Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
KiS baner

Tom 66 Nr 4 (2022)

Artykuły i rozprawy

Sprawczość w badaniach nad historią społeczną dziewcząt. Przykład międzywojennego Tarnowa

DOI: https://doi.org/10.35757/KiS.2022.66.4.7
Przesłane: 15 czerwca 2022
Opublikowane: 20 grudnia 2022

Abstrakt

Celem artykułu jest odpowiedź na pytanie, w jaki sposób dziewczęta międzywojennego Tarnowa mogły być sprawcze. Analizę dyskursów określających ramy funkcjonowania dziewcząt, poprzedziła próba określenia struktury społecznej i jej przemian w międzywojennym mieście. Bazę źródłową stanowiły wybrane numery czasopism wydawanych w międzywojennym Tarnowie i dotyczących spraw lokalnych, protokoły szkolne, a także dane statystyczne oraz egodokumenty. W badaniach przyjęto perspektywę mikrohistoryczną i skoncentrowano się na wybranych aspektach życia codziennego. Ramę metodologiczną stanowiły studia nad dziewczętami (girlhood studies). Jakkolwiek w międzywojennym Tarnowie olbrzymią rolę w kształtowaniu wyborów życiowych dziewcząt i młodych kobiet nadal odgrywał świat wartości tradycyjnych, wyraźnie widać, że dziewczęta z różnych środowisk i warstw w coraz większym zakresie poszerzały pole autonomii. Sprawczość ich przejawiała się głównie w mikrodziałaniach, a istotnym kontekstem były procesy demokratyzacji i indywidualizacji.

