Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki

Tom 68 Nr 3 (2024)

Artykuły i rozprawy

(Amoralny) familizm: propozycja rekonceptualizacji z wykorzystaniem psychologii ewolucyjnej i międzykulturowej

DOI: https://doi.org/10.35757/KiS.2024.68.3.1
Przesłane: 19 października 2023
Opublikowane: 19.09.2024 — zaktualizowane 19.09.2024

Abstrakt

In his 1958 book Moral Basis of a Backward Society, Edward Banfield introduced the term amoral familism to describe social relations and values in a poor rural community in southern Italy. In my analysis, I propose to abandon the value-laden epithet "amoral" and consider familism as an evolutionary adaptive strategy activated in times of scarcity or crises. I base the thesis of the evolutionary roots of familism on the inclusive fitness theory (Hamilton 1964) and the theory of kin and reciprocal altruism (Trivers 1971). The perspective of evolutionary psychology makes it possible to see the positive functions of familism and to propose a new biological-cultural understanding of familism. Familism has so far been diagnosed primarily "indirectly" in sociological studies of bonding (and bridging) capital and in research on social trust conducted as part of cyclical social surveys such as the World Values Survey and the European Social Survey. In the search for accurate measures of biological-cultural familism we can additionally turn to the research of cross-cultural psychologists conducted for international management. I argue that the dimension of particularism on the 7-dimensional cultural map of Fons Trompenaars and Charles Hampden-Turner (2002) and the dimension of in-group collectivism on the 9-dimensional cultural map of the GLOBE project (House et al. 2004), can valuably complement the measures used in sociological sciences and make the diagnosis of familism more reliable. Finally, I call for in-depth research on Polish familism aimed at testing whether it is possible to build bridging capital on the basis of familist bonding capital.

