Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
KiS baner

Tom 67 Nr 4 (2023)

Z warsztatów badawczych

Czas wolny mieszkańców województwa pomorskiego w 1945 roku: udział w przedstawieniach

DOI: https://doi.org/10.35757/KiS.2023.67.4.12
Przesłane: 30 maja 2023
Opublikowane: 28 grudnia 2023

Abstrakt

The author describes one form of leisure activity practised by the inhabitants of the Pomeranian Voivodeship in 1945: participation in performances, as broadly understood. Several factors contributed to the interest in this way of spending leisure time: the conditions prevailing in the area under discussion during the Second Polish Republic and the Second World War, and — after the end of the occupation — financial difficulties and the necessity to rebuild culture from scratch. As a consequence, easy and undemanding repertoire enjoyed the greatest popularity. To a large extent, residents lacked the education and capacity to take in works of a more ambitious nature. Archival materials from offices, the press, and the recollections of participants in the events in question were used for the research, along with sociological theories on leisure time, and the function of art and human needs. Due to a lack of data it was not possible to characterize the performances’ audience in greater detail in terms of age, gender, and social background.

Bibliografia

  1. Adamus-Szymborska Ewa, Niesiobędzki Jerzy, Starczak-Kozłowska Krystyna, 1980, 60 lat Teatru Polskiego w Bydgoszczy, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Bydgoszcz.
  2. Artysiewicz Anna, 2017, Cenzorska wizja dramatu i teatru na podstawie „Odpraw krajowych” z lat 1945–1946, w: Kamila Budrowska, Magdalena Budnik, Katarzyna Kościewicz, Dramat i teatr w dokumentach GUKPPiW, Alter Studio, Białystok, s. 9–20.
  3. Bartnicki Jerzy, 1982, Bydgoszcz w pierwszym roku wolności, Kujawsko-Pomorskie Towarzystwo Kulturalne, Bydgoszcz, s. 13–14.
  4. Bełkot Jan, 1980, Gościnne występy na scenie toruńskiej w latach 1920–1939, „Rocznik Toruński”, t. 15, s. 179, 183–186.
  5. Bełkot Jan, Sudziński Ryszard, 2006, Kultura w latach 1920–1939, w: Marian Biskup, Historia Torunia, t. 3, cz. 2, Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego w Toruniu, Toruń.
  6. Biegański Zdzisław, 2004, Życie kulturalne i codzienność ludności w latach 1939–1945, w: Marian Biskup (red.), Historia Bydgoszczy, t. 2, cz. 2, 1939–1945, Bydgoskie Towarzystwo Naukowe, Bydgoszcz, s. 416.
  7. Ceran Tomasz (red.), 2020, Rozstrzelana niepodległość. Ofiary zbrodni pomorskiej 1939. Materiały XXIX sesji naukowej w Toruniu z 22 listopada 2019 roku, Fundacja Generał Elżbiety Zawackiej, Toruń.
  8. Damazyn Michał, 2016, Bydgoszczan portret własny, t. 2, Prymasowski Instytut Kultury Chrześcijańskiej im. Stefana Kardynała Wyszyńskiego, Bydgoszcz, s. 368.
  9. Dubowik Henryk, 1998, Prozaicy bydgosko-toruńscy po 1945 r., „Kronika Bydgoska”, t. 19, s. 307.
  10. Dunarowski Władysław, 1966, Zarys historyczny kształtowania się życia literackiego na Ziemi Bydgoskiej w latach 1945–1967, „Rocznik Kulturalny Kujaw i Pomorza”, t. 3, s. 14.
  11. Fiborek Honorata, 2015, Życie teatralne w Bydgoszczy w latach 1945–1956, w: Historia Bydgoszczy, t. 3, cz. 1: 1945–1956, Bydgoszcz, s. 356–357.
  12. Gadamer Hans-Georg, 1993, Aktualność piękna: sztuka jako gra, symbol i święto, tłum. Krystyna Krzemieniowa, Oficyna Naukowa, Warszawa.