Bibliografia

  1. A.K., 1936, Modne stroje, „Własnemi siłami”, nr 5, s. 2.
  2. Bettie Julie, 2014, Women without Class. Girls, Race, and Identity, University of California Press, Berkley.
  3. Bogu…, 1989, Bogu, ojczyźnie, człowiekowi. Stefania Łącka we wspomnieniach świadków jej życia i na tle jej własnych artykułów, korespondencji i zapisów, Jan Marszałek (red.), Michalineum, Warszawa.
  4. Bourdieu Pierre, 2005, Dystynkcja. Społeczna krytyka władzy sądzenia, tłum. Piotr Biłos, Scholar, Warszawa.
  5. Bruce Emily C., 2014, Reading German Girlhood. Louise Tilly and the Agency of Girls in European History, „Social Science History”, t. 38, nr 1–2, s. 97–103.
  6. Callinicos Alex, 2009, Making History. Agency, Structure, and Change in Social Theory, Haymarket Books, Chicago.
  7. Chyra-Rolicz Zofia, 2013, Związki ruchu emancypacji kobiet ze spółdzielczością na ziemiach polskich przed 1939 r., Spółdzielczy Instytut Badawczy, Warszawa.
  8. Clegg Sue, 2006, The Problem of Agency in Feminism: A Critical Realist Approach, „Gender and Education”, t. 18, nr 3, s. 309–324.
  9. Croner Else, 1937, Nowoczesne wychowanie dziewcząt, Księgarnia R. Szweitzera, Lwów.
  10. Czapliński Władysław, 1982, Szkoła w młodych oczach, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
  11. Dmochowska Maria, 1938, Wychowanie córek. Godność kobiety…, „Własnemi siłami”, nr 3, s. 2.
  12. Dufrat Joanna, 2013, Dyskusje wokół „nowego typu kobiety-obywatelki” w Drugiej Rzeczypospolitej w: Anna Landau-Czajka, Katarzyna Sierakowska (red.), Procesy socjalizacji w Drugiej Rzeczypospolitej 1914–1939 [Metamorfozy Społeczne, 7], Instytut Historii PAN, Warszawa, s. 105–121.
  13. Dufrat Joanna, 2020, W okresie powolnej modernizacji. Kobieta w II Rzeczypospolitej — próba bilansu, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne”, 147, z. 2, s. 811–822.
  14. Dutkowa Renata, 1995, Żeńskie gimnazja Krakowa w procesie emancypacji kobiet (1896–1918), Instytut Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
  15. Dzieje kobiet…, 2014, Dzieje kobiet w Polsce, Krzysztof A. Makowski (red.), Wydawnictwo Nauka i Innowacje, Poznań.
  16. Giddens Anthony, 2003, Stanowienie społeczeństwa. Zarys teorii strukturacji, tłum. Stefan Amsterdamski, Zysk i S-ka, Warszawa.
  17. Girlhood, 2010, Girlhood. A Global History, Jennifer Helgren, Colleen A. Vasconcellos (red.), Rutgers University Press, New Brunswick.
  18. Gołębiowski Jerzy, 1983, Ziemia Tarnowska w okresie Drugiej Rzeczypospolitej, w: Tarnów. Dzieje miasta i regionu, t. 2, Czasy rozbiorów i Drugiej Rzeczypospolitej, Feliks Kiryk, Zygmunt Ruta (red.), Urząd Miejski w Tarnowie, Tarnów, s. 409–475.
  19. Halls Amy, Uprichard Emma, Jackson Clare, 2017, Changing Girlhoods — Changing Girl Guiding, „The Sociological Review”, t. 66, nr 1, s. 257–272.
  20. Hausen Karen, 2010, Porządek płci. Studia historyczne, tłum. Justyna Górny, Neriton, Warszawa.
  21. Jackson Carolyn, Tinkler Penny, 2007, “Ladettes” and “Modern Girls”: “Troublesome” Young Femininities, „The Sociological Review”, t. 55, nr 2, s. 251–272.
  22. Jakubiak Krzysztof, 1997, Współdziałanie rodziny i szkoły w pedagogice II Rzeczypospolitej, Wydawnictwo Uczelniane WSP w Bydgoszczy, Bydgoszcz.
  23. Johnson Walter, 2003, On Agency, „Journal of Social History”, t. 37, nr 1, s. 113–124.
  24. Jordanowa Maria, 1937a, W świecie i u nas, „Własnemi siłami”, nr 2, s. 1.
  25. Jordanowa Maria, 1937b, Z życia organizacji Kobiet Katolickich, „Własnemi siłami”, nr 6, s. 4.
  26. Kałwa Dobrochna, 2001, Kobieta aktywna w Polsce międzywojennej. Dylematy środowisk kobiecych, Uniwersytet Jagielloński, Kraków.
  27. Kempa Grażyna, 1996, Edukacja kobiet i dziewcząt śląskich, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
