Vol. 69 No. 1 (2025): Sociology of children and childhood
Articles and essays
On the problems of animal participation in the contemporary practice of cultural traditions: O problemach uczestnictwa zwierząt we współczesnym praktykowaniu tradycji kulturowych
Nicolaus Copernicus University in Toruń
Abstract
This article discusses some of the difficulties related to the participation of animals in contemporary cultural traditions, using the example of the animal blessing held annually in Mikstat on St. Roch’s Day. This custom is one of the few traditional cultural phenomena involving live animals included on Poland’s National Inventory of Intangible Cultural Heritage, and in some respects it is unique. The rapid cultural and social transformations, manifested in changing ways of thinking and lifestyles, as well as modern technology and economic practices in animal breeding, are giving rise to challenges in the cultivating of this tradition. The emergence of a new type of human–animal relationship, and consequently of animal species other than “traditional” taking part in the animal blessing, has had a twofold effect: on the one hand, it offers fertile ground enabling the custom to persist; on the other, it generates a kind of tension at the intersection between theological narrative and social practice.
References
- Adamowski Jan, 2011, Odnawianie ludowych tradycji, w: Jan Adamowski, Marta Wójcicka (red.), Tradycja w kontekstach kulturowych, t. 4, Wydawnictwo UMCS, Lublin, s. 103–111.
- Bakke Monika, 2007, Między nami zwierzętami, O emocjonalnych związkach między ludźmi i innymi zwierzętami, „Teksty Drugie”, nr 1–2, s. 222–234.
- Brusiło Jerzy OFM Conv, 2020, Duszpasterstwo wobec błogosławieństwa zwierząt, „Roczniki Teologiczne”, t. 67, z. 6, s. 121–132.
- Buliński Tarzycjusz, Linda-Grycza Katarzyna (red.), 2019, Kot — pies — człowiek. O relacjach międzygatunkowych i kulturowych tego konsekwencjach, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.
- Bystroń Jan Stanisław, 1976, Dzieje obyczajów w dawnej Polsce. Wiek XVII–XVIII, t. 2, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
- Casal Paula, 2021, Whaling, Bullfighting, and the Conditional Value of Tradition, „Res Publica”, t. 27, s. 467–490.
- Chętnik Adam, 1934, Kalendarzyk zwyczajów dorocznych, obrzędów i niektórych wierzeń ludu kurpiowskiego, Nowogród.
- Czarnowski Stefan, 1958, Kultura religijna wiejskiego ludu polskiego, w: Stefan Czarnowski, Dzieła, t. 1: Kultura, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, s. 88–107.
- Fatyga Barbara, Michalski Ryszard (red.), 2014, Kultura ludowa. Teorie — praktyki — polityki, Instytut Stosowanych Nauk Społecznych UW, Warszawa.
- Giglok Marta, 2014, „Nadzieja nowego nieba i nowej ziemi”. Katolicka eschatologia a świat zwierzęcy, w: Marzena Kotyczka (red.), Śmierć zwierzęcia. Współczesne zootanatologie, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 173–187.
- Grabowska Barbara, 2014, Zmiany relacji człowiek–zwierzę, czyli cena postępu, „Kultura i Wartości”, nr 2 (10), s. 105–120.
- Gzyra Dariusz, 2018, Dziękuję za świńskie oczy. Jak krzywdzimy zwierzęta, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.
- Haraway Donna J., 2008, When Species Meet, University of Minnesota Press, Minneapolis–London.
- Januszkiewicz Bolesław, 1971, Żywa tradycja święcenia zwierząt gospodarczych w południowej Wielkopolsce, „Lud”, t. 55, s. 173–180.
- Karpiński Władysław, 1927, Żywot świętego Rocha Wyznawcy i cześć jego, mianowicie cześć jego w Polsce, Pelplin.
- Karwicka Teresa, 1979, Kultura ludowa Ziemi Dobrzyńskiej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
- Kolberg Oskar, 1963, Mazowsze, cz. 1, w: Dzieła wszystkie, t. 24, Ludowa Spółdzielnie Wydawnicza, Wrocław–Poznań.
- Konecki Krzysztof T., 2005, Ludzie i ich zwierzęta. Interakcjonistyczno-symboliczna analiza społecznego świata właścicieli zwierząt domowych, Scholar, Warszawa.
- Królikowska Anna Małgorzata, 2014, Elementy „ludowe” w religijności współczesnej?, „Opuscula Sociologica” nr 4 [10], s. 5–16.
- Książek Joanna, 2024, Cud przetrwania — etnograficzne studium tradycji święcenia zwierząt i kultu św. Rocha w Mikstacie, „Etnografia Polska” 2024, t. 68, nr 1–2, s. 97–116.
