Skip to main navigation menu Skip to main content Skip to site footer
KiS baner

Vol. 68 No. 1 (2024): Kłopotliwe dziedzictwo

Articles and essays

Twice Forgotten: Deaconesses of the Silesian Lutheran Sisters' House in Cieszyn and Bielsko

DOI: https://doi.org/10.35757/KiS.2024.68.1.9
Submitted: May 15, 2023
Published: March 20, 2024

Abstract

The first Lutheran Sisters’ House in Austrian Silesia, the Schlesisches Evangelisches Schwesternhaus, was established in 1892 together with the General Hospital of the Lutheran Church in Cieszyn. The contribution of this Sisters’ House to the development of medical care and women’s professional activity in Cieszyn Silesia has not yet been recognized by historians and local communities, while for the Lutheran community it was an element of its difficult German heritage. The article focuses on processes related to social memory: the Silesian deaconesses were “doubly forgotten”: as women, the memory of whom very quickly vanishes as unimportant in patriarchal culture; and as members of a German-speaking institution, expelled from Polish history and memory. After the Second World War, the Silesian-Cieszyn Lutheran community cut itself off from the German heritage, and mainly emphasized its Polish character, because religious minorities are particularly sensitive to such processes. The project used the anthropological method of extended case study.

References

  1. Assmann Aleida, 2009, Przestrzenie pamięci. Formy i przemiany pamięci kulturowej, tłum. Piotr Przybyła, w: Magdalena Saryusz-Wolska (red.), Pamięć zbiorowa i kulturowa. Współczesna perspektywa niemiecka, Universitas, Kraków, s. 101–142.
  2. Assmann Jan, 2008, Pamięć kulturowa. Pismo, zapamiętywanie i polityczna tożsamość w cywilizacjach starożytnych, tłum. Anna Kryczyńska-Pham, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
  3. Bahlcke Joachim, Gojniczek Wacław, Kaczmarek Ryszard (red.), 2019, Dziedzictwo górnośląskiej Reformacji, Wydawnictwo CLC, Katowice.
  4. Błahut-Kowalczyk Aleksandra, 2013, Ewangelickie diakonise w służbie chorym na Śląsku, w: Bożena Urbanek (red.), Zgromadzenia zakonne w medycynie i farmacji na Śląsku i Zagłębiu, Aspra, Warszawa.
  5. Bierwiaczonek Krzysztof, Nawrocki Tomasz, 2020, Pomiędzy traumą wojny a codziennością. Pamięć zbiorowa górnośląskiej wsi Bojszowy, Scholar, Warszawa.
  6. Biskupska Kamilla, 2018, Miejsca pamięci a pamięć miejsca na przykładzie Wrocławia, w: Zuzanna Bogumił, Andrzej Szpociński (red.), Stare i nowe tendencje w obszarze pamięci społecznej, Scholar, Warszawa, s. 295–317.
  7. Buława Edward, Zając Antoni, 1988, W okresie międzywojennym (1918–1939), w: Bolesław Orszulik (red.), Szpital Śląski w Cieszynie, 1888–1988, Cieszyńska Drukarnia Wydawnicza, Cieszyn.
  8. Burawoy Michael, 2009, The Extended Case Method and One Theoretical Tradition, University of California Press, Berkeley.
  9. Chase Susan E., 2009, Wywiad narracyjny. Wielość perspektyw, podejść, głosów, w: Norman K. Denzin, Yvonna S. Lincoln (red.), Metody badań jakościowych, t. 2, Wydanictwo Naukowe PWN, Warszawa.
  10. Ćwiek-Rogalska Karolina, 2020, The Competition of Memories: The Commemorative Landscape of Polish Central Pomerania after 1945, „East European Politics and Societies and Cultures”, nr 1, s. 26–49.
  11. Dziurok Adam, 2014, Obóz Pracy w Świętochłowicach w 1945 roku. Dokumenty, Instytut Pamięci Narodowej, Katowice.
