Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki

Tom 33 (2023)

Numer specjalny

Czegoś brakuje: Utopia jako transcendentalny warunek myślenia u Theodora W. Adorna

DOI: https://doi.org/10.35757/CIV.2023.33.03
Przesłane: 31 stycznia 2025
Opublikowane: 3 października 2025

Abstrakt

Tekst analizuje kluczową rolę pojęcia utopii w filozofii Theodora Adorna. Wbrew powszechnej recepcji jego twórczości, traktowanej tradycyjnie jako odwrót od socjalistycznej, zaangażowanej myśli politycznej, prezentuję Adorna jako przedstawiciela ścisłego kanonu myśli marksistowskiej, zorientowanego na radykalną transformację społeczeństwa nowoczesnego. W ramach teoretycznego zarysowania możliwości owej transformacji Adorno afirmuje pojęcie utopii i przewrotnie stara się je odzyskać dla teorii marksistowskiej, która od swoich początków odcinała się od utopijnych wizji socjalizmu. Przedstawiam w tekście podwójną funkcję utopii w dziele Adorna: zarówno tę ściśle filozoficzną – jako formalnej charakterystyki naszego myślenia, jak i polityczno-historyczną – jako horyzontu wyobraźni zmiany społecznej i warunku jej możliwości.

Bibliografia

  • Adorno Th., Can One Live after Auschwitz?, ed. R. Tiedemann, Stanford University Press, Stanford 2003.
  • Adorno Th., Dialektyka negatywna, przeł. K. Krzemieniowa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1986.
  • Adorno Th., Hegel. Three Studies, trans. S.W. Nicholsen, MIT Press, Cambridge 1993.
  • Adorno Th., Late Capitalism or Industrial Society?, trans. R. Livingstone, [w:] Th. Adorno, Can One Live after Auschwitz?, ed. R. Tiedemann, Stanford University Press, Stanford 2003.
  • Adorno Th., Minima moralia, przeł. M. Łukasiewicz, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1999.
  • Adorno Th., Teoria estetyczna, przeł. K. Krzemieniowa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1994.
  • Adorno Th., Anders G., Brecht B., Eisler H., Horkheimer M., Marcuse H., Marcuse L., Nbg., Pollock F., Reichenbach H., Viertel B., [Diskussion aus einem Seminar über die Theorie der Bedürfnisse], [w:] M. Horkheimer, Gesammelte Schriften, Bd. 12: Nachgelassene Schriften 1931–1949, Übers. J. Callahan, Hrsg. G. Schmid Noerr, Fischer Taschenbuch Verlag, Frankfurt am Main 1985.
  • Adorno Th., Bloch E., Something’s Missing. A Discussion between Ernst Bloch and Theodor W. Adorno on the Contradictions of Utopian Longing, [w:] E. Bloch, The Utopian Function of Art and Literature. Selected Essays, MIT Press, Cambridge 1989.
  • Adorno Th., Horkheimer M., The Temporal Core of Truth. Experience and Utopia in Dialectical Theory, ed. G. Adorno, trans. J. Callahan, „Substack. James Crane” [online, dostęp: 14 I 2025]: <https://jamescrane.substack.com/p/translation-adorno-and-horkheimers>.
  • Adorno Th., Horkheimer M., Towards a New Manifesto, trans. R. Livingstone, Verso, New York–London 2011. DOI: https://doi.org/10.64590/hpo
  • Aron R., The Opium of the Intellectuals, trans. L. Brockway, The Norton Library, New York 1962.
  • Bloch E., The Utopian Function of Art and Literature. Selected Essays, MIT Press, Cambridge 1989.
  • Harvey B., Theodor W. Adorno’s Critique of the Critique of Reification, „Academia” [online, dostęp: 28 XII 2024]: <https://www.academia.edu/35861661/Adornos_Critique_of_the_Critique_of_Reification>.
  • Horkheimer M., Gesammelte Schriften, Bd. 12: Nachgelassene Schriften 1931–1949, Übers. J. Callahan, Hrsg. G. Schmid Noerr, Fischer Taschenbuch Verlag, Frankfurt am Main 1985.
  • Jameson F., Late Marxism. Adorno, or the Persistence of the Dialectic, Verso, New York–London 2007.
  • Jameson F., Reification and Utopia in Mass Culture, [w:] F. Jameson, Signatures of the Visible, Routledge, New York–London 1992.
  • Marks K., Kapitał, t. 1, przeł. H. Lauer i in., Hachette, Kraków 2010.
  • Marks K., Rękopisy ekonomiczno-filozoficzne z 1844, przeł. K. Jadżewski, [w:] K. Marks, F. Engels, Dzieła, t. 1, red. S. Bergman, Książka i Wiedza, Warszawa 1962.
  • Marks K., Engels F., Dzieła, t. 1, red. S. Bergman, Książka i Wiedza, Warszawa 1962.
  • Marks K., Engels F., Dzieła, t. 3, przeł. S. Filmus, red. I. Strumińska, Książka i Wiedza, Warszawa 1961.
  • Marks K., Engels F., Ideologia niemiecka, [w:] K. Marks, F. Engels, Dzieła, t. 3, przeł. S. Filmus, red. I. Strumińska, Książka i Wiedza, Warszawa 1961.
  • Rose G., The Melancholy Science. An Introduction to the Thought of Theodor W. Adorno, Verso, London 2014.
  • Truskolaski S., Adorno and the Ban on Images, Bloomsbury Academic, London 2021. DOI: https://doi.org/10.5040/9781350129238
  • Truskolaski S., „Etwas Fehlt”: Marxian Utopias in Bloch and Adorno, „Praktyka Teoretyczna” 2020, t. 35, nr 1. DOI: https://doi.org/10.14746/prt2020.1.9

Downloads

Download data is not yet available.