Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
SP baner

Tom 53 Nr 2 (2025)

Stosunki międzynarodowe

Przewroty wojskowe w regionie Afryki Subsaharyjskiej w latach 2020–2023 w świetle teorii „kaskadowości” i „zaraźliwości” zamachów stanu

DOI: https://doi.org/10.35757/STP.2025.53.2.03
Przesłane: 15 stycznia 2024
Opublikowane: 27 czerwca 2025

Abstrakt

W latach 2020–2023 w regionie Afryki Subsaharyjskiej doszło do serii przewrotów wojskowych, w wyniku których przedstawiciele sił zbrojnych odsunęli rządzących i przejęli kontrolę nad państwem. Artykuł ukazuje uwarunkowania i podobieństwa mechanizmów niekonstytucyjnej zmiany władzy na przykładzie kilku państw regionu: Mali, Burkina Faso, Czadu, Gabonu, Gwinei, Sudanu i Nigru. Analiza tu zawarta odwołuje się do koncepcji teoretycznych zamachu stanu, spośród których szczególnie dwie teorie – „zaraźliwości” i „kaskadowości” znajdują odzwierciedlenie w przewrotach we wspomnianych państwach Afryki. Trajektorie zamachów stanu stanowią egzemplifikację i komplementarność mechanizmów określających specyfikę tego typu niekonstytucyjnej wymiany elit politycznych. Artykuł podejmuje zarazem tak ważny z perspektywy tych wydarzeń problem militaryzacji polityki oraz znaczenie problemów wewnętrznych wymienionych państw, szczególnie w kontekście aktywności na ich obszarze nurtów wywrotowych o charakterze dżihadystycznym.