Bibliografia

  1. Alesina Alberto, Giuliano Paola, 2009, Family Ties and Political Participation, Discussion Paper nr 2171, Harvard Institute of Economic Research, Cambridge.
  2. Alesina Alberto, Giuliano Paola, 2010, The Power of the Family, „Journal of Economic Growth”, t. 15(2), s. 93–125.
  3. Aksamit Bożena, 2015, Nieufny jak Polak. Ufamy tylko rodzinie (rozmowa z J. Czapińskim), „Gazeta Wyborcza”, 29 października.
  4. Axelrod Robert M., 1984, The Evolution of Cooperation, Basic Books, New York.
  5. Banfield Edward C., 1958, Moral Basis of a Backward Society, The Free Press, Glencoe.
  6. Beugelsdijk Sjoerd, Welzel Chris, 2018, Dimensions and Dynamics of National Culture: Synthesizing Hofstede with Inglehart, „Journal of Cross-Cultural Psychology”, t. 49(10), s. 1469–1505.
  7. Bigoni Maria, Bortolotti Stefania, Casari Marco, Gambetta Diego, Pancotto Francesca, 2016, Amoral Familism, Social Capital, or Trust? The Behavioural Foundations of the Italian North-South Divide, „The Economic Journal”, t. 126(594), s. 1318–1341.
  8. Boski Paweł, 2009, Kulturowe ramy zachowań społecznych. Podręcznik psychologii międzykulturowej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Academica Wydawnictwo SWPS, Warszawa.
  9. Bourdieu Pierre, 1980, Le capital social: notes provisoires, „Actes de la recherche en sciences sociales”, t. 31, s. 2–3.
  10. Bourdieu Pierre, 1986, The Forms of Capital, w: John G. Richardson (red.), Handbook of Theory and Research for the Sociology of Education, Greenwood Press, New York, s. 241–258.
  11. Brindelli Pierluca, 2019, Collective Identity Inside and Out: Particularism through the Looking Glass, „European Journal of Cultural and Political Sociology”, t. 6(2), s. 237–270.
  12. Burdyka Konrad, 2020, Amoralny familizm? O samopomocy rodzinno-sąsiedzkiej w społeczności wiejskiej czasu pandemii, „Wieś i Rolnictwo”, nr 3, s. 141–159.
  13. Chua Roy Y.J., Morris Michael W., Ingram Paul, 2009, Guanxi vs Networking: Distinctive Configurations of Affect- and Cognition-based Trust in the Networks of Chinese vs American Managers, „Journal of International Business Studies”, t. 40(3), s. 490–508.
  14. Coleman James S., 1988, Social Capital in the Creation of Human Capital, „American Journal of Sociology”, t. 94, s. S95–S120.
  15. Coleman James S., 1990, Foundations of Social Theory, Harvard University Press, Cambridge.
  16. Crawford Charles, Salmon Catherine, 2004, The Essence of Evolutionary Psychology, w: Charles Crawford, Catherine Salmon (red.), Evolutionary Psychology, Public Policy and Personal Decisions, Erlbaum, Mahwah, New Jersey–London, s. 23–49.
  17. Czapiński Janusz, 2010, Kapitał społeczny I kreatywność: synergia czy konflikt? Seminarium: Kultura i rozwój, 9 czerwca 2010, Collegium Civitas, Warszawa (https://wszechnica.org.pl/wyklad/czy-polacy-sa-kreatywni-cz-2/).
  18. Dawkins Richard, 2021, Samolubny gen, tłum. Marek Skoneczny, Pruszyński i S-ka, Warszawa.
  19. Działek Jarosław, 2011, Kapitał społeczny — ujęcie teoretyczne i praktyka badawcza, „Studia Regionalne i Lokalne”, nr 3, s. 100–118.
  20. Fedyszak-Radziejowska Barbara, 2006, Czy kapitał społeczny bez społecznego zaufania jest możliwy?, w: Katarzyna Szafraniec (red.), Jednostkowe i społeczne zasoby wsi, Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN, Warszawa, s. 123–146.
  21. Ferragina Emanuele, 2009, The Never-Ending Debate about the Moral Basis of a Backward Society: Banfield and ‘Amoral Familism’, „Journal of the Anthropological Society of Oxford-online”, t. 1(2), s. 141–160.
  22. Frykowski Maciej, Starosta Paweł, 2008, Kapitał społeczny i jego użytkownicy, „Studia Socjologiczne”, nr 1, s. 31–62.
  23. Fukuyama Francis, 1995, Social Capital and Global Economy, „Foreign Affairs”, t. 74 (5), s. 89–103.
  24. Fukuyama Francis, 1999, Social Capital and Civil Society, referat wygłoszony na „IMF Conference on Second Generation Reforms”, 8–9 listopada 1999 r., Washington, DC (http://www.imf.org/external/pubs/ft/seminar/1999/reforms/fukuyama.htm [dostęp:
  25. 08.2023]).
  26. Gagacki Jan, 2013, Kapitał społeczny i kultura zaufania, „Ekonomia Społeczna”, nr 1, s. 65–72.
  27. Granovetter Mark, 1974, Getting a Job: A Study of Contacts and Careers, Harvard University Press, Cambridge.
  28. Growiec Katarzyna, 2016, Ile szczęścia dają nam inni ludzie. Więzi społeczne a dobrostan psychiczny, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
