Skip to main navigation menu Skip to main content Skip to site footer

Vol. 69 No. 4 (2025): Symbolic Boundaries in Social Communication

Articles and essays

Therapeutic Discourse and the Psychologization of Everyday Life in Autobiographical Accounts. Research Observations and Methodological Challenges for Biographical Sociology

DOI: https://doi.org/10.35757/KiS.2025.69.4.5
Submitted: February 10, 2025
Published: December 12, 2025

Abstract

A rich collection of autobiographical narrative interviews, conducted and analyzed following a procedure developed by Fritz Schütze, reveals a systematically deepening symbolic boundary between people in their thirties, forties and twenties today, and those born in earlier decades. In the process of dynamic entry into neoliberal capitalism, this boundary’s blurred contours are outlined, among other things, by the unprecedented growth of the influence of therapeutic culture and therapeutic discourse on individuals’ personal experiences and ways of recapitulating their own lives. This is evident in the overall biographical structuring, numerous theoretical and argumentative commentaries, and in the stock of knowledge at hand, comprising a rich vocabulary and interpretive schemes drawn from psychological discourse. These resources facilitate the interpretation of life events, identity choices, emotional states, and the categorization of interaction partners. They also enable the construction of an illusion of authenticity and a sense of control over the trajectory of suffering. This is often associated with a hierarchy of values that increasingly puts the “self” at the center. When accompanied by an expectation of approval, this can lead to a reluctance to understand the perspectives of others. This article also argues that, despite the challenges and alterations arising from the prevalence of therapeutic culture, the autobiographical narrative interview method provides the necessary tools and procedures to access people’s genuine experiences and their interplay with social reality.

