Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
Civitas baner

Tom 33 (2023)

Numer specjalny

Od Edypa do separacji: Zapomniany zwrot w recepcji psychoanalizy na gruncie teorii charakteru społecznego między Reichem a Laschem

DOI: https://doi.org/10.35757/CIV.2023.33.07
Przesłane: 3 marca 2025
Opublikowane: 3 października 2025

Abstrakt

Tekst zawiera krytyczną rekonstrukcję dwudziestowiecznej dyskusji wokół charakteru społecznego zainicjowanej przez Wilhelma Reicha, kontynuowanej m.in. przez Ericha Fromma i Davida Riesmana oraz odzwierciedlonej w historycznych diagnozach szkoły frankfurckiej. Sformułowano w nim hipotezę o przełomie paradygmatycznym w recepcji teorii Sigmunda Freuda, który w ramach tej problematyki w oparciu o badania nad patologicznym narcyzmem realizuje Christopher Lasch. Przełom ten dotyczy obrazu etiologii superego w procesie kształtowania się aparatu psychicznego. Kompleks Edypa, zamiast fundować proces psychicznej formacji jednostki, okazuje się tylko niepewnym zwieńczeniem procesów rozwojowych związanych z doświadczeniem separacji i lęku separacyjnego. Wnioski otwierają nową perspektywę w dyskusji o historycznych uwarunkowaniach i psychodynamice faszyzmu.

 