  12. French Irena, 2012, Pentagon cieszyński. Szpital Śląski za czasów Hermanna Hinterstoissera, „Kalendarz Cieszyński 2013”, Cieszyn.
  13. Gajdacz Emil, Giemza Bożena, Rączkowiak Joanna (red.), 2017, Powołane, Wydawnictwo Warto, Dzięgielów.
  14. Gerlich Marian Grzegorz, 2010, „My prawdziwi Górnoślązacy…”. Studium etnologiczne, Uniwersytet Śląski–Wydawnictwo DiG, Warszawa.
  15. Giemza Grzegorz, Matuszek Elżbieta, 2017, Działalność charytatywna, w: Wacław Gojniczek, Ryszard Kaczmarek (red.), 500 lat Reformacji na Górnym Śląsku, Instytut Badań Regionalnych BŚ, Katowice.
  16. Hajduk-Nijakowska Janina, 2016, Doświadczanie pamięci. Folklorystyczny kontekst opowieści wspomnieniowych, Uniwersytet Opolski, Opole.
  17. Jacob Elisabeth, 1992, Meine Erinnerungen an Bielitz, „Bielitz-Bialaer Heimatbote”, nr 3.
  18. Karzel Paul, 1969, Einiges aus der Geschichte des Schlesischen Evangelischen Schwesternhauses in Bielitz, „Bielitzer Evangelischer Rundbrief”, nr 37, s. 8–11.
  19. Kenig Piotr, 2000, Z dziejów luteranizmu w Bielsku-Białej, Muzeum Okręgowe w Bielsku-Białej, Bielsko-Biała.
  20. Kenig Piotr, 2011, Infrastruktura miejska, w: Bielsko od wojen śląskich do zakończenia I wojny światowej (1740–1918), Wydział Kultury i Sztuki Urzędu Miejskiego, Bielsko-Biała.
  21. Kończal Kornelia, Wawrzyniak Joanna, 2011, Polskie badania pamięcioznawcze. Tradycje, koncepcje, (nie)ciągłości, „Kultura i Społeczeństwo”, nr 4, s. 11–63.
  22. Kreutzer Susanne, Nolte Karen, 2017, Deaconesses in Nursing Care. A Transnational History, w: Susanne Kreutzer, Karen Nolte (red.), Deaconesses in Nursing Care: International Transfer of a Female Model of Life and Work in the 19th and 20th Century, Franz Steiner Verlag, Stuttgart.
  23. Król Jan, 1988, Powstanie i rozwój do 1918 r., w: Bolesław Orszulik (red.), Szpital Śląski w Cieszynie, 1888–1988, Wydawnictwo Macierzy Ziemi Cieszyńskiej, Cieszyn, s. 7–18.
  24. Kubica Grażyna, 2006, Siostry Malinowskiego, czyli kobiety nowoczesne na początku XX wieku, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
  25. Kubica Grażyna, 2011, Trudna pamięć — druga wojna światowa w śląskich narracjach biograficznych, w: Grażyna Kubica, Śląskość i protestantyzm. Antropologiczne studia o Śląsku Cieszyńskim, proza, fotografia, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, s. 165–180.
  26. Kubica Grażyna, 2017, Cieszyńskośląskie ewangeliczki. Ich obraz w literaturze historycznej, własny głos i znaczenie kulturowe, w: Łukasz Galusek (red.), Wszystko osiąga się przez nadzieję… Kulturowe dziedzictwo Reformacji na Śląsku, Muzeum Śląskie, Katowice, s. 165–204.
  27. Kubica Grażyna, 2018a, O bielskich diakonisach-pielęgniarkach ze Śląskiego Ewangelickiego Domu Sióstr — pionierkach profesjonalnej opieki medycznej. Szkic z antropologii historycznej, w: Reformacja z perspektywy Bielska i Białej, Aleksandra E. Banot, Ewelina Gajewska, Tomasz Markiewka (red.), Wydział Kultury i Sztuki Urzędu Miejskiego, Bielsko-Biała, s. 65–102.
  28. Kubica Grażyna, 2018b, Feministyczny efekt Lutra, czyli o edukacji śląskich ewangeliczek — szkic z antropologii historycznej, „Konteksty. Polska Sztuka Ludowa”, nr 3 (322), s. 55–69.
  29. Kubica Grażyna, 2021, Powrót pastora Haasego, czyli o problematyczności niemieckiego dziedzictwa i kształtowaniu się wielokierunkowej pamięci śląsko-cieszyńskich ewangelików, „Górnośląskie Studia Socjologiczne”, nr 12, s. 32–54.
  30. Kuhn Walter, 1981, Geschichte der deutschen Sprachinsel Bielitz (Schlesien), Holzner, Würzburg.
