Czym jest interes skoro go nie ma? Heglowska dialektyka interesu i bezinteresowności

Abstrakt

Celem tekstu jest przeprowadzenie dyskusji nad kategorią interesu, która miałaby być dla ontologii materialistycznej, zwłaszcza marksowskiej, kategorią wyjaśniającą zjawiska społeczne. Rozważaniom przyświeca Heglowskie przekonanie, że każda kategoria wzięta w wyabstrahowaniu traci walor eksplanacyjny, dlatego zamiast pytać o podobną ostateczną podstawę dla wyjaśniania, należy badać, co innego należy założyć, żeby coś - interes - mogło coś znaczyć. Stosownie do tego zalecenia w tekście zostaje przeprowadzona pojęciowa analiza kategorii życia, celowości i tożsamości oraz ich związku na gruncie Heglowskiej filozofii. Przezwyciężenie niejednoznaczności Heglowskiego wywodu pozwala odsłonić dialektycznie negatywną tożsamość pomiędzy duchem czyli społeczeństwem a przyrodą, która, przeniesiona na grunt relacji społecznych, umożliwia mówienie o wewnętrznym związku interesu z jego zanegowaniem, z bezinteresownością. Okazuje się, że interes tylko wówczas może coś znaczyć, gdy odniesiony zostanie do bezinteresownosci, która, znów, na gruncie relacji społecznych a zwłaszcza konfliktu klasowego okazuje się interesem możliwości bycia bezinteresownym. W ostatniej części tekstu wynik tych rozważań zostaje odniesiony do Heglowskiej filozofii społecznej, gdzie okazuje się znajdować swoje odzwierciedlenie w relacji pomiędzy dwoma głównymi kategoriami Etycznością i zazwyczaj przez interpretatorów deprecjonowaną Moralnością. Zarazem relacja pomiędzy tymi kategoriami koresponduje z relacją stanową, pomiędzy upowszechnionym wzorcem mieszczanina z jego ekonomicznymi interesami a bezinteresownymi przedstawicielami stanu ogólnego.