Bibliografia

  • Adorno Th.W., Osobowość autorytarna, przeł. M. Pańków, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2010.
  • Adorno Th.W., Zum Verhältnis von Soziologie und Psychologie, [w:] Th.W. Adorno, Gesammelte Schriften, Bd. 8, Suhrkamp, Frankfurt am Main 1997.
  • Critical Theory and Society. A Reader, S.E. Bronner, D. Kellner (eds), Routledge, London–New York 1989.
  • Debord G., Rozważania o społeczeństwie spektaklu, przeł. M. Kwaterko, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1988.
  • Ehrenreich B., Natural Causes. An Epidemic of Wellness, the Certainty of Dying, and Killing Ourselves to Live Longer, Twelve, New York 2018.
  • Freud S., „Ja” i to, przeł. R. Reszke, [w:] S. Freud, Psychologia nieświadomości, Wydawnictwo „KR”, Warszawa 2009 (Dzieła, 8).
  • Freud S., Kultura jako źródło cierpień, przeł. R. Reszke, [w:] S. Freud, Pisma społeczne, Wydawnictwo „KR”, Warszawa 1998.
  • Freud S., „Kulturowa” moralność seksualna a współczesna nerwowość, przeł. R. Reszke, [w:] S. Freud, Pisma społeczne, Wydawnictwo „KR”, Warszawa 1998.
  • Freud S., Pisma społeczne, Wydawnictwo „KR”, Warszawa 1998.
  • Freud S., Psychologia nieświadomości, Wydawnictwo „KR”, Warszawa 2009 (Dzieła, 8).
  • Freud S., Wprowadzenie do narcyzmu, [w:] K. Pospiszyl (red.), Zygmunt Freud. Człowiek i dzieło, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Kraków–Wrocław–Warszawa 1991.
  • Fromm E., Kryzys psychoanalizy, przeł. W. Brydak, Dom Wydawniczy „Rebis”, Poznań 2000.
  • Fromm E., Metoda i funkcja analitycznej psychologii społecznej, [w:] E. Fromm, Kryzys psychoanalizy, przeł. W. Brydak, Dom Wydawniczy „Rebis”, Poznań 2000.
  • Fromm E., Psychoanalysis and Sociology, [w:] S.E. Bronner (ed.), D. Kellner, Critical Theory and Society. A Reader, Routledge, London–New York 1989.
  • Fromm E., Psychoanalytische Charakterologie, und ihre Bedeutung für die Sozialpsychologie, „Zeitschrift für Sozialforschung” 1932, H. 1. DOI: https://doi.org/10.5840/zfs1932131
  • Fromm E., Ucieczka od wolności, przeł. O. Ziemilska, A. Ziemilski, Czytelnik, Warszawa 1978.
  • Grunberger B., Narcissism: Psychoanalytic Essays, trans. J.S. Diamanti, International Universities Press, New York 1979.
  • Horkheimer M., Adorno Th., Dialektyka oświecenia, przeł. M. Łukasiewicz, Wydawnictwo IFIS PAN, Warszawa 1994.
  • Horkheimer M. (Hrsg.), Studien über Autorität und Familie, Institut für Sozialforschung, Librairie Félix Alcan, Paris 1936 (Schriften des Instituts für Sozialforschung, 5). DOI: https://doi.org/10.5840/zfs19365273
  • Horney K., Nerwica a rozwój człowieka, przeł. Z. Doroszowa, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1980.
  • Jabłoński P., R. Włodarczyk (red.), Fromm – aplikacje, przeł. M. Bachryj-Krzywaźnia, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław 2016.
  • Jacoby R., Social Amnesia. A Critique of the Contemporary Psychology from Adler to Laing, Transaction Publishers, New York 1975. DOI: https://doi.org/10.3817/0975025196
  • Jay M., Dialectical Imagination: A History of the Frankfurt School and Institute of Social Research 1923–1950, Little Brown & Co., London 1973.
  • Jay M., Integracja psychoanalizy i marksizmu – przypadek Fromma, [w:] P. Jabłoński, R. Włodarczyk (red.), Fromm – aplikacje, przeł. M. Bachryj-Krzywaźnia, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław 2016.
  • Kernberg O., Borderline Conditions and Pathological Narcissism, Rowman & Littlefield Publishers, Lanham 2004.
  • Klein M., „Zawiść i wdzięczność” oraz inne prace z lat 1946–1963, przeł. A. Czownicka, H. Grzegołowska-Klarkowska, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2007.
  • Klein N., Doppelgänger. Podróż do lustrzanego świata, przeł. H. Jankowska, Muza, Warszawa 2024.
  • Kohut H., The Analysis of the Self. A Systematic Approach to the Psychoanalytic Treatment of Narcissistic Personality Disorders, University of Chicago Press, Chicago 2009. DOI: https://doi.org/10.7208/chicago/9780226450148.001.0001
  • Kuhn Th.S., Struktura rewolucji naukowych, przeł. H. Ostromęcka, Fundacja „Aletheia”, Warszawa 2001.
  • Larson E., W ogrodzie bestii, przeł. P. Hejmej, Wydawnictwo „Sonia Draga”, Katowice 2014.
  • Lasch Ch., The Freudian Left and the Theory of Cultural Revolution, [w:] J. Sandler (ed.), Dimensions of Psychoanalysis, H. Karnac Books, London 1989.
  • Lasch Ch., Kultura narcyzmu, przeł. G. Ptaszek, A. Skrzypek, Wydawnictwo Akademickie „Sedno”, Warszawa 2015.
  • Lasch Ch., The Minimal Self. Psychic Survival in Troubled Times, Norton & Company, London–New York 1984. DOI: https://doi.org/10.3817/1284062223
  • Lasch Ch., Narcisistička kultura, Naprijed, Zagreb 1986.
  • Marcuse H., Eros i cywilizacja, przeł. H. Jankowska, A. Pawelski, Muza, Warszawa 1998.
  • Marcuse H., O przestarzałości, [w:] H. Marcuse, Psychoanaliza, polityka, utopia. 5 wykładów, przeł. A. Filas, Vis-á-Vis Etiuda, Kraków 2023.
  • Marks K., Engels F., Ideologia niemiecka. Krytyka najnowszej filozofii niemieckiej w osobach jej przedstawicieli – Feuerbacha, B. Bauera, Stirnera, tudzież niemieckiego socjalizmu w osobach różnych jego proroków, [w:] K. Marks, F. Engels, Dzieła, t. 3, Książka i Wiedza, Warszawa 1961.
  • O’Donohue W., Fowler K.A., Personality Disorders. Toward the DSM V, Sage Publications, Los Angeles–London–New Delhi–Singapore 2007.
  • Pospiszyl K. (red.) ,Zygmunt Freud. Człowiek i dzieło, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Kraków–Wrocław–Warszawa 1991.
  • Reich W., Psychologia mas wobec faszyzmu, przeł. E. Drzazgowska, M. Abraham-Diefenbach, Wydawnictwo „Aletheia”, Warszawa 2009.
  • Riesman D., Samotny tłum, przeł. J. Strzelecki, Vis-á-Vis Etiuda, Kraków 2023.
  • Sandler J. (ed.), Deutsch H., Über einen Typus der Pseudoaffektivität („Als ob”), „Internationale Zeitschrift für Psychoanalyse” 1934, Bd. 20, H. 3.
  • Sandler J. (ed.), Dimensions of Psychoanalysis, , H. Karnac Books, London 1989.
  • Žižek S., Metastazy rozkoszy. Sześć esejów o kobietach i przyczynowości, przeł. M.J. Mossakowski, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2013.
  • Žižek S., „Pathological Narcissus” as a Socially Mandatory Form of Subjectivity, trans. Amidas, „Manifesta” [online, dostęp: 16 II 2023]: <https://m3.manifesta.org/catalogue5.htm>.

Downloads

Download data is not yet available.