  31. Macdonald Sharon, 2009, Difficult Heritage: Negotiating the Nazi Past in Nuremberg and Beyond, Routledge, London–New York.
  32. Michejda Karol, 1909, Dzieje Kościoła Ewangelickiego w Księstwie Cieszyńskim, nakładem Towarzystwa Ewangelickiego, Cieszyn.
  33. Michna Ewa, 2015, Pomiędzy odzyskiwaniem pamięci a „odpominaniem”. II wojna światowa i Tragedia Górnośląska w narracjach dążących do emancypacji liderów śląskich, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Etnograficzne”, t. 43, nr 1, s. 1–12.
  34. Morys-Twarowski Michael, 2010, Opieka zdrowotna w Cieszynie od 1848 do 1918 roku, w: Marzena Bogus i in., Cieszyn od Wiosny Ludów do III Rzeczypospolitej, Urząd Miejski w Cieszynie, Cieszyn.
  35. Nijakowski Lech M., 2006, Domeny symboliczne. Konflikty narodowe i etniczne w wymiarze symbolicznym, Scholar, Warszawa.
  36. Nora Pierre, 2010, Dziedzictwo, tłum. Tomasz Swoboda, „Przegląd Polityczny”, nr 103–104, s. 234–236.
  37. Patzelt Herbert, 1989, Geschichte der evangelischen Kirche in Österreichisch-Schlesien, Laumann Verlag, Dülmen.
  38. Peräkylä Anssi, 2009, Analiza rozmów i tekstów, tłum. Agnieszka Figiel, w: Norman K. Denzin, Yvonne S. Lincoln (red.), Metody badań jakościowych, t. 2, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s. 325–350.
  39. Popiołek Franciszek, 1934, Szpitale cieszyńskie, odbitka z tomu IV–V „Roczników Towarzystwa Przyjaciół Nauk na Śląsku”, Katowice.
  40. Rothberg Michael, 2015, Pamięć wielokierunkowa. Pamiętanie Zagłady w epoce dekolonizacji, tłum. Katarzyna Bojarska, Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich PAN, Warszawa.
  41. Spyra Janusz, Kenig Piotr, 2011, Sytuacja wyznaniowa Bielska w drugiej połowie XIX i początkach XX wieku, w: Bielsko od wojen śląskich do zakończenia I wojny światowej (1740–1918), Wydział Kultury i Sztuki Urzędu Miejskiego, Bielsko-Biała, s. 259–280.
  42. Stoler Ann Laura, 2016, Duress: Imperial Durabilities in Our Times, Duke University Press, Durham, NC.
  43. Traba Robert, 2020, Asymetryczność kultur pamięci. Polskie i niemieckie kłopoty z kłopotliwym dziedzictwem, w: Jacek Purchla, Żanna Komar (red.), Kłopotliwe dziedzictwo? Architektura Trzeciej Rzeszy w Polsce, Międzynarodowe Centrum Kultury, Kraków, s. 25–44.
  44. Urbanek Bożena, 2008, Zmagania o profesję w XIX i XX w. (do roku 1963), w: Bożena Urbanek (red.), Zawód pielęgniarki na ziemiach polskich w XIX i XX w., Makmed, Warszawa–Lublin.
  45. van Velsen Jaap, 1978, The Extended-Case Method and Situational Analysis, w: A.L. Epstein (red.), The Craft of Social Anthropology, Routledge, London, s. 129–149.
  46. Wagner Oskar, 2008, Kościół macierzysty wielu krajów. Historia Kościoła Ewangelickiego w Księstwie Cieszyńskim w latach 1545–1918/20, tłum. Łukasz Barański, Ośrodek Wydawniczy „Augustana”, Bielsko-Biała.
  47. Wallach Scott Joan, 1999, Gender and Politics of History, Columbia University Press, New York.
  48. Walton Jeremy F., 2019, Introduction: Textured Historicity and the Ambivalence of Imperial Legacies, „History and Anthropology”, t. 30(4), s. 353–365.
  49. Wegert Adam P., 1974, Dzieje Parafii Ewangelickiej w Bielsku, Wydawnictwo Zwiastun, Warszawa.
  50. Wolf Eric R., 2009, Europa i ludy bez historii, tłum. Wojciech Usakiewicz, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.

Downloads

Download data is not yet available.

Similar Articles

<< < 1 2 3 4 5 > >> 

You may also start an advanced similarity search for this article.