Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki

Tom 53 Nr 2 (2025)

Społeczeństwo

Polityka edukacyjna jako jeden z kierunków przemian systemowych Chińskiej Republiki Ludowej w latach 1979–2023

DOI: https://doi.org/10.35757/STP.2025.53.2.08
Przesłane: 3 czerwca 2024
Opublikowane: 27 czerwca 2025

Abstrakt

Artykuł analizuje proces organizacji i wdrażania reform edukacji w Chińskiej Republice Ludowej, wiążąc je z procesami politycznymi w kraju. Zorganizowany przez Chiny system edukacyjny został wskazany jako jeden z fundamentów „reform i otwarcia” Deng Xiaopinga, warunkujący awans ekonomiczny państwa, w tym jego szybki postęp naukowo-techniczny. W analizie wyróżniono cztery etapy reform – od decentralizacji ery Deng Xiaopinga do ery Xi Jinpinga ukierunkowanej na zwiększanie wpływu rządu centralnego na organizację państwa. Tekst eksploruje rzadko dostrzeganą rolę rządów terenowych w faktycznym wdrażaniu reform edukacji. Opracowanie dotyczące lat 80. i 90. XX w. opiera się przede wszystkim na analizie regulacji i innych dokumentów rządowych, podczas gdy analizy ostatnich dwóch dekad uwzględniają również wyniki oparte na autorskich badaniach terenowych i wywiadach z przedstawicielami aparatu samorządowego i segmentu edukacji. Dzięki temu możliwe było syntetyczne przedstawienie skutków niedostatecznie zbadanych w literaturze naukowej polityk, tj. Reformy Edukacji 2010–2020 oraz – aktualnie obserwowanych – procesów centralizacji i ideologizacji szkolnictwa wprowadzanych przez aktualne władze ChRL. Nacisk położono również na proces wygaszania oświaty w językach mniejszości narodowych.

