Podzielona czy zróżnicowana? Jeszcze raz o pamięci społecznej na Ukrainie (z tożsamością w tle)
Abstrakt
The aim of this text is to present the internal differentiation of Ukrainian social memory. The author concentrates on vernacular memory of three issues that are essential in regard to Ukrainian identity: the Second World War and the conflict between the Ukrainian Insurgent Army and the Soviet authorities, Holodomor, and the Holocaust. Her analysis is based on her own research conducted in Galicia and Central Ukraine, searches in oral history sources, and also on the published and unpublished results of qualitative research by other researchers and public opinion surveys. Her main conclusions involve the unconsonant nature of different memories with differentiations of regional populations, the unifying nature of memory of the Holodomor, the strongly polarizing memory of the UIA as a potential factor of social conflict, and the problematic nature of memory of the Holocaust.
Słowa kluczowe
pamięć zbiorowa; pamięć wernakularna; studia nad pamięcią; historia mówiona; wiktymizacja; gloryfikacja; eksternalizacja zła
Bibliografia
Åberg Martin, 2002, Paradox of Change: Soviet Modernization and Ethno-Linguistic Differentiation in Lviv, 1945–1989, „Harvard Ukrainian Studies”, t. 24 pt.: Lviv. A City in the Crosscurrents of Cultures, s. 285–302.
Assmann Aleida, 2009, Pięć strategii wypierania ze świadomości, tłum. Artur Pełka, w: Magdalena Saryusz-Wolska (red.), Pamięć zbiorowa i kulturowa. Współczesna perspektywa niemiecka, Universitas, Warszawa.
Assmann Jan, 2008, Pamięć kulturowa. Pismo, zapamiętywanie i polityczna tożsamość w cywilizacjach starożytnych, tłum. Anna Kryczyńska-Pham, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Bartov Omar, 2007, Erased: Vanishing Traces of Jewish Galicia in Present-Day Ukraine, Princeton University Press, Princeton–Oxford.
Bogumił Zuzanna, 2012, Pamięć Gułagu, Universitas, Kraków.
Desbois Patrick, 2008, The Holocaust by Bullets: A Priest’s Journey to Uncover the Truth behind the Murder of 1.5 Million Jews, tłum. Catherine Spencer, Palgrave Macmillan, New York.
Figes Orlando, 2009, Szepty. Życie w stalinowskiej Rosji, tłum. Władysław Jeżewski, Wydawnictwo Magnum, Warszawa.
Halbwachs Maurice, 1969, Społeczne ramy pamięci, tłum. Marcin Król, PIW, Warszawa.
Himka John-Paul, 2011, The Lviv Pogrom of 1941: The Germans, Ukrainian Nationalists, and the Carnival Crowd, „Canadian Slavonic Papers/Revue canadienne des slavistes”, t. 53, nr 2–3–4.
Hrycak Jarosław, 2002, Dwadciat’ dwi Ukrajiny, „Krytyka”, nr 4.
Hrycak Jarosław, 2010, Nowi poworoty w ukrajinśkij polityci pamjati (http://zaxid.net/news/showNews.do?novi_povoroti_v_ukrayinskiy_polititsi_pamyati&objectId=1117515 [13.02.2015]).
Hrycak Jarosław, 2011a, Istorija i pamjat’: Amnezija, Ambiwalencija, Aktywizacija, w: Andreas Kappeler (red.), Ukrajina. Procesy naciotworennia, K.I.S., Kyjiw.
Hrycak Jarosław, 2011b, Hołokost i Hołodomor: wykłyky kolektywnoji pamjati. „Krytyka”, nr 1–2.
Iwanowa Jelena, 2008, Regionalnyje osobiennosti kolektiwnoj pamiati studientow o hołokostie w sowriemiennoj Ukrainie, „Hołokost i suczasnist’. Studiji w Ukrajini i switi”, nr 2 (4), s. 9–28.
Jekelczyk Serhij, 2008, Imperia pamjati. Rosijśko-ukrajinśki stosunky w radianśkij istorycznij ujawi, Krytyka, Kyjiw.
Kapralski Sławomir, 2012, Naród z popiołów. Pamięć zagłady a tożsamość Romów, Scholar, Warszawa.
Kasjanow Heorhij, 2010, Danse macabre. Hołod 1932–1933 rokiw u polityci, masowij swidomosti ta istoriohrafiji (1980-ti – poczatok 2000-ch), Nasz Czas, Kyjiw.
Kaźmierska Kaja, 1996, Wywiad narracyjny — technika i pojęcie analityczne, w: Marek Czyżewski, Andrzej Piotrowski, Alicja Rokuszewska-Pawełek (red.), Biografia a tożsamość narodowa, Wydawnictwo UŁ, Łódź.
Kaźmierska Kaja, 2008, Biografia i pamięć. Na przykładzie pokoleniowego doświadczenia ocalonych z Zagłady, Nomos, Kraków.
Krzemiński Ireneusz (red.), 2004, Antysemityzm w Polsce i na Ukrainie. Raport z badań, Scholar, Warszawa.