  13. Golka Marian, 1996, Socjologiczny obraz sztuki, Wydawnictwo Ars Nova, Poznań.
  14. Golon Mirosław, 2001, Polityka radzieckich władz wojskowych i policyjnych na Pomorzu Nadwiślańskim w latach 1945–1947, Wydawnictwo UMK, Toruń.
  15. Gołaszewska Maria, 1984, Zarys estetyki. Problematyka, metody, teorie, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
  16. Huizinga Johan, 2007, Homo ludens. Zabawa jako źródło kultury, tłum. Maria Kurecka, Witold Wirpsza, Wydawnictwo Aletheia, Warszawa.
  17. Janiszewska-Mincer Barbara, 1988, Kultura w Bydgoszczy (1945–1949), Wydawnictwo Uczelniane WSP, Bydgoszcz.
  18. Jankowska Maria, 1963–1964, Charakterystyka sezonu 1962–1953 w Teatrze im. Wilama Horzycy, „Rocznik Kulturalny Kujaw i Pomorza”, t. 1, s. 98–118.
  19. Jastrzębski Włodzimierz, Sziling Jan, 1979, Okupacja hitlerowska na Pomorzu Gdańskim w latach 1939–1945, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk.
  20. Kłoskowska Antonia, 2011, Kultura masowa. Krytyka i obrona, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
  21. Kościecha Czesław, 1966, Panorama kulturalna wsi bydgoskiej, „Rocznik Kulturalny Kujaw i Pomorza”, t. 3, s. 71.
  22. Kościecha Czesław, 1984, Społeczny ruch kulturalny w województwie bydgoskim w latach 1945–1984, w: Krystyna Kwaśniewska (red.), Kultura bydgoska 1945–1984, Bydgoskie Towarzystwo Naukowe, Bydgoszcz, s. 495.
  23. Kowalewicz Kazimierz, 1979, Dzieło sztuki wobec odbiorcy (na przykładzie teatru), „Przegląd Socjologiczny”, t. 31, nr 1.
  24. Kunakhovich Kyrill, 2015, Kultury powojenne. Sztuka i komunizm w Krakowie i Lipsku, „Pamięć i Sprawiedliwość”, nr 1, s. 163–184.
  25. Kuras Zbigniew, 1982, Sto lat „Agromet-Unii” Fabryki Maszyn Rolniczych w Grudziądzu (1882–1982), Grudziądzkie Towarzystwo Kultury, Toruń–Grudziądz, s. 134.
  26. Kwaśniewska Krystyna (red.), 1984, Kultura bydgoska 1945–1984, Bydgoskie Towarzystwo Naukowe, Bydgoszcz.
  27. Lemański Alojzy, 1984, Bydgoski Oddział Związku Polskich Artystów Plastyków, w: Krystyna Kwaśniewska (red.), Kultura bydgoska 1945–1984, Bydgoskie Towarzystwo Naukowe, Bydgoszcz, s. 141.
  28. Ligarski Sebastian, 2014, Polityka władz komunistycznych wobec twórców kultury w latach 1945–1989, „Pamięć i Sprawiedliwość”, nr 2, s. 51–73.
  29. Łapińska Krystyna, 1972, Wieś uprzemysłowiona a problem czasu wolnego, Ossolineum, Wrocław.
  30. Łaszkiewicz Tomasz, 2015, Rolnictwo w województwie pomorskim w okresie międzywojennym, w: Szczepan Wierzchosławski, Przemysław Olstowski (red.), Historia Pomorza, t. 5 (1918–1939), cz. 1, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN, Towarzystwo Naukowe, Toruń 2015, s. 294–331.
  31. Ławniczak Remigiusz, 2020, Koniec wojny i początek nowej rzeczywistości. Nastroje, postawy oraz stosunek mieszkańców Chojnic i powiatu chojnickiego do reżimu komunistycznego w 1945 r., „Wojna i Pamięć. Czasopismo Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku”, nr 2, s. 172.
  32. Ławniczak Remigiusz, 2021a, Armia Czerwona w powiecie szubińskim (w województwie pomorskim) w 1945 roku, „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989”, nr 19, s. 552–579.