Bibliografia

  • Afek J., Przemiany edukacji przedszkolnej w ChRL w latach 1978–2018 w ramach reform systemu szkolnictwa, „Azja-Pacyfik” 2020, nr 23, s. 93–105.
  • Albers S., Dissecting the Chinese National Historical Narrative: A Quantitative and Qualitative Analysis of Ideological Roles of Women, Ethnic Minorities, and Businesspeople in Chinese Junior High School History Textbooks, Ph.D. thesis, Amsterdam School of Historical Studies, Amsterdam 2022.
  • Bachulska A., China’s Social Credit System and Its Development: Between „Orwellian Nightmare” and Technocratic Utopia?, „Asia Research Center Report”, Center for Security Studies War Studies University, Warsaw, September 2020.
  • Baioud G., Will Education Reform Wipe out Mongolian Language and Culture, „Language on the Move” 2020, nr 30.
  • Bogusz M., Jakóbowski J., Komunistyczna Partia Chin i jej państwo. Konserwatywny zwrot Xi Jinpinga, Ośrodek Studiów Wschodnich im. Marka Karpia, Warszawa 2019.
  • Boullenois C., Poverty Alleviation in China: The Rise of State-Sponsored Corporate Paternalism, „China Perspectives” 2020, nr 3, s. 47–56.
  • Cliff T., Peripheral Urbanism: Making History on China’s Northwest Frontier, „China Perspectives” 2013, nr 3/95, s. 13–23.
  • Connelly R., Zheng Z., Enrollment and Graduation Patterns as China’s Reform Deepen, 1990–2000, w: E. Hannum, A. Park (red.), Education and Reform in China, Routledge, Oxon–New York 2009, s. 81–92.
  • Gawlikowski K., Procesy transformacji w Chińskiej Republice Ludowej, w: K. Gawlikowski, M. Ławacz (red.), Azja Wschodnia na przełomie XX i XXI wieku: Przemiany polityczne i społeczne, ISP PAN i Trio, Warszawa 2004, s. 81–147.
  • Golik K., Implementacja reformy edukacji Chińskiej Republiki Ludowej 2010–2020 w Regionie Autonomicznym Mongolii Wewnętrznej – informacje wstępne, w: K. Baraniecka-Olszewska, I. Kabzińska, O. Tangad (red.), Lokalne i globalne perspektywy azjanistyczne – księga jubileuszowa dla Profesora Sławoja Szynkiewicza, IAiE PAN, Warszawa 2018, s. 51–65.
  • Golik K., Polityczny renesans w cieniu gospodarki, „Sprawy Międzynarodowe” 2019, nr 72.4, s. 311–317.
  • Golik K., The Exception that Proves the Rule: Modern Mongolian History in a Textbook, w: I. Peshkov (red.), The Hulunbuir and Transbaikalia Playground: Microphysics of Power on the Sino-Russian Border, Faculty of Political Science and Journalism at the Adam Mickiewicz University, Poznań 2019, s. 89–100.
  • Góralczyk B., Wielki renesans: Chińska transformacja i jej konsekwencje, Wydawnictwo Akademickie Dialog, Warszawa 2018.
  • Human Rights Watch, China’s „Bilingual Education” Policy in Tibet, Tibetan-Medium Schooling Under Threat, 4 March, https://www.hrw.org/report/2020/03/04/chinas-bilingual-education-policy-tibet/tibetan-medium-schooling-under-threat [dostęp: 20.05.2020].
  • Janus D., Smart Cities in China: Sustainable or Surveyed, „Sprawy Międzynarodowe” 2021, nr 1, s. 153–174.
  • Kostka G., Nahm J., Central-local Relations: Recentralization and Environmental Governance in China, „The China Quarterly” 2017, nr 231, s. 567–582.
  • Korzec M., Nomokracja w ChRL, w: K. Tomala (red.), Chiny: Przemiany państwa i społeczeństwa w okresie reform 1978–2000, Instytut Studiów Politycznych PAN i Trio, Warszawa 2003, s. 238–250.
  • Lan H., 品德与生活, 北京义务教育 [Charakter i życie, obowiązkowa edukacja w Pekinie], t. 2, Beijing Institute of Educational Sciences/Capital Normal University Press, Pekin 2005.
  • Lee K.-F., Inteligencja sztuczna, rewolucja prawdziwa. Chiny, USA i przyszłość świata, Media Rodzina, 2019.
  • Lu Z., The Changing Definition of China in Middle School History Textbooks, „Nations and Nationalism” 2017, nr 23/3, s. 571–598.
  • Lubińska N., Paliszewska-Mojsiuk M., Reformy edukacji w Chinach, w: H. Kupś, M. Szatkowski, M. Dahl (red.), 70 lat Chińskiej Republiki Ludowej w ujęciu interdyscyplinarnym, Wydawnictwo Akademickie Dialog, Warszawa 2021, s. 199–220.
  • Ma R., Ethnic Regional Autonomy’, Blog Reading the China Dream, 2019, https://www.readingthechinadream.com/ma-rong-ethnic-regional-autonomy.html [dostęp: 20.03.2021].
  • Ma X., Localized Bargaining: The Political Economy of China’s High-Speed Railway Program, Oxford University Press, Oxford 2022.