  29. Guicciardini Francesco, 1933 [1530], Scritti politici e ricordi, Laterza, Bari.
  30. Halamska Maria, 2008, Kapitał społeczny wsi: próba rekonstrukcji, „Przegląd Socjologiczny”, nr 1, s. 81–104.
  31. Hamilton Wiliam D., 1963, The Evolution of Altruistic Behaviour, „The American Naturalist”, t. 97, s. 354–356.
  32. Hamilton Wiliam D., 1964, The Genetical Evolution of Social Behaviour. I, „Journal of Theoretical Biology, t. 7 (1), s. 1–16.
  33. Harris Donna, 2007, Bonding Social Capital and Corruption: A Cross-National Empirical Analysis, w: Environmental Economy and Policy Research Working Papers, University of Cambridge, Cambridge.
  34. Harrison Lawrence E., Huntington Samuel P. (red.), 2003 [2000], Kultura ma znaczenie. Jak wartości wpływają na rozwój społeczeństw, tłum. Sławomir Dymczyk, Zysk i Ska, Poznań.
  35. Herbst Jan, 2008, Inny trzeci sektor. Organizacje pozarządowe na terenach wiejskich, w: Maria Halamska (red.), Wiejskie organizacje pozarządowe, Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN, Warszawa, s. 33–76.
  36. Hofstede Geert, 2007 [1997], Kultury i organizacje. Zaprogramowanie umysłu, tłum. Małgorzata Durska, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
  37. House Robert J., Hanges Paul J., Javidan Mansour, Dorfman Peter W., Grupta Vipin (red.), 2004, Culture, Leadership, and Organizations: The GLOBE Study of 62 Societies, Sage, Thousand Oaks.
  38. Inglehart Ronald, 1997, Modernization and Postmodernization: Cultural, Economic and Political Change in 43 societies, Princeton University Press, Princeton.
  39. Inglehart Ronald, 1999, Trust, Well-being and Democracy, w: Mark E. Warren (red.), Democracy and Trust, Cambridge University Press, New York–Cambridge.
  40. Kaźmierczak Tomasz, 2007, Kapitał społeczny a rozwój społeczno-ekonomiczny — przegląd podejść, w: Tomasz Kaźmierczak, Marek Rymsza (red.), Kapitał społeczny. Ekonomia społeczna, Fundacja Instytut Spraw Publicznych, Warszawa, s. 41–64.
  41. Kolasa-Nowak Agnieszka, 2020, Sprawczość i przeszłość w socjologicznych analizach polskiego społeczeństwa, „Studia Socjologiczne”, nr 3, s. 79–105.
  42. Koniordos Sokratis M., 2008, Social Capital Contested, „International Review of Sociology”, t. 18 (2), s. 317–337.
  43. Kotarski Hubert, 2013, Kapitał ludzki i kapitał społeczny a rozwój województwa karpackiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów.
  44. Leder Andrzej, 2020, Amoralny familizm a współczesna mentalność w Polsce, w: Jacek Kołtan, Grzegorz Piotrowski (red.), Kontrrewolucja u bram, Europejskie Centrum Solidarności, Gdańsk, s. 39–58.
  45. Lee Zong-Rong, Hsin-Huang Michael Hsiao, 2010, Familism, Social Capital and Civic Culture: A Multifaceted Test of Survey Data in Eleven Asian Societies (https://ricas.ioc.u-tokyo.ac.jp/aasplatform/achivements/pdf/2010_ab_zongrong.pdf).
  46. Lipset Seymour Martin, Lenz Gabriel Salman, 2000, Korupcja, kultura i funkcjonowanie rynków, w: Lawrence E. Harrison, Samuel P. Huntington (red.), Kultura ma znaczenie, tłum. Sławomir Dymczyk, Zysk i S-ka, Poznań.
  47. Meyer Erin, 2023, Mapa kulturowa. Jak skutecznie radzić sobie z różnicami kulturowymi w biznesie, tłum. Agnieszka Sobolewska, Znak, Kraków.
  48. Muraskin Wiliam, 1974, The Moral Basis of a Backward Sociologist: Edward Banfield, the Italians, and the Italian-Americans, „American Journal of Sociology”, t. 79 (6), s. 1484–1496.
  49. Nowak Stefan, 1979, System wartości społeczeństwa polskiego, „Studia Socjologiczne”, nr 4, s. 155–173.
  50. Parsons Talcott, 2009 [1951], System społeczny, tłum. Michał Kaczmarczyk, Nomos, Kraków.
  51. Pawlak Mikołaj, 2016, Jak przemieszcza się próżnia? Wędrówki tezy Stefana Nowaka między obszarami i kontekstami, „Stan Rzeczy” nr 1(10), s. 316–335.
  52. Portes Alejandro, 1998, Social Capital: Its Origins and Applications in Modern Sociology, „Annual Review of Sociology”, t. 24, s. 1–24.
  53. Putnam Robert D. (współpr. Leonardi Robert, Nanetti Rafaella Y.), 1995, Demokracja w działaniu. Tradycje obywatelskie we współczesnych Włoszech, tłum. Jakub Szacki, Znak–Fundacja im. Stefana Batorego, Kraków–Warszawa.
  54. Putnam Robert D., 2008, Samotna gra w kręgle. Upadek i odrodzenie wspólnot lokalnych w Stanach Zjednoczonych, tłum. Przemysław Sadura, Sebastian Szymański, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa.
  55. Qi Xiaoying, 2013, Guanxi, Social Capital Theory and Beyond: Toward a Globalized Social Science, „British Journal of Sociology”, t. 64(2), s. 308–324.