  33. Ławniczak Remigiusz, 2021b, Postawy i nastroje społeczne w powiecie wąbrzeskim w 1945 r. na tle kształtującego się reżimu komunistycznego i działalności Armii Czerwonej, w: Remigiusz Ławniczak (red.), Wąbrzeźno i powiat wąbrzeski w latach 1945–1956. Szkice z dziejów politycznych, Wąbrzeski Dom Kultury, Wąbrzeźno, s. 56.
  34. Ławniczak Remigiusz, 2022, Rok 1945. Początki komunistycznej propagandy w Bydgoszczy, „Tabularium Historiae”, t. 11 (tom w przygotowaniu).
  35. Łuczak Czesław, 1996, Pod niemieckim jarzmem (Kraj Warty 1939–1945), Pracownia Serwisu Oprogramowania, Poznań.
  36. Madajczyk Czesław, 2019, Polityka III Rzeszy w okupowanej Polsce, t. 2, Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa.
  37. Marczak-Oborski Stanisław, 1968, Życie teatralne w latach 1944–1964, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, s. 17, 21–22.
  38. Maslow Abraham, 1970, Motivation and Personality, Harper & Brothers, New York.
  39. Mrozek Zdzisław, 1999, Polska kultura i sztuka w Bydgoszczy w latach 1920–1939, w: Marian Biskup (red.), Historia Bydgoszczy, t. 2, cz. 1: 1920–1939, Bydgoskie Towarzystwo Naukowe, Bydgoszcz, s. 768.
  40. Niesiobędzki Jerzy, 1978, Na scenie i poza sceną. Szkice o teatrze Polski północnej, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
  41. Nowakowski Jerzy, 1996, Szczęśliwe lata, gorzki czas, czyli urodzony w Bydgoszczy, Tanan, Bydgoszcz, s. 210.
  42. Olstowski Przemysław, 2008, Obóz pomajowy w województwie pomorskim w latach 1926–1939, Wydawnictwo Neriton, Instytut Historii PAN, Warszawa.
  43. Olstowski Przemysław, 2018, Życie polityczne, w: Szczepan Wierzchosławski, Przemysław Olstowski (red.), Historia Pomorza, t. 5 (1918–1939), cz. 2, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN, Towarzystwo Naukowe, Toruń, s. 11–74.
  44. Ossowski Stanisław, 1966, U podstaw estetyki, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
  45. Perlińska Anna, 1986, Życie kulturalne Polaków w Bydgoszczy w okresie okupacji hitlerowskiej, „Kronika Bydgoska”, t. 7.
  46. Piechocka Ewa, 1984, Bydgoski teatr w latach 1945–1958, „Kalendarz Bydgoski”, r. 17, s. 120.
  47. Piechocki Jan, 1955, 10 lat sceny bydgoskiej w Polsce Ludowej, w: 100 premier. Teatr w Bydgoszczy i Toruniu, Bydgoszcz, s. 7–8.
  48. Pruss Zdzisław (red.), 2000, Bydgoski leksykon teatralny, Kujawsko-Pomorskie Towarzystwo Kulturalne, Bydgoszcz.
  49. Przastek Daniel, Mrowiński Paweł, 2023, Teatr po wojnie (1944–1948). Między niezależnością a podporządkowaniem. Zarys problematyki, w: Mirosław Surdej, Paweł Fornal (red.), Władzy raz zdobytej… Początki systemu komunistycznego w Polsce 1944–1947, Instytut Pamięci Narodowej, Rzeszów–Warszawa, s. 344–345.
  50. Rulka Janusz, 1984, Preferencje kulturalne bydgoskiej młodzieży szkolnej, w: Krystyna Kwaśniewska (red.), Kultura bydgoska 1945–1984, Bydgoskie Towarzystwo Naukowe, Bydgoszcz, s. 399–421.
  51. Skowroński Mieczysław (oprac.), 1988, Pionierzy szkolnictwa na Pomorzu i Kujawach w latach 1945–1950, cz. 1, Instytut Kształcenia Nauczycieli, Bydgoszcz, s. 160–161.
  52. Skórzyński Zygmunt, 1965, Między pracą a wypoczynkiem. Czas „zajęty” i czas „wolny” mieszkańców miast w świetle badań empirycznych, Ossolineum–PAN, Wrocław–Warszawa–Kraków, s. 65–84.
  53. Sucharska Anna, 1982, Z dziejów teatru w Bydgoszczy po 1945 r., „Kalendarz Bydgoski”, s. 93.
  54. Sułkowski Bogusław, 1981, Czas wolny i rozrywki „człowieka niepróżnującego”, „Przegląd Socjologiczny”, t. 33.