  28. Kierońska-Potępa Józefa, 1989, Kraj lat dziecinnych, w: Stanisław Potępa (red.), Księga tarnowskich wspomnień, Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Tarnowskiej, Tarnów, s. 45–66.
  29. Kijek Kamil, 2020, Dzieci modernizmu. Świadomość, kultura i socjalizacja polityczna młodzieży żydowskiej w II Rzeczypospolitej, Austeria, Kraków–Budapeszt.
  30. Koditschek Theodore, 2002, The Gendering of the British Working Class, „Gender & History” t. 9, nr 2, s. 333–363.
  31. Kolasa-Nowak Agnieszka, 2020, Sprawczość i przeszłość w socjologicznych analizach polskiego społeczeństwa, „Studia Socjologiczne”, nr 3, s. 79–105.
  32. Kotlarska Maria, 1933, Dlaczego powinniśmy zapisywać się do szkoły zawodowej?, „Hasło”, nr 30, s. 2.
  33. Kotowski Robert, 2013, Dziewczęta w mundurkach. Młodzież żeńska szkół średnich w Polsce w latach 1918–1939, Muzeum Narodowe w Kielcach, Kielce.
  34. Kuciel-Frydryszak Joanna, 2018, Służące do wszystkiego, Marginesy, Warszawa.
  35. Landau-Czajka Anna, 2015, Socjalizacja obywatelska dzieci i młodzieży, w: Włodzimierz Mędrzecki, Janusz Żarnowski (red.), Społeczeństwo międzywojenne. Nowe spojrzenie [Metamorfozy Społeczne, 10], Instytut Historii PAN, Warszawa, s. 137–165.
  36. Landau-Czajka Anna, Sierakowska Katarzyna (red.), 2013, Procesy socjalizacji w Drugiej Rzeczypospolitej 1914–1939 [Metamorfozy Społeczne, 7], Instytut Historii PAN, Warszawa.
  37. Małek Agnieszka, 2013, Wychowawcze kształtowanie płci w poradnikach dla rodziców z okresu Drugiej Rzeczypospolitej w: Anna Landau-Czajka, Katarzyna Sierakowska, Procesy socjalizacji w Drugiej Rzeczypospolitej 1914–1939 [Metamorfozy Społeczne, 7], Instytut Historii PAN, Warszawa, s. 215–231.
  38. Markowska Laura, 1939, W służbie miłości ojczyzny. Jak organizować obronę przeciwlotniczą?…, „Własnemi siłami”, nr 5, s. 4.
  39. McRobbie Angela, 1978, The Culture of Working Class Girls, w: Angela McRobbie (red.), Feminism and Youth Culture, Routledge, New York, s. 44–66.
  40. McRobbie Angela, Garber Jenny, 1991, Girls and Subcultures, w: Angela McRobbie, Feminism and Youth Culture: From “Jackie” to “Just Seventeen”, Unwin Hyman, Boston, s. 1–15.
  41. Mędrzecki Włodzimierz, 2002, Młodzież wiejska na ziemiach Polski centralnej 1864–1939. Procesy socjalizacji, Wydawnictwo DiG, Warszawa.
  42. Mędrzecki Włodzimierz, 2011, Jednostka — społeczeństwo — państwo w XX wieku, w: Włodzimierz Mędrzecki (red.), Autonomia jednostki w Europie i w Polsce. Od XVII do XX wieku, Instytut Historii PAN, Warszawa, s. 83–101.
  43. Mędrzecki Włodzimierz, 2019, Społeczeństwo, w: Włodzimierz Mędrzecki, Wokół nowej syntezy dziejów Drugiej Rzeczypospolitej [Metamorfozy Społeczne, 22], Instytut Historii PAN, Warszawa, s. 135–142.
  44. Miąso Józef, 1992, Kształcenie dziewcząt w Drugiej Rzeczypospolitej, w: Anna Żarnowska, Andrzej Szwarc (red.), Kobieta i edukacja na ziemiach polskich w XIX i XX w., t. 2, cz. 2, Wydawnictwo DiG, Warszawa, s. 42–62.
  45. Mierzecki Władysław, 1995, Praca zarobkowa kobiet w środowisku robotniczym w Polsce międzywojennej, w: Anna Żarnowska, Andrzej Szwarc (red.), Kobieta i edukacja na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, t. 2, cz. 1, Wydawnictwo DiG, Instytut Historyczny Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, s. 177–219.
  46. Mitchell Claudia, Reid-Walsh Jacqueline, Kirk Jackie, 2008, Welcome to This Inaugural Issue of Girlhood Studies, „Girlhood Studies: An Interdisciplinary Journal”, t. 1 (1), s. VII–XV.
  47. Modern Girl…, 2008, The Modern Girl Around the World. Consumption, Modernity, and Globalization, Alys Eve Weinbaum i in. (red.), Duke University Press, Durham–London.
