Czy rzeczywiście należało zabić Emmę Bovary? Jacques Rancière i sprawa Flauberta
Abstrakt
The article attempts to argue with the essay entitled Why Emma Bovary had to be killed by Jacques Rancière contained in the volume Politique de la littérature. The author uses Rancière’s argument and its inherent context – the theory of art regimes, the autonomy of aesthetic experience and the concept of molecular egalitarianism. Then he verifies the legitimacy of the French philosopher’s conclusions in the light of findings that he formulates in other, more central places of his ‘aesthetics as politics’. He uses them to challenge the criticism of kitsch developed on the occasion of Emma Bovary’s accusation and refutes the accusation of the alleged trivialisation of art. He uses the feminist theory to show the possibility of another interpretation of this story, which, instead of legitimising Flaubert’s verdict, indicates the author’s hidden misogyny and questions the lack of alternatives to which he condemns his heroine. Going beyond the perspective of internal criticism, he points to dependencies that can be described in terms of Pierre Bourdieu’s ‘literary field’, from which Rancière’s position is not free at all. Based on these counterarguments, he formulates a general problem concerning Rancière’s theory of politics, which is focused on ‘molecular’ effects and promises of equality, yet sometimes seems to underestimate the ‘molar’ possibilities of fulfilling these promises.
Słowa kluczowe
Jacques Rancière; Gustave Flaubert; Emma Bovary; teoria feministyczna; teoria polityki; literatura; sztuka; polityka estetyki
Bibliografia
Adorno T.W., Teoria estetyczna, przeł. K. Krzemieniowa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1994.
Barthes R., Efekt rzeczywistości, przeł. M.P. Markowski, „Teksty Drugie” 2012, nr 4, s. 121.
Bloom H., Lęk przed wpływem, tłum. M. Szuster, „Literatura na Świecie” 2003, s. 9–10.
Bourdieu P., Reguły sztuki. Geneza i struktura pola literackiego, przeł. A. Zawadzki, Universitas, Kraków 2007, s. 124.
de Pontmarin A., Nouvelles causeries du samedi, cyt. za J. Rancière, Le fil perdu. Essais sur la fiction moderne, La Fabrique Éditions, Paris 2014, s. 24.
Deleuze G., Guattari F., Anty-Edyp. Kapitalizm i schizofrenia, przeł. T. Kaszubski, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2017.
Deleuze G., Guattari F., Tysiąc plateau, przeł. J. Bednarek, M. Hever, Wydawnictwo Bęc Zmiana, Warszawa 2016, s. 39.
Ebguy J.D., Portrait de l’écrivain en métaphysicien: Flaubert lu par Rancière, „Revue Flaubert” 2007, nr 7, dostępne na: http://flaubert.univ-rouen.fr/revue/revue7/ebguy.php [dostęp: sierpień 2017].
Flaubert G., Correspondance, t. 2, List do Louise Colet, 29 stycznia 1854, Gallimard, Paris 1980, s. 517–518.
Gallop J., Around 1981. Academic Feminist Literary Theory, Routledge, New York 1992.
Gilbert S.M., Gubar S., The Madwoman in the Attic. The Woman Writer and the Nineteenth-Century Literary Imagination, Yale University Press, New Haven – London 2000.
Greenberg C., Obrona modernizmu, rozdz. Awangarda i kicz, przeł. G. Dziamski, M. Spik-Dziamska, Universitas, Kraków 2006.
Hammermeister K., The German Aesthetic Tradition, Cambridge University Press, Cambridge 2002, s. 24.
Howells Ch., Rancière, Sartre and Flaubert, from „The Idiot of the Family” to „The Politics of Aesthetics”, „Symposium. Canadian Journal of Continental Philosophy / Revue canadienne de philosophie continentale” 2011, nr 15 (2), s. 82–94.
Janion M., Szczerze nienawidzę naszego mesjanizmu! (list do Kongresu Kultury), 10 października 2016, http://krytykapolityczna.pl/kultura/janion-szczerze-nienawidze-naszego-mesjanizmu-list-do-kongresu-kultury/[dostęp: sierpień 2017].
Kant I., Krytyka władzy sądzenia, przeł. J. Gałecki, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1986, cz. I, §9, s. 84–89.
Leonard S., The Americanization of Emma Bovary: From Feminist Icon to Desperate Housewife, „Signs” 2013, nr 3(38), s. 647–669.
Lyotard J.F., Po wzniosłości: stanowisko estetyki, „Teksty Drugie” 1998, nr 4 (52), s. 137.
Maraini D., Searching for Emma: Gustave Flaubert and Madame Bovary, University of Chicago Press, Chicago 1998.
Rancière J., Aesthetic Separation, Aesthetic Community: Scenes from the Aesthetic Regime of Art, „Art and Research. A Journal of Ideas, Contexts and Methods” 2008, nr 1, s. 8.
Rancière J., Aisthesis: scènes du régime esthétique de l’art, Galilée, Paris 2011, s. 48.
Rancière J., Dlaczego należało zabić Emmę Bovary? Literatura, demokracja i medycyna, przeł. J. Franczak, „Teksty Drugie” 2012, nr 4, s. 154.
Rancière J., Dzielenie postrzegalnego. Estetyka i polityka, przeł. J. Sowa, M. Kropiwnicki, Korporacja Ha!art, Kraków 2007, s. 122–123.
Rancière J., Estetyka jako polityka, tłum. J. Kutyła, P. Mościcki, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2007, s. 22.
Rancière J., La mésentente. Politique et philosophie, Galilée, Paris 1995, s. 11.Rancière J., La parole muette. Essai sur les contradictions de la littérature, Hachette Littératures, Paris 1998.
Rancière J., Magun A., Vilensky D., Skidan A., You Can’t Anticipate Explosions: Jacques Rancière in Conversation with Chto Delat, „Rethinking Marxism” 2008, nr 3 (20), s. 404.
Rancière J., Politique de la littérature, Galilée, Paris 2007, s. 11.
Sartre J.P., Czym jest literatura?, rozdział pod tym samym tytułem, tłum. J. Lalewicz, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1968, s. 257.
Sartre J.P., Idiota w rodzinie, wyb. W. Sadkowski, tłum. J. Waczków, Słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2000.
Schor N., For a Restricted Thematics: Writing, Speech and Difference in Madame Bovary, w: Gustave Flaubert’s Madame Bovary, red. H. Bloom, Chelsea House, New York 1980, s. 61–81.
Szkoła Nauk Społecznych PAN (GSSR) Polska
Absolwent Wydziału Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego, doktorant w Szkole Nauk Społecznych Polskiej Akademii Nauk (GSSR).
Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