Bibliografia

  • Agyeman-Duah B., Military Coups, Regime Change, and Interstate Conflicts in West Africa, „Armed Forces & Society”, 1990, t. 16, nr 4.
  • Albrecht H., The Myth of Coup-proofing: Risks and Instances of Military Coups d’Etat in the Middle East and North Africa, 1950–2013, „Armed Forces & Society” 2015, t. 41 (4).
  • Alvarado D., Independent Azawad: Tuareg, Jihadists, and un Uncertain Future of Mali, „Notes Internationals”, CIDOB 54, May 2012.
  • Amoateng N., Military Coups in Africa: A Continuation of Politics by Other Means?, „Conflict Trends” 2022, nr 1.
  • Ayangafac Ch., Resolving the Chadian Political Epilepsy: An Assessment of Intervention Efforts, Institute for Security Studies, Situation Report, 1 June 2009, https://www.files.ethz.ch/isn/101552/CHAD1-06-09.pdf [dostęp: 27.12.2023].
  • Bhattacharya S., Military Take over in Gabon: A Coup D’Etat or Palace Revolution?, Observer Research Foundation, 15 September 2023.
  • Bankowicz M., Zamach stanu. Pojęcie i konteksty, „Politeja” 2007, nr 7.
  • Bankowicz M., Zamach stanu. Studium teoretyczne, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2009.
  • Brailey Th., Harding R., Isbell Th., Coups and Social Trust: Evidence from a Natural Experiment in Burkina Faso, „Afrobarometr Working Paper”, July 2024, nr 204.
  • Castro P., El caudillismo en América Latina, ayer y hoy, „Política y cultura” 2007, nr 27.
  • Chidume Ch.G., Military Coups in West Africa: the African ‘Phenomenon’ That is Self-Inflicted, „International Affairs and Global Strategy” 2013, t. 15.
  • Chivvis Ch.S., The French War on Al Qa’ida in Africa, Cambridge University Press, New York 2016.
  • Czerep J., A New Wave of Coups D’Etat Will not Jeopardise Democracy in Africa, PISM, 2022, nr 2 (89).
  • Czerep J., Międzynarodowe skutki przewrotu wojskowego w Gwinei, PISM, 2021, nr 176 (2374).
  • Czerep J., Rosyjska grupa Wagnera rozszerza wpływy w Afryce, PISM, 2021, nr 181 (2379).
  • Czerep J., Zamach wojskowy w Burkina Faso, PISM, 2022, nr 5.
  • Diez Alcalde J., Desafíos de seguridad en el Sahel: conflictos armados y terrorismo yihadista, w: Sahel 2015, origen de desafíos y oportunidades, Instituto Espańol de Estudios Estratégicos „Cuadernos de Estrategia”, 2015, 176.
  • Eakin M.C., Historia Ameryki Łacińskiej. Zderzenie kultur, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2007.
  • Figuerola Ibarra C., Nuevos ordes y viejos vinos: la violencia en América Latina en los albores del siglo XXI, w: T. Castro Escudero, L.O. Costilla (red.), Poder y política en América Latina, „El Debate Latinoamericano”, t. 3, Siglo Veintinuno Editores, Buenos Aires 2005.
  • First R., The Barrel of Gun. Political Power in Africa and the Coup D’Etat, London 1970.
  • Gemechu Kebede D., Wpływ polityki i religii na życie społeczno-polityczne w wybranych państwach Afryki Subsaharyjskiej, „NURT SVD” 2017, nr 2.
  • Guinea Junta Turns to Military to Face Protesters, „Africa Defense Forum” 2023, June 6, https://adf-magazine.com/2023/06/guinea-junta-turns-to-military-to-face-protesters/ [dostęp: 27.10.2023].
  • Jackman R.W., O’Kane R.H.T., Johnson Th.H., McGowan P., Explaining African Coups d’Etat, „American Political Science Association” 1986, t. 80 (1).
  • Johnson T.H., Slater R.O., McGowan P., Explaining African Military Coups D’Etat, „The American Political Science Review” 1984, t. 78, nr 3.
  • Kłosowicz R., Konteksty dysfunkcyjności państw Afryki Subsaharyjskiej, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2017.
  • Kosmynka S., Aktywizacja nurtów dżihadystycznych w Sahelu i wysiłki na rzecz ich zwalczania, „Studia Polityczne” 2022, t. 50, nr 1.
  • Kosmynka S., Militaryzacja zwalczania przestępczości w Hondurasie w XXI wieku, „Politeja” 2022, nr 6 (81).
  • Kosmynka S., Udział Hiszpanii w misjach bezpieczeństwa w Sahelu Zachodnim, „Athenaeum. Polskie Studia Politologiczne” 2020, t. 65 (1).
  • Lowings B., The Dominance of Military Power in Sudan: Ramifications of the Coup D’Etat, Brussels International Center, November 2021.
  • Luttwak E.N., Zamach stanu. Podręcznik, tłum. G. Kulesza, PWN, Warszawa 2017.
  • Mattes R., Democracy in Africa: Demand, Supply, and the ‘Dissatisfied Democrat’, „Afrobarometr Policy Paper”, February 2019, nr 54.
  • Meneses R., El Sahel y el ascenso del yihadismo, „Anuario CEIPAZ”, 2019–2020.
  • Moreno-Cosgrove N., La inalcanzable misión antiterrorista de Francia en el Sahel, Real Instituto Elcano, 2022, nr 19.
  • Naranjo J., 300 muertos en tres meses: el yihadismo golpea con dureza en África a los golpistas militares, „El País”, 15 de junio de 2022.
  • Navarro Milián I., El fenómeno de los Golpes de Estado en África, „Apunts ECP de Confl ictes i Pau”, no. 26/2023.
  • Ng J., France’s Long Legacy of Colonialism Lives on in Sahel Crisis, „Truthout”, 28 October 2023, https://truthout.org/articles/frances-long-legacy-of-colonialism-lives-on-in-sahel-crisis/ [dostęp: 18.11.2023].
  • O’Kane R.H.T., A Probabilistic Approach to the Causes of Coups d’Etat, „British Journal of Political Science” 1981, t. 11 (3).
  • Powell J.M. & Thyne C.L., Global Instances of Coups from 1950 to 2010: A New Dataset, „Journal of Peace Research” 2011, t. 48 (2).
  • Pryce D.K., Time V.M., The Role of Coups D’État in Africa: Why Coups Occur and Their Effects on the Populace, „International Social Science Journal” 2023, t. 73 (1).
  • Rivas Nieto P.E., El golpe de Estado como forma de intervención polítca. Mauritania, orden y desordenen el verano de 2005, „Sphera Pública” 2006, nr 6.
  • Sawo A., The Chronology of Military Coup D’États and Regimes in Burkina Faso: 1980–2015, „The Turkish Yearbook of International Relations” 2017, t. 48.
  • Schmidt P., Koncepcje tłumaczące występowanie i powtarzalność zamachów stanu, „Przegląd Geopolityczny” 2017, nr 22.
  • Schmidt P., Zamachy stanu w Egipcie (2013) i Turcji (2016) – podstawy sukcesu i przyczyny porażki, „Przegląd Geopolityczny” 2017, nr 20.
  • Siradağ A., Understanding French Foreign and Security Policy towards Africa: Pragmatism or Altruism?, „Afro Eurasian Studies Journal”, Spring 2014, t. 3, nr 1.
  • Skinner E.P., African Political Culture and the Problem of Government, „African Studies Quarterly” 1998, t. 2, nr 3.
  • Solar C., Militarism and Militarization of Public Security in Latin America and the Caribbean, Jack D. Gordon Institute for Public Policy, July 2021.
  • Sukhankin S., France to Lead Joint Effort in War on Terrorism in Sahel Region, „Terrorism Monitor” 2020, t. 18, nr 10.
  • Summers M., Actividad yihadista en el Maghreb y Sahel Occidental, „Anuario del terrorismo yihadista 2020”, Observatorio Internacional de Estudios sobre Terrorismo, 2020.
  • Sztompka P., Socjologia, Znak, Kraków 2005.
  • Tar U.A., Bala B., Lake Chad Basin. Emerging Regional Architecture for Counterterrorism and counterinsurgency, The Routledge Handbook of Counterterrorism and Counterinsurgency in Africa, 2021.
  • Thee M., Militarism and Militarization in Contemporary International Relations, „Bulletin of Peace Proposals” 1977, t. 8, nr 4.
  • Thompson J., Examining Extremism: Islamic State in The Greater Sahara, Center for Strategic and International Studies, 22 July 2021.
  • Thomson A., An Introduction to African Politics, Routledge, London 2010.
  • Wiking S., Military Coups in Sub-Saharan Africa. How to Justify Illegal Assumptions of Power, Upsala 1983.
  • Yeboua K., Africa Can End Its Rash of Military Coups, ISS, 5 October 2023, https://issafrica.org/iss-today/africa-can-end-its-rash-of-military-coups [dostęp: 30.09.2024].
  • Zwoliński A., Biedy Afryki, Petrus, Kraków 2009.

Downloads

Download data is not yet available.

Podobne artykuły

1 2 > >> 

Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.