  48. Moruzi Kristine, 2012, Constructing Girlhood through the Periodical Press, 1850–1915, Ashgate, Farnham.
  49. Perkowska Urszula, 1994, Studentki Uniwersytetu Jagiellońskiego w latach 1894–1939. W stulecie immatrykulacji pierwszych studentek, Secesja, Kraków.
  50. Piechotka Maria, 2013, „Album rodzinny subiektywny (tylko do użytku rodzinnego)”, Warszawa [rękopis].
  51. Pietrzak Michał, 2000, Sytuacja prawna kobiet w II Rzeczypospolitej w: Anna Żarnowska, Andrzej Szwarc, Równe prawa i nierówne szanse. Kobiety w Polsce międzywojennej, Wydawnictwo DiG, Warszawa, s. 77–91.
  52. Piotrowska-Marchewa Monika, 2020, Nauczycielki ludowe. Uwarunkowania pracy kobiet w publicznej oświacie powszechnej Polski międzywojennej, „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych”, t. 81, s. 343–359.
  53. Renz Regina, 2008, Kobieta w społeczeństwie międzywojennej Kielecczyzny. Dom — praca — aktywność społeczna, Wydawnictwo Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego Jana Kochanowskiego, Kielce.
  54. Rogozińska Anna, 2001, Szkoły Sióstr Urszulanek w Tarnowie w latach 1877–1953, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin.
  55. Samsel Agata, 2009, Rodzina jako środowisko wychowawcze w okresie Drugiej Rzeczypospolitej, „Przegląd Historyczno-Oświatowy”, t. 52, nr 1–2, s. 29–49.
  56. Schrum Kelly, 2004, Some Wore Bobby Sox: The Emergence of Teenage Girls’ Culture, 1920–1945, Palgrave Macmillan, London.
  57. Shelton Beth Anne, 2006, Gender and Unpaid Work, w: Janet Saltzman Chafetz (red.), Handbook of Sociology of Gender, Springer, New York, s. 375–390.
  58. Sierakowska Katarzyna, 2003, Rodzice, dzieci, dziadkowie. Wielkomiejska rodzina inteligencka w Polsce 1918–1939, Wydawnictwo DiG, Warszawa.
  59. Sierakowska Katarzyna, 2019, Role płci w mikrostrukturach społecznych, w: Włodzimierz Mędrzecki (red.), Wokół nowej syntezy dziejów Drugiej Rzeczypospolitej [Metamorfozy Społeczne, 22], Instytut Historii PAN, Warszawa, s. 143–157.
  60. Sierakowska Katarzyna, 2020, Ewolucja czy rewolucja? Przemiany rodziny na ziemiach polskich w pierwszej połowie XX wieku. Wybrane aspekty, „Prace Historyczne”, nr 147 (4), s. 823–837.
  61. Sierakowska Katarzyna, 2021, Dyskusje o wpływie wojny na emancypację kobiet w prasie kobiecej dwudziestolecia międzywojennego, „Dzieje Najnowsze”, t. 52, nr 1, s. 41–53.
  62. Simche Zdzisław, 1930, Tarnów i jego okolica. Wydano ku uczczeniu sześćsetnej rocznicy założenia miasta Tarnowa, Gmina Miasta Tarnowa, Tarnów.
  63. Stańczak-Wiślicz Katarzyna, 2013, Socjalizacja do roli nowoczesnej żony i matki na łamach pism kobiecych okresu dwudziestolecia międzywojennego, w: Anna Landau-Czajka, Katarzyna Sierakowska (red.), Procesy socjalizacji w Drugiej Rzeczypospolitej 1914–1939 [Metamorfozy Społeczne, 7], Instytut Historii PAN, Warszawa, s. 233–248.
  64. Stańczak-Wiślicz Katarzyna, 2020, „…być dziewczyną”. Wychowanie, dorastanie i edukacja dziewcząt, w: Katarzyna Stańczak-Wiślicz, Piotr Perkowski, Małgorzata Fidelis, Barbara Klich-Kluczewska (red.), Kobiety w Polsce. 1945–1989. Nowoczesność. Równouprawnienie. Komunizm, Universitas, Kraków, s. 217–290.
  65. Szczygieł Ryszard, 2016, Miasta prywatne w Polsce od XIV wieku do 1772 roku — chronologia lokacji, właściciele, pełnione funkcje, „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych”, t. 77, s. 13–45.
  66. Szpak Ewelina, 2021, Nowoczesność, równouprawnienie, komunizm [recenzja: Katarzyna Stańczak-Wiślicz, Piotr Perkowski, Małgorzata Fidelis, Barbara Klich-Kluczewska, Kobiety w Polsce 1945–1989], „Polska 1944/45–1989. Studia i Materiały”, t. 19, s. 291–298.