  56. Realo Anu, Allik Jüri, Greenfield Brenna, 2008, Radius of Trust: Social Capital in Relation to Familism and Institutional Collectivism, „Journal of Cross-cultural Psychology”, t. 39(4), s. 447–462.
  57. Rubio Mauricio, 1997, Perverse Social Capital: Some Evidence from Columbia, „Journal of Economic Issues”, t. 31(3), s. 805–816.
  58. Rychard Andrzej, 2015, Bardziej uspołecznieni, niż to się wydaje?, w: Jak lokalnie budować partnerstwa?, Lokalne Partnerstwo PAFW, Warszawa, s. 30–47.
  59. Rymsza Agnieszka, 2007, Klasyczne koncepcje kapitału społecznego, w: Tomasz Kaźmierczak, Marek Rymsza (red.), Kapitał społeczny. Ekonomia społeczna, Fundacja Instytut Spraw Publicznych, Warszawa, s. 23–40.
  60. Salmon Catherine A., Shackelford Todd, 2007, Family Relationship: An Evolutionary Perspective, Oxford University Press, Oxford.
  61. Sierocińska Katarzyna, 2011, Kapitał społeczny. Definiowanie, pomiar i typy, „Studia Ekonomiczne”, nr 1, s. 69–86.
  62. Souza Briggs Xavier de, 1998, Doing Democracy Up-Close: Culture, Power, and Communication in Community Building, „Journal of Planning Education and Research”, t. 18(1), s. 1–13.
  63. Steidel Angel G. Lugo, Contreras Josefina M., 2003, A New Familism Scale for Use with Latino Populations, „Hispanic Journal of Behavioral Sciences”, t. 25(3), s. 312–330.
  64. Sułkowski Łukasz, 2013, Syndrom familizmu w polskich organizacjach, „Przedsiębiorczość i Zarządzanie”, t. 14, z. 6, s. 21–31.
  65. Sztompka Piotr, 2007, Zaufanie, Znak, Kraków.
  66. Talhelm Thomas, Zhang Xuemin, Oishi Shigehiro, Shimin Chen, Duan Dongyuan, Lan Xuezhao, Kitayama Shinobu, 2014, Large-Scale Psychological Differences within China Explained by Rice versus Wheat Agriculture, „Science”, t. 344 (6184), s. 603–608.
  67. Tarkowska Elżbieta, Tarkowski Jacek, 1990, „Amoralny familizm”, czyli o dezintegracji społecznej w Polsce lat osiemdziesiątych, w: Edmund Wnuk-Lipiński (red.), Grupy i więzi społeczne w systemie monocentrycznym, Instytut Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa, s. 37–69.
  68. Tönnies Ferdinand, 2012 [1887], Community and Civil Society, Cambridge University Press, Cambridge.
  69. Triandis Harry C., 1990, Cross-cultural Studies of Individualism and Collectivism, w: John J. Berman (red.), Nebraska Symposium on Motivation, 1989: Cross-cultural Perspectives, University of Nebraska Press, Lincoln, s. 41–133.
  70. Trivers Robert L., 1971, The Evolution of Reciprocal Altruism, „The Quarterly Review of Biology”, t. 46 (1), s. 35–57.
  71. Trompenaars Fons, Hampden-Turner Charles, 2002, Siedem wymiarów kultury. Znaczenie różnic kulturowych w działalności gospodarczej, tłum. Bogumiła Nawrot, Oficyna Ekonomiczna, Kraków.
  72. Trutkowski Cezary, Mandes Sławomir, 2005, Kapitał społeczny w małych miastach, Scholar, Warszawa.
  73. Van Deth J.W., 2003, Measuring Social Capital: Orthodoxies and Continuing Controversies, „International Journal of Social Methodology”, t. 6 (1), s. 79–92.
  74. Weber Max, 2011 [1904], Etyka protestancka i duch kapitalizmu, tłum. Dorota Lachowska, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
  75. Westlund Hans, Adam Frane, 2010, Social Capital and Economic Performance: A Meta-analysis of 65 Studies, „European Planning Studies”, t. 18 (6), s. 893–919.
  76. Wicenty Daniel, 2004, Brudny kapitał społeczny — społeczne uwarunkowania i zagrożenia dla demokracji, w: Marek S. Szczepański, Anna Śliz (red.), Obywatel w lokalnej społeczności. Studia i szkice socjologiczne, Śląskie Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Zarządzania i Nauk Społecznych, Tychy–Opole, s. 69–76.
  77. Williams George C., 1966, Adaptation and Natural Selection: A Critique of Some Current Evolutionary Thought, Princeton University Press, New York.
  78. Woolcock Michael, 1998, Social Capital and Economic Development: Toward a Theoretical Synthesis and Policy Framework, „Theory and Society”, t. 27 (2), s. 151–208.
  79. Zarycki Tomasz, 2004, Kapitał społeczny a trzy polskie drogi do nowoczesności, „Kultura i Społeczeństwo”, nr 2, s. 45–65.
  80. Zarycki Tomasz, 2008, Dwa wymiary kapitału społecznego w kontekście polskim, „Pomorski Przegląd Gospodarczy”, nr 2, s. 49–52.
  81. Zarycki Tomasz, 2013, Polska Wschodnia i orientalizm — wprowadzenie, w: Tomasz Zarycki (red.), Polska Wschodnia i orientalizm, Scholar, Warszawa.

Downloads

Download data is not yet available.

Podobne artykuły

1 2 3 4 5 > >> 

Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.