH, Warszawa.
  • Grabowska Mirosława, 2005, Podział postkomunistyczny. Społeczne podstawy polityki w Polsce po 1989 roku, Scholar, Warszawa.
  • Halamska Maria, 1988, The Framework of Peasant Consciousness, „The Polish Sociological Bulletin”, t. 83, s. 51–76.
  • Halamska Maria, 2005, Polski „koniec chłopów”, w: Andrzej Rosner (red.), Uwarunkowania i kierunki przemian społeczno‑gospodarczych na obszarach wiejskich, IRWiR PAN, Warszawa.
  • Halamska Maria, 2008, Kapitał społeczny wsi: próba rekonstrukcji, „Przegląd Socjologiczny”, nr 1, s. 81–104.
  • Halamska Maria, 2013a, Wiejska Polska na początku XXI wieku: rozważania o gospodarce i społeczeństwie, Scholar, Warszawa.
  • Halamska Maria, 2013b, Żyć na wsi. Elementy stylu życia, „Wieś i Rolnictwo”, nr 1, s. 25–43.
  • Halamska Maria, 2016, Zmiany struktury społecznej wiejskiej Polski, „Studia Socjologiczne”, nr 1, s. 37–66.
  • Konecki Krzysztof, Chomczyński Piotr, 2012, Słownik socjologii jakościowej, Difin, Warszawa.
  • Kowalczyk Stanisław, 2012, Konsekwencje globalizacji dla rolnictwa europejskiego, „Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie — Problemy Rolnictwa Światowego”, nr 12(1), s. 113–126.
  • Kuczur Tomasz, 2005, Polityczny ruch ludowy w Polsce. Transformacja partyjna. Myśl polityczna, organizacja, działalność, przemiany wewnętrzne, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń.
  • Kvale Steinar, 2012, Prowadzenie wywiadów, tłum. Agata Dziuban, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
  • Kwiatkowski Piotr T., 2008, Pamięć zbiorowa społeczeństwa polskiego w okresie transformacji, Scholar, Warszawa.
  • Mamonova Natalia, Franquesa Jaume, 2020, Populism, Neoliberalism and Agrarian Movements in Europe: Understanding Rural Support for Right-Wing Politics and Looking for Progressive Solutions, „Sociologia Ruralis”, t. 60(4), s. 710–731.
  • Marczewska-Rytko Maria, 2014, Kampania przed referendum akcesyjnym Polski do UE w kontekście doradztwa politycznego, „Roczniki Nauk Społecznych”, t. 6(42), s. 77–94.
  • Matusiak Daniel, Wenzel Michał, 2023, Powstawanie wiejskiego ruchu społecznego (WRS) w świetle teorii mobilizacji zasobów. Analiza przestrzenna, „Społeczeństwo i Polityka”, nr 1(74), s. 47–71.
  • Melucci Alberto, 1989, Nomads of the Present: Social Movements and Individual Needs in Contemporary Society, Temple University Press, Philadelphia.
  • Mestrum Francine, Weber Donald, 2006, Inside Outside: Past and Future of the Anti-globalization Movement: Proceedings of the International Colloquium on Anti-globalism, International Association of Labour History Institutions (IALHI), Amsab-Institute of Social History, Foundation Gerrit Kreveld, Paris–Ghent.
  • Moskal Stanisław, Moskal Marta, 2007, Podstawy socjologii wsi i rolnictwa: podręcznik dla studentów uczelni rolniczych, Wydawnictwo Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie, Kraków.
  • Narotzky Susana, 2016, Where Have All the Peasants Gone, „Annual Review of Anthropology”, t. 45, s. 301–3018.
  • Piskorski Mateusz, 2010, „Samoobrona RP w polskim systemie partyjnym”, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Poznań, niepublikowana rozprawa doktorska (https://repozytorium.amu.edu.pl/server/api/core/bitstreams/e2e182bc-4191-415c-8b62-31dc7c82036d/content [dostęp: 07.05.2024]).
  • Riemann Gerhard, Schütze Fritz, 2012, „Trajektoria” jako podstawowa koncepcja teoretyczna w analizach cierpienia i bezładnych procesów społecznych, w: Kaja Kaźmierska (red.), Metoda biograficzna w socjologii, tłum. Zbigniew Bokszański, Andrzej Piotrowski, Nomos, Kraków, s. 389–414.
  • Schütze Fritz, 2012, Analiza biograficzna ugruntowana empirycznie w autobiograficznym wywiadzie narracyjnym. Jak analizować autobiograficzne wywiady narracyjne, w: Kaja Kaźmierska (red), Metoda biograficzna w socjologii, Nomos, Kraków, s. 141–278.
  • Sompolska-Rzechuła Agnieszka, Oleńczuk-Paszel Anna, 2017, Poziom życia ludności na obszarach wiejskich i miejskich w Polsce, „Wieś i Rolnictwo”, nr 4, s. 77–96.
  • Szczepański Jan, 1988, Chłopi i kultura chłopska w społeczeństwie polskim, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa.
  • Tajfel Henri, Turner John, 1979, An Integrative Theory of Intergroup Conflict, w: William G. Austin Stephen Worchel (red.), The Social Psychology of Intergroup Relations, Brooks/Cole, Monterey, CA, s. 33–48.
  • Taylor Verta, Whittier Nancy, 1992, Collective Identity in Social Movement Communities: Lesbian Feminist Mobilization, w: Aldon D. Morris, Carol McClurg Mueller (red), Frontiers in Social Movement Theory, Yale University Press, New Haven, s. 104–129.
  • Touraine Alain, 1988, Return of the Actor: Social Theory in Post-Industrial Society, University of Minnesota Press, Minneapolis.
  • Wenzel Michał, 2023, Od Samoobrony do Agrounii. Wiejskie ruchy społeczne po 1989 roku, „Teoria Polityki”, nr 7, s. 168–191.
  • Whittier Nancy, 2002, Meaning and Structure in Social Movements. w: David Meyer, Nancy Whittier, Belinda Robnett (red.), Social Movements: Identity, Culture, and the State, Oxford University Press, Oxford, s. 289–308.
  • Wieruszewska Maria, 2014, Myślenie o wsi i regionie w kategorii wspólnoty: anachronizm czy aktualna perspektywa?, „Wieś i Rolnictwo”, nr 1(162), s. 139–153.
  • Wiley Mary Glenn, Alexander C. Norman, Jr., 1987, From Situated Activity to Self Attribution: The Impact of Social Structural Schemata, w: Krysia Yardley, Terry Honess (red.), Self and Identity: Psychosocial Perspectives, John Wiley & Sons, Hoboken, s. 105–117.
  • Woods Michael, 2015, Explaining Rural Protest: A Comparative Analysis. w: Dirk Strijker, Gerrit Voerman, Ida Terluin (red.), Rural Protest Groups and Populist Political Parties, Wageningen Academic, Wageningen, s. 35–62.
  • Żochowski Tadeusz, 1989, Związki zawodowe rolników indywidualnych. Akta, dokumenty, komentarze, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa.

Downloads

Download data is not yet available.