References

  • Beck Ulrich, Grande Edgar, 2009, Europa kosmopolityczna, tłum. Aleksander Ochocki, Scholar, Warszawa.
  • Blumer Herbert, 1954, What Is Wrong with Social Theory?, „American Sociological Review”, t. 19(1), s. 3–10.
  • Bokszański Zbigniew, 1986, Koncepcja tożsamości jednostki A.L. Straussa, „Studia Socjologiczne”, nr 2, s. 89–110.
  • Charmaz Kathy, 1997, Struggling for a Self: Identity Levels of the Chronically Ill, „Research in the Sociology of Health Care: The Experience and Management of Chronic Illness”, t. 6, s. 283–321.
  • Czyżewski Marek, 2009, Między panoptyzmem a „rządomyślnością” — uwagi o kulturze naszych czasów, „Kultura Współczesna”, nr 2, s. 83–95.
  • Czyżewski Marek, 2012, Dyskursy tożsamościowe w nauce i życiu społecznym: odmiany, własności, funkcje, w: Renata Dopierała, Kaja Kaźmierska (red.), Tożsamość, nowoczesność, stereotypy. Księga Jubileuszowa poświęcona Profesorowi Zbigniewowi Bokszańskiemu, Nomos, Kraków, s. 101–120.
  • Czyżewski Marek, 2013, Socjologia interpretatywna i metoda biograficzna: przemiana funkcji, antyesencjalistyczne wątpliwości oraz sprawa krytyki, „Przegląd Socjologii Jakościowej”, nr 4, s. 14–27.
  • Fromm Erich, 1998, Ucieczka od wolności, tłum. Olga Zimińska, Czytelnik, Warszawa.
  • Goffman Erving, 2000, Człowiek w teatrze życia codziennego, tłum. Helena Datner, Paweł Śpiewak, Wydawnictwo KR, Warszawa.
  • Goffman Erving, 2005, Piętno. Rozważania o zranionej tożsamości, tłum. Aleksandra Dzierżyńska, Joanna Tokarska-Bakir, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.
  • Goffman Erving, 2008, Zachowanie w miejscach publicznych, tłum. Olga Siara, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
  • Golczyńska-Grondas Agnieszka, 2014, Wychowało nas państwo. Rzecz o tożsamości dorosłych wychowanków placówek opiekuńczo-wychowawczych, Nomos, Kraków.
  • Han Byung-Chul, 2024, Kryzys migracji i inne eseje, tłum. Rafał Pokrzywka, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.
  • Helling Ingeborg, 1990, Metoda badań biograficznych, w: Jan Włodarek, Marek Ziółkowski (red.), Metoda biograficzna w socjologii, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa––Poznań, s. 13–37.
  • Hughes Everett C., 1963, Professions, „Daedalus”, nr 4, s. 655–668.
  • Jacyno Małgorzata, 2007, Kultura indywidualizmu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
  • Kaźmierska Kaja, 2008, Biografia i pamięć. Na przykładzie pokoleniowego doświadczenia ocalonych z Zagłady, Nomos, Kraków.
  • Kaźmierska Kaja, 2016, Wywiad narracyjny — technika i pojęcia analityczne, w: Renata Dopierała, Katarzyna Waniek (red.), Biografia i wojna. Metoda biograficzna w badaniu procesów społecznych, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 155–176.
  • Labov William, Waletzky Joshua, 1967, Narrative Analysis: Oral Version of Personal Experience, w: June Helm (red.), Essays in the Verbal and Visual Arts, University of Washington Press, Seattle, s. 12–44.
  • McLuhan Marshall, 2001, Zrozumieć media, w: Eric McLuhan, Frank Zingrone (red.), Wybór tekstów, tłum. Ewa Różalska-Stokłosa, Zysk i Spółka, Warszawa, s. 209–258.
  • Nowicka-Franczak Magdalena, 2014, Socjologia krytyczna a obietnica emancypacji, „Stan Rzeczy”, nr 6, s. 235–254.
  • Peirce Charles S., 1998, Collected Papers by Charles S. Peirce, t. 1–6, Charles Hartshorne, Paul Weiss (red.), Thoemmes Press, Bristol.
  • Riemann Gerhard, 1987, Das Fremdwerden der eigenen Biographie: narrative Interviews mit psychiatrischen Patienten, Fink, München.
  • Riemann Gerhard, Schütze Fritz, 2012, Trajektoria jako podstawowa koncepcja teoretyczna w analizach cierpienia i bezładnych procesów społecznych, w: Kaja Kaźmierska (red.), Metoda biograficzna w socjologii. Antologia tekstów, Nomos, Kraków, s. 389–414.
  • Rose Nikolas, 1998, Inventing Our Selves. Psychology, Power, and Personhood, Cambridge University Press, Cambridge.
  • Rose Nikolas, 1999, Power of Freedom: Reframing Political Thought, Cambridge University Press, Cambridge.
  • Sacks Harvey, 1996, On Doing ‘Being Ordinary’, w: J. Maxwell Atkinson, John Heritage (red.), Structures of Social Action; Studies in Conversation Analysis, Cambridge University Press, Cambridge, s. 413–428.
  • Schütz Alfred, 1984, Potoczna i naukowa interpretacja ludzkiego działania, w: Edmund Mokrzycki (red.), Kryzys i schizma, t. 1, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, s. 137–192.
  • Schütz Alfred, 1985a, Don Kichot i problem rzeczywistości, „Literatura na Świecie”, nr 2, s. 246–268.
  • Schütz Alfred, 1985b, Światły obywatel. Esej o społecznym zróżnicowaniu wiedzy, „Literatura na Świecie”, nr 2, s. 269–284.
  • Schütz Alfred, 2008a, Powracający do domu, w: Alfred Schütz, O wielości światów, tłum. Barbara Jabłońska, Nomos, Kraków, s. 203–212.
  • Schütz Alfred, 2008b, Obcy. Esej z zakresu psychologii społecznej, w: Alfred Schütz, O wielości światów, tłum. Barbara Jabłońska, Nomos, Kraków, s. 213–224.
  • Schütze Fritz, 1981, Prozeßstrukturen des Lebensablaufs, w: Joachim Matthes, Arno Pfeifenberger, Manfred Stosberg (red.), Biographie in handlungswissenschaftlicher Perspektive, Nürnberger Forschungsvereinigung, Nürnberg, s. 67–156.
  • Schütze Fritz, 1984, Kognitiven Figuren des autobiographischen Stegreiferzälens, w: Martin Kohli, Robert Günther (red.), Biographie und Sozial Wirklichkeit. Neue Beiträge und Forschungsperspektiven, Metzel, Stuttgart, s. 78–117.
  • Schütze Fritz, 2012a, Analiza biograficzna ugruntowana empirycznie w autobiograficznym wywiadzie narracyjnym. Jak analizować autobiograficzne wywiady narracyjne, w: Kaja Kaźmierska (red.), Metoda biograficzna w socjologii. Antologia tekstów, Nomos, Kraków, s. 141–278.
  • Schütze Fritz, 2012b, Trajektorie cierpienia jako przedmiot badań socjologii interpretatywnej, w: Kaja Kaźmierska (red.), Metoda biograficzna w socjologii. Antologia tekstów, Nomos, Kraków, s. 415–458.
  • Schütze Fritz, 2012c, Koncepcja świata społecznego w symbolicznym interakcjonizmie oraz organizacja wiedzy we współczesnych złożonych społeczeństwach, w: Kaja Kaźmierska (red.), Metoda biograficzna w socjologii. Antologia tekstów, Nomos, Kraków, s. 489–514.
  • Schütze Fritz, 2014, Autobiographical Accounts of War Experiences: An Outline for the Analysis of Topically Focused Autobiographical Texts — Using the Example of the »Robert Rasmus« Account in Studs Terkel’s Book, »The Good War«, „Qualitative Sociology Review”, nr 1, s. 224–283.
  • Schütze Fritz, (bd), Outline for the Method of Biography Analysis (maszynopis).
  • Stachowiak Jerzy, 2013, Pedagogizacja medialna i wzór „przedsiębiorcy samego siebie”, „Societas/Communitas”, nr 2, s. 141–161.
  • Stachowiak Jerzy, 2020, Czynnik ludzki. O cywilizowaniu uprzedmiotowienia, Wydawnictwo Akademickie SEDNO, Warszawa.
  • Stonequist Everett V., 2012, Asymilacja i podawanie się za członka innej grupy, w: Kaja Kaźmierska (red.), Metoda biograficzna w socjologii. Antologia tekstów, Nomos, Kraków, s. 91–106.
  • Strauss Anselm L., Fagerhaugh Shizuco, Suczek Barbara, Wiener Carolyn, 1985, Social Organization of Medical Work, University of Chicago Press, Chicago.
  • Thomas William I., Thomas Dorothy S., 1928, The Child in America, Alfred Knopf, New York.
  • Waniek Katarzyna, 2020, Ucieczka jako przyczyna mobilności Europejczyków. Socjolingwistycznie ugruntowana analiza procesów społecznych w relacjach autobiograficznych, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
  • Waniek Katarzyna, 2023, Kilka uwag o dobrym życiu w biograficznym doświadczeniu i jego nadmiernej terapeutyzacji, „Studia Socjologiczne”, nr 1, s. 31–58.
  • Zuboff Shoshana, 2022, Wiek kapitalizmu inwigilacji. Walka o przyszłość ludzkości na nowej granicy władzy, tłum. Alicja Unterschuetz, Zysk i S-ka, Poznań.

Downloads

Download data is not yet available.

Similar Articles

1 2 3 4 5 > >> 

You may also start an advanced similarity search for this article.