  67. Szwarc Andrzej, 1995, Aspiracje edukacyjne i zawodowe kobiet w środowiskach inteligencji Królestwa Polskiego u schyłku XIX w., w: Anna Żarnowska, Andrzej Szwarc (red.), Kobieta i edukacja na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, t. 2, cz. 1, Wydawnictwo DiG, Instytut Historyczny Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, s. 71–80.
  68. Tarnów…, 1983, Tarnów. Dzieje miasta i regionu, t. 2, Czasy rozbiorów i Drugiej Rzeczypospolitej, Feliks Kiryk, Zygmunt Ruta (red.), Urząd Miejski w Tarnowie, Tarnów.
  69. Tilly Louis A., Scott Joan W., 1978, Women, Work, and Family, Holt, Rinehart and Winston, New York.
  70. Urbanik-Kopeć Alicja, 2018, Anioł w domu, mrówka w fabryce, Krytyka Polityczna, Warszawa.
  71. Walczewska Sławomira, 1999, Damy, rycerze i feministki. Kobiecy dyskurs emancypacyjny w Polsce, eFKa, Kraków.
  72. Wapiński Roman, 1991, Pokolenia II Rzeczypospolitej, Ossolineum, Wrocław.
  73. Wielecki Krzysztof, 1990, Społeczne czynniki tożsamości pokoleniowej młodzieży, „Studia Socjologiczne”, nr 1–2, s. 61–82.
  74. Wierzcholska Agnieszka, 2013, Relations between the Bund and the Polish Socialist Party from a Micro-historical Perspective: Tarnów in the Interwar Period, „East European Jewish Affairs”, t. 43, nr 3, s. 297–313.
  75. Wilk Marcin, 2021, Młodzież międzywojennego miasta w świetle prasy lokalnej. Przypadek Tarnowa, „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych”, t. 82, s. 185–215.
  76. Włodek Roman, 2013, 100 lat Marzenia. Historia kina w Tarnowie, Tarnowskie Centrum Kultury, Tarnów.
  77. Zieliński Konrad, 2013, Uwiedzeni, zmanipulowani, zdesperowani? Młodzież komunistyczna w Drugiej Rzeczypospolitej, w: Anna Landau-Czajka, Katarzyna Sierakowska (red.), Procesy socjalizacji w Drugiej Rzeczypospolitej 1914–1939 [Metamorfozy Społeczne, 7], Instytut Historii PAN, Warszawa, s. 67–92.
  78. Żarnowska Anna, 1994, Prywatna sfera życia rodzinnego i zewnętrzny świat życia publicznego — bariery i przenikanie (przełom XIX i XX wieku), w: Kobieta i świat polityki. Polska na tle porównawczym w XIX i w początkach XX wieku, Wydawnictwo DiG, Instytut Historyczny Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, s. 5–28.
  79. Żarnowska Anna, 1995a, Aspiracje oświatowe kobiet w rodzinach robotniczych w Królestwie Polskim na przełomie XIX i XX w., w: Anna Żarnowska, Andrzej Szwarc (red.), Kobieta i edukacja na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, t. 2, cz. 1, Wydawnictwo DiG, Instytut Historyczny Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, s. 91–114.
  80. Żarnowska Anna, 1995b, Kierunki aktywności zawodowej kobiet w Polsce w XX wieku (do 1939 r.), w: Anna Żarnowska, Andrzej Szwarc (red.), Kobieta i edukacja na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, t. 2, cz. 1, Wydawnictwo DiG, Instytut Historyczny Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, s. 161–175.
  81. Żarnowska Anna, 2000, Praca zarobkowa kobiet i ich aspiracje zawodowe w środowisku robotniczym i inteligenckim na przełomie XIX i XX wieku, w: Anna Żarnowska, Andrzej Szwarc (red.), Kobieta i praca. Wiek XIX i XX, Wydawnictwo DiG, Warszawa, s. 29–52.
  82. Żarnowska Anna, Andrzej Szwarc, 2000, Równe prawa i nierówne szanse. Kobiety w Polsce międzywojennej, Wydawnictwo DiG, Warszawa.
  83. Żarnowska Anna, Andrzej Szwarc, 2004, Kobieta i małżeństwo. Społeczno-kulturowe aspekty seksualności. Wiek XIX i XX, Wydawnictwo DiG, Warszawa.
  84. Żychowska Maria, 1983, Organizacje młodzieżowe w Tarnowie, w: Feliks Kiryk, Zygmunt Ruta (red.), Tarnów. Dzieje miasta i regionu, t. 2: Czasy rozbiorów i Drugiej Rzeczypospolitej, Urząd Miejski w Tarnowie, Tarnów, s. 526–547.
  85. Żychowska Maria, 1992, Harcerstwo Ziemi Tarnowskiej 1910–1939, Tarnowskie Towarzystwo Kulturalne, Tarnów.

Downloads

Download data is not yet available.