  • Mańkowska A., Dzieciństwo i edukacja dzieci w Chinach w perspektywie nierówności społecznych, manuskrypt, 2016, Researchgate.
  • Mańkowska A., Edukacja w Chinach. Studium systemu edukacji i jego społeczno-kulturowych uwarunkowań, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań 2022.
  • Mańkowska A., Kierunki umiędzynarodowienia edukacji wyższej w Chinach, „Forum Pedagogiczne” 2021, nr 11/2, s. 267–274.
  • Mierzejewski D., współpraca J. Nawrotkiewicz, J. Samuels, Patriotism on the Edge: Patriotic Education in China-Russia Cross-Border Governance, „CAA Brief”, December 2020.
  • Moniz B.E., Aktuelle Tendenzen der chinesischen Minderheitenpolitik: Zur Reform der zweisprachigen Schulbildung in der Inneren Mongolei, „Mongolische Notizen” 2020, nr 28, s. 1–27.
  • Nawrotkiewicz J., Klucz do polityki zagranicznej? Edukacja patriotyczna w ChRL, „Centrum Badań nad Bezpieczeństwem Akademii Sztuki Wojennej”, Komentarz 10/2024.
  • Nawrotkiewicz J., Zwieranie szeregów: Czerwone narracje w kantońskim Muzeum Instytutu Szkolenia Ruchu Chłopskiego, „Wspólnota – Jednostka – Samotność” 2024, nr 2, s. 49–70.
  • Offbeat China, Chinese Netizens Outraged at a Zhuhai School that Charges Students for Taking a Nap, http://offbeatchina.com/chinese-netizens-outraged-at-a-zhuhai-school-that-charges-students-for-takinga-nap [26.03.2024].
  • Postiglione G.A., Schooling and Inequality in China, w: G.A. Postiglione, Education and Social Change in China: Inequality in a Market Economy, Routledge, London–New York 2006, s. 3–24.
  • Purvei D., Changing Torghut Culture. Few Examples from Torghuts in Bayangol and Hobogsair in Xinjiang Uyghur Autonomous Region, w: J. Reckel, M. Schatz (red.), Oirat and Kalmyk Identity in the 20th and 21st Century, Göttingen, Universitätsverlag, Göttingen 2020, s. 313–334.
  • Sarek K., Przyspieszenie z poślizgiem, „Polityka”, 13.03.2013.
  • Si Y., 民族教育政策法规选编 [Wybrane przepisy dotyczące polityki edukacji etnicznej], Seria edukacji etnicznej w Pekinie, Pekin 2009.
  • Sodubilige, Surγan kümüзikülkü uqaγan-u ündüsülel [Edukacja jako podstawa mądrości], Wydawnictwo Uniwersytetu Mongolii Wewnętrznej, Höhhot 2007.
  • Szynkiewicz S., Zmiany polityki Chińskiej Republiki Ludowej wobec mniejszości etnicznych po 1978 roku: Ku uznaniu odrębności, w: K. Gawlikowski, M. Ławacz (red.), Wielkie przemiany w Chinach, Próba bilansu reform Deng Xiaopinga, Uniwersytet SWPS, Warszawa 2012, s. 175–203.
  • Tang X., 解读中学语文教材里的母亲形象 [Interpretacja wizerunku matki w podręczniku językowym dla szkół średnich], „Zonghe Tiandi” 2011, nr 9, s. 96–97.
  • Teng X., Wang J., 世纪中国少数民族与教育 [Mniejszości narodowe i edukacja w Chinach XX wieku], Centralny Uniwersytet Narodowości, Pekin 2001.
  • Uradyn B.E., From Yeke-juu League to Ordos Municipality: Settler Colonialism and Alter/Native Urbanization in Inner Mongolia, „Provincial China” 2002, nr 7/2, s. 196–234.
  • Wang D., Obowiązkowe szkolnictwo wiejskie w Chinach: Obecna sytuacja, trudności, strategie rozwiązań, „Azja-Pacyfik” 2004, nr 7, s. 122–143.
  • Wang Z., National Humiliation, History Education, and the Politics of Historical Memory: Patriotic Education Campaign in China, „International Studies Quarterly” 2008, nr 52/4, s. 783–806.
  • Woliński B., Rozwój nauki i techniki w Chinach jako czynnik modernizacji kraju, w: K. Gawlikowski, M. Ławacz (red.), Wielkie przemiany w Chinach, Próba bilansu reform Deng Xiaopinga, Uniwersytet SWPS, Warszawa 2012, s. 131–144.
  • Zakrzewski B., Chińskie czytanki dla najmłodszych: Kilka uwag na kanwie lektury czytanek dla klas II–IV szkół podstawowych, „Azja-Pacyfik” 2004, nr 7, s. 244–246.
  • Zemanek B., Edukacja konfucjańska w Chinach w okresie cesarskim: narzędzie wdrażania utopii autorytarnej?, w: H. Achremowicz, R. Włodarczyk (red.), Utopia a edukacja, t. V, Instytut Pedagogiki Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2022, s. 89–105.
  • Zhang L., Dai R., Yu K., Chińskie szkolnictwo wyższe po 1977 roku: Rozwój historyczny, w: K. Gawlikowski, M. Ławacz (red.), Wielkie przemiany w Chinach, Próba bilansu reform Deng Xiaopinga, Uniwersytet SWPS, Warszawa 2012, s. 145–174.

Downloads

Download data is not yet available.