Kłopoty z ewolucją sztuki. Analiza koncepcji instynktu sztuki Denisa Duttona
Abstrakt
The article presents an analysis of the concept of the art instinct. This is a notion introduced by Denis Dutton in his concept of the evolution of art. The autor analyses the internal coherency of Dutton’s concept and its implications, with investigations in the context of evolutionary biology and biological anthropogenesis. The article’s conclusions are that: (1) the idea of art instinct is incoherent and difficult to uphold in the light of contemporary knowledge of the mechanisms of evolution and the course of anthropogenesis; (2) it is, however, a notion that is convenient and explanatorily efficient, as long as one accepts—among other things—the reservation about the non-teleological course of evolution; (3) the art instinct and the phenomenon of art cannot be explained without referring to social processes.
Słowa kluczowe
Denis Dutton; instynkt sztuki; Darwinowska estetyka; teoria ewolucji; biohumanistyka
Bibliografia
Blanchard Ray, 2004, Quantitative and Theoretical Analyses of the Relation Between Older Brothers and Homosexuality in Men, „Journal of Theoretical Biology”, 230(2), s. 173–187.
Boddy Amy M., McGowen Michael R., Sherwood Chet C., Grossman Lawrence I., Good- man M., Wildman Derek E., 2012, Comparative Analysis of Encephalization in Mammals Reveals Relaxed Constraints on Anthropoid Primate and Cetacean Brain Scaling, „Journal of Evolutionary Biology”, t. 25(5), s. 981–994.
Bogaert Anthony F., Skorska Malvina N., Wang Chao, Gabrie José, MacNeil Adam J., Hoffarth Mark R., Vander-Laan Doug P., Zucker Kenneth J., Blanchard Ray, 2017, Male Homosexuality and Maternal Immune Responsivity to the Y-linked Protein NLGN4Y, „Proceedings of the National Academy of Sciences”, 115(2), s. 302–306.
Chmielewski Piotr, 1988, Kultura i ewolucja, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Clutton-Brock Tim H., Harvey Paul H., 1980, Primates, Brains and Ecology, „Journal of Zoology”, 190(3), s. 309–323.
Dunbar Robin I., 1992, Neocortex Size as a Constraint on Group Size in Primates, „Journal of Human Evolution”, t. 22(6), s. 469–493.
Dunbar Robin I., 1998, The Social Brain Hypothesis, „Evolutionary Anthropology: Issues, News, and Reviews”, t. 6(5), s. 178–190.
Dutton Denis, 2019, Instynkt sztuki. Piękno, zachwyt, i ewolucja człowieka, tłum. Jerzy Luty, Copernicus Center Press, Kraków.
Falk Dean, 1990, Brain Evolution in Homo: The “Radiator” Theory, „Behavioral and Brain Sciences”, t. 13(2), s. 333–381.
Fiałkowski Konrad R., 1986, A Mechanism for the Origin of the Human Brain: a Hypothesis, „Current Anthropology”, t. 27(3), s. 288–290.
Futuyma Douglas J., 2008, Ewolucja, tłum. pod red. Jacka Radwana, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Gould Stephen J., Richard C. Lewontin, 2011, Pendentywy w katedrze św. Marka a paradygmat Panglossa. Krytyka programu adaptacyjnego, tłum. Krystyna Bielecka, „Przegląd Filozoficzno- -Literacki”, nr 2/3, s. 63–85.
Hartl Daniel L., Clark Andrew G., 2009, Podstawy genetyki populacyjnej, tłum. pod red. Jarosława Burczyka, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Henneberg Maciej, 1998, Evolution of the Human Brain: Is Bigger Better?, „Clinical and Experimental Pharmacology and Physiology”, t. 25(9), s. 745–749.
Ko Kwang H., 2016, Origins of Human Intelligence: The Chain of Tool-Making and Brain Evolution, „Anthropological Notebooks”, t. 22(1).
Krzanowska Halina, Łomnicki Adam (red.), 2002, Zarys mechanizmów ewolucji, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Leroi-Gourhan Andre, 1968, The Evolution of Paleolithic Art, „Scientific American”, 218(2), s. 58–73.
Lorenz Konrad, 1977, Odwrotna strona zwierciadła. Próba historii naturalnej ludzkiego poznania, tłum. Krzysztof Wolicki, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Lorenz Konrad, 1996, Tak zwane zło, tłum. Anna Danuta Tauszyńska, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Łukowski Piotr, 2006, Paradoksy, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Miller Geoffrey, 2004, Umysł w zalotach. Jak wybory seksualne kształtowały naturę człowieka, tłum. Małgorzata Koraszewska, Rebis, Poznań.
Moll Henrike, Tomasello Michael, 2007, Cooperation and Human Cognition: The Vygotskian Intelligence Hypothesis, „Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences”, 362(1480), s. 639–648.
Morriss-Kay Gillian M., 2010, The Evolution of Human Artistic Creativity, „Journal of Anatomy”, 216(2), s. 158–176.
Pawłowski Bogusław, 1998, Neocortex Size, Social Skills and Mating Success in Primates, „Behaviour”, 135(3), s. 357–368.
Pawłowski Bogusław, 2020, O milionach lat ewolucji ludzkiego mózgu i kosztach wzrostu jego rozmiarów, wykład Copernicus Center for Interdisciplinary Studies z dnia 10.10.2020 (https://www.youtube.com/watch?v=wE8PPrZ4HSU [dostęp: 27.01.2022]).
Piątek Zdzisława, 2007, Pawi ogon, czyli o biologicznych uwarunkowaniach kultury, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Pinker Steven, 2002, Jak działa umysł, tłum. Małgorzata Koraszewska, KiW, Warszawa.
Pinker Steven, 2005, Tabula rasa. Spory o naturę ludzką, tłum. Agnieszka Nowak, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.
Rosati Alexandra G., 2017, Foraging Cognition: Reviving the Ecological Intelligence Hypothesis, „Trends in Cognitive Sciences”, t. 21(9), s. 691–702.
Whiten Andrew, Byrne Richard W., 1988, The Machiavellian Intelligence Hypotheses, w: Richard W. Byrne, Andrew Whiten (red.), Machiavellian Intelligence: Social Expertise and the Evolution of Intellect in Monkeys, Apes, and Humans, Clarendon Press, Oxford University Press, s. 1–9.
Wilson Edward O., 2002, Konsiliencja. Jedność wiedzy, tłum. Jarosław Mikos, Zysk i S-ka, Poznań.
Wilson Edward O., 2016, Znaczenie ludzkiego istnienia, tłum. Bogdan Baran, Wydawnictwo Aletheia, Warszawa.
Wolański Napoleon, 2006, Ekologia człowieka, t. 2, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Europejskie Regionalne Centrum Ekohydrologii Polskiej Akademii Nauk w Łodzi; Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Łódzkiego Polska
https://orcid.org/0000-0003-1968-4257
Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