- Książek Joanna, 2025, Pies świętego. Zwierzęca postać w tekstowych i wizualnych narracjach o świętym Rochu (w druku).
- Lejman Jacek, 2008, Ewolucja ludzkiej samowiedzy gatunkowej: dzieje prób zdefiniowania relacji człowiek–zwierzę, Wydydawnictwo UMCS, Lublin.
- Linzey Andrew, 2010, Teologia zwierząt, tłum. Wiktor Kostrzewski, Wydawnictwo WAM, Kraków.
- Łozowski Przemysław, 2011, Tradycja jako panchronia, czyli w poszukiwaniu ciągłości kultury, w: Jan Adamowski, Marta Wójcicka (red.), Tradycja w kontekstach kulturowych, t. 4, Wydawnictwo UMCS, Lublin, s. 113–123.
- Mamzer Hanna (red.), 2018, Dobrostan zwierząt: różne perspektywy, Wydawnictwo Naukowe Katedra, Gdańsk.
- Mica Adriana, Łuczeczko Paweł (red.), 2011, Ludzie i Nie-ludzie. Perspektywa socjologiczno-antropologiczna, Orbis Exterior, Pszczółki.
- Niedźwiedzka Barbara, 2023, Zwierzęta we współczesnej moralności katolickiej w Polsce, „Edukacja Etyczna”, nr 1, s. 39–81.
- Nie-ludzka polityka, 2008, „Krytyka Polityczna”, nr 15, Wydawnictwo Krytyki Politycznej (opracowanie zbiorowe).
- Olędzki Jacek, 1962, Symboliczne ofiary woskowe ze wsi Kadzidło, „Polska Sztuka Ludowa”, nr 2, s. 92–97.
- Ordziniak Krzysztof, Strzelec Małgorzata, 2021, Odpust ku czci św. Rocha w Mikstacie — między tradycją a współczesnością, „Twórczość Ludowa”, t. 36, nr 1–2, s. 6–11.
- Ratajski Sławomir, 2015, Zagrożenia dziedzictwa niematerialnego według Konwencji UNESCO z 2003 roku, w: Jan Adamowski, Katarzyna Smyk (red.), Niematerialne dziedzictwo kulturowe: zakresy — identyfikacja — zagrożenia, Wydawnictwo UMCS–Narodowy Instytut Dziedzictwa, Lublin–Warszawa, s. 15–26.
- Serpell James, 1999, W towarzystwie zwierząt. Analiza związków ludzie–zwierzęta, tłum. Anna Alichniewicz, Anna Szczęsna, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
- Singer Peter, 2004, Wyzwolenie zwierząt, tłum. Anna Alichniewicz, Anna Szczęsna, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
- Splitt Jerzy Aleksander, 2016, Mikstat. Opowieść o mieście białej lilii i świętego Rocha. Dzieje miasta do 1945 roku, Mikstat.
- Strzelec Małgorzata, 2019, Funkcje kultu św. Rocha w społeczności mikstackiej, „Twórczość Ludowa”, t. 34, nr 3–4, s. 5–9.
- Strzelec Małgorzata, 2011, Uroczystości odpustowe ku czci świętego Rocha w parafii mikstackiej, w: Jan Adamowski, Marta Wójcicka (red.), Tradycja w kontekstach kulturowych, Wydawnictwo UMCS, Lublin, s. 215–229.
- Sumińska Dorota, 2020, Dość. O zwierzętach, ludziach, bólu, nadziei i śmierci, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
- Szyfer Anna, 2014, Sacrum czy profanum. Elementy obrzędowości ludowej dzisiaj, w: Janina Hajduk-Nijakowska (red.), Praktykowanie tradycji w społeczeństwach posttradycyjnych, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego–Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Opole–Wrocław, s. 241–248.
- Tomicki Ryszard, 1981, Religijność ludowa, w: Maria Biernacka i in. (red.), Etnografia Polski. Przemiany kultury ludowej, t. 2, Ossolineum, Wrocław, s. 29–70.
- Ziółkowska-Kuflińska Magdalena, 2013, Czy śmierć może być wartością? „Corrida de toros” jako dziedzictwo kulturowe, w: Jan Adamowski, Katarzyna Smyk (red.), Niematerialne dziedzictwo kulturowe: źródła — wartości — ochrona, Wydawnictwo UMCS–Narodowy Instytut Dziedzictwa, Lublin–Warszawa, s. 195–204.
- Żurawski Zygmunt, 1982, Odpust w Mikstacie, „Literatura Ludowa”, nr 3, s. 45–50.
Downloads
Download data is not yet available.