  55. Sułkowski Bogusław, 1984, Zabawa. Studium socjologiczne, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
  56. Swinarski Antoni (red.), 1973, Województwo bydgoskie. Krajobraz, dzieje, kultura, gospodarka, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
  57. Szymkiewicz Jarosław, 1967, Teatr, w: Alina Walczak, Zdzisław Wróbel (red.), Bydgoskie w dwudziestoleciu 1945–1965. Zarys społeczno-kulturalny, Wydawnictwo Morskie, Gdynia.
  58. Veal Anthony J., 2019, Joffre Dumazedier and the Definition of Leisure, „Loisir et Société / Society and Leisure”, t. 42, nr 2.
  59. Wajer Jakub, 2001, Życie kulturalne miasta, w: Jacek Staniszewski (red.), Włocławek. Dzieje miasta, t. 2: lata 1918–1998, Włocławskie Towarzystwo Naukowe, Włocławek.
  60. Walczak Alina, Wróbel Zdzisław (red.), 1967, Bydgoskie w dwudziestoleciu 1945–1965. Zarys społeczno-kulturalny, Wydawnictwo Morskie, Gdynia.
  61. Wilk Teresa, 2015, Obecność́ sztuki teatralnej w codzienności życia społecznego. Nowe obszary zainteresowań́ pedagogiki społecznej, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
  62. Wnuk-Lipiński Edmund, 1975, Czas wolny — współczesność i perspektywy, Instytut Wydawniczy CRZZ, Warszawa.
  63. M a t e r i a ł y p r a s o w e
  64. Bełza Witold, 1945, Zemsta. Komedia w czterech aktach Aleksandra Fredry, „Ziemia Pomorska”, 27 marca, s. 3.
  65. Kaliski Tadeusz, 1945, Życie kulturalne Inowrocławia, „Robotnik Kujawski”, 23 sierpnia, s. 7.
  66. Kowalkowski Alfred, 1947, Poezja ziem zachodnich, „Arkona”, maj–czerwiec, s. 3–4.
  67. Martenka Henryk, 1999, „Potrzeba nam szczypty romantyzmu” czyli wyznania Wandy Rucińskiej, „Promocje Pomorskie”, nr 4, s. 27.
  68. Matuszewski J., 1985, Pierwsze chwile wolności, „Inowrocław — Nasze Miasto”, wrzesień, s. 4.
  69. Niesiobędzki Jerzy, 1965, Kaprysy publiczności?, „Dziennik Wieczorny”, 29 stycznia, s. 4.
  70. Olechniewicz S., 1965, Przed 20 laty. Wspomnienie drukarza, „Ilustrowany Kurier Polski”, 23 stycznia, s. 3.
  71. Pietrzak Zofia, 1998, Środy literackie, „Promocje Pomorskie”, nr 2, s. 31.
  72. Wielicz Mieczysław, 1955, Pamiętnik aktora, „Pomorze”, styczeń, s. 10.
  73. Witkowski Leon, 1945, Zapomniana dziedzina. O odbudowę życia muzycznego w Toruniu, „Nowy Dzień Robotnika”, 28 kwietnia, s. 2.
  74. Wrochno Krystyna, 1945, Kulturo, sztuko! Czas już z tym skończyć, „Ziemia Pomorska”, 7 września, s. 4.
  75. Ź r ó d ł a a r c h i w a l n e
  76. Krotoszyński Władysław, 1977, Udział nauczycieli w organizowaniu władzy ludowej, życia społeczno-gospodarczego, w odbudowie szkolnictwa i oświaty na terenie gminy Warlubie, Rkp 1108 II t. 13, Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Bydgoszczy, Warlubie, k. 66.
  77. Kubiński Marceli, b.d, Nauczycielskie wspomnienia z lat 1945–1950, Rkp 1108 II t. 14, Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Bydgoszczy, Bydgoszcz, k. 9.
  78. Mrozowski Edmund, III 1977, Moje wspomnienia z lat trudnych (ale szczęśliwych), Rkp 1108 II t. 18, Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Bydgoszczy, k. 8.
  79. Woźniak Józef, b.d., Wspomnienia nauczyciela, Rkp 1108 II t. 32, Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Bydgoszczy, Zalesie, k. 2.

Downloads

Download data is not yet available.

Podobne artykuły

Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.