Kudela-Świątek Wiktoria, 2014, Miejsca (nie)pamięci. O upamiętnianiu Wielkiego Głodu na Ukrainie z lat 1932–1933, Księgarnia Akademicka, Kraków.
Kulczycki Stanisław, 2008, Hołodomor 1932–1933 jako ludobójstwo. Problem świadomości, KEW, Wrocław.
Kwiatkowski Piotr T., Nijakowski Lech M., Szacka Barbara, Szpociński Andrzej, 2010, Między codziennością a wielką historią. Druga wojna światowa w pamięci zbiorowej społeczeństwa polskiego, Scholar, Warszawa.
Kyrydon Ałła (red.), 2013, Studiji pamjati w Ukrajini (Istoriograficznyj dyskurs. Bibliograficznyj pokażczyk), Ukrajinśkyj Instytut Nacionalnoji Pamjati, Kyjiw.
Kysła Julija, 2009, Konstrujuwanija ukrajinśkoji istorycznoji pamjati w URSR wprodowż stalinśkoho periodu (1930-ti–1950-ti rr.), „Miżkulturnyj dialog”, t. 1: Identycznist’, Duch i litera, Kyjiw.
Marples David, 2008, Heroes and Villains: Creating National History in Contemporary Ukraine, Central European University Press, Budapest–New York.
Najder Zdzisław, 2014, Węzły pamięci niepodległej Polski, Znak, Kraków.
Noor Maasi i in., 2012, When Suffering Begets Suffering: The Psychology of Competitive Victimhood Between Adversarial Groups in Violent Conflicts, „Personality and Social Psychology Review”, t. 16 (4), s. 352–374.
Olszański Tadeusz A., 2008, Ukraina pamięta, świat uznaje. Miejsce Hołodomoru w ukraińskiej polityce historycznej, „Komentarze OSW”, nr 16.
Podolski Anatolij, 2009, Ukrajinśke suspilstwo i pamjat’ pro hołokost: sproba analizu dejakych aspektiw, „Hołokost i suczasnist’. Studiji w Ukrajini i switi”, nr 1 (5), s. 47–59.
Popson Nancy, 2001, The Ukrainian History Textbook: Introducing Children to the ‘Ukrainian Nation’, „Nationality Papers”, t. 29, nr 2.
Rasewycz Wasyl, 2009, Polityka pamjati i podołannia miżnacionalnych stereotypiw w suczasnij Ukrajini, w: Leonid Zaszkilniak (red.), Istoryczni mify i stereotypy ta miżnacionalni widnosyny w suczasnij Ukrajini, Instytut Ukrajinoznawstwa im. I. Krypjakewycza NAN Ukrajiny, Lwiw.
Riabczuk Mykoła, 2004, Dwie Ukrainy, tłum. zbiorowe, Kolegium Europy Wschodniej, Wrocław.
Rohdewald Stefan, 2008, Post-soviet Remembrance of the Holocaust and National Memories of the Second World War in Russia, Ukraine and Lithuania, „Forum for Modern Language Studies”, t. 44, nr 2, s. 173–184.
Szacka Barbara, 2006, Czas przeszły, pamięć, mit, Scholar, Warszawa.
Szacka Barbara, 2010, II wojna światowa w pamięci rodzinnej, w: Piotr T. Kwiatkowski i in. (red.), Między codziennością a wielką historią. Druga wojna światowa w pamięci zbiorowej społeczeństwa polskiego, Scholar, Warszawa.
Terluk Iwan, 1997, Rosijany zachidnych obłastej Ukrajiny (1944–1996 rr), Centr Ewropy, Lwiw. „Ukraina Moderna”, 2007, numer specjalny pt. „Lwiw–Doneck: socialni identycznosti w suczasnij Ukrajini”, red. Jarosław Hrcyak, Andrij Portnow, Wiktor Susak.
Welzer Harald, 2009, Materiał, z którego zbudowane są biografie, tłum. Magdalena Saryusz-Wolska, w: Magdalena Saryusz-Wolska (red.), Pamięć zbiorowa i kulturowa. Współczesna perspektywa niemiecka, Universitas, Kraków.
Wilson Andrew, 1998, Redefining Ethnic and Linguistic Boundaries in Ukraine: Indigenes, Settlers and Russophone Ukrainians, w: Graham Smith i in. (red.), Nation-building in the Post-Soviet Borderlands, Cambridge University Press, Cambridge.
Wylegała Anna, 2014, Przesiedlenia a pamięć. Studium (nie)pamięci społecznej na przykładzie ukraińskiej Galicji i polskich „ziem odzykanych”, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń.
Zaszkilniak Leonid, 2009, Istorija „swoja” i istorija „czuża”, „Krytyka”, nr 9–10.
Ziółkowski Marek, 2001, Pamięć i zapominanie: trupy w szafie polskiej zbiorowej pamięci, „Kultura i Społeczeństwo”, nr 3–4.
Instytut Filozofii i Socjologii PAN Polska
https://orcid.org/0000-0001-5575-4123
Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
