Dziecko jako podmiot ekonomiczny? New childhood studies a spółdzielczość dziecięca według Janusza Korczaka

Abstrakt

Współczesne childhood studies, nawet jeśli problematyzują hasła „odzyskiwania” dziecięcego głosu i zwracają uwagę na polityczne uwikłania związane z wzmacnianiem pozycji dzieci w sferze publicznej, stosunkowo rzadko kładą nacisk na dziecko jako podmiot ekonomiczny. Dziecko w świecie rynkowych zależności ciągle postrzegane jest przede wszystkim jako przedmiot opresji, nie zaś podmiot: jako istota zagrożona z jednej strony biedą i ekonomicznym wykorzystaniem, z drugiej zaś – konsumeryzmem. Stosunkowo rzadko badania społeczne sięgają po dziecięce praktyki ekonomiczne oraz wyobrażenia dotyczące tego, czym jest pieniądz, wymiana rynkowa, własność oraz solidarne dzielenie się dobrami. Sfera ekonomiczna postrzegana jest we współczesnych narracjach kulturowych jako ta, w której dziecko nie może lub nie powinno wyrażać się w sposób sprawczy. W świecie późnego kapitalizmu, w rzeczywistości rosnącej infiltracji wszelkich instytucji kulturowych przez mechanizmy globalnych rynków wyłączanie dziecka jako podmiotu ze sfery ekonomii jest zastanawiające. Owa niewidoczność dziecka jako podmiotu ekonomicznego, a także lekceważenie jego praktyk gospodarczych związanych z cyrkulacją nie tylko pieniędzy, towarów i pracy, ale także dóbr mających dla młodych niekoniecznie rynkową wartość jest zjawiskiem nowoczesności. Zjawisko to po raz pierwszy, jak sądzę, ujawnił w swoich tekstach Janusz Korczak/Henryk Goldszmit. Tekst omawia jego koncepcje ekonomicznej, a dokładnie spółdzielczej sprawczości dzieci na tle historii idei ekonomicznych polskiego